ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ

Κτηνωδία

Ένα κλειστό στρατιωτικό αυτοκίνητο περνάει μέσα από τα Τρίκαλα μεταφέροντας σιδηροδέσμιους άνδρες του ΕΛΑΣ. Ανάμεσά τους είναι οι Θεσσαλοί καπετάνιοι Κόζακας και Μπουκουβάλας σακατεμένοι από το ξύλο και τα βασανιστήρια.

Στον δρόμο επικρατεί μια αναστάτωση, ακούγονται φωνές, φασαρία και νταούλια να χτυπάνε, κάτι συμβαίνει. Το μυαλό των δεσμιων ελασιτών πάει με ελπίδα στον Άρη που ξέρουνε πως γυρνάει σε εκείνα τα βουνά.

Ο Κόζακας σκύβει λίγο και όπως έιναι δεμένος χέρι χέρι με τον Μπουκουβάλα του ψιθυρίζει:

– Λες να’ναι ‘τος εδώ;

Εκεί είναι.

Στην πλατεία Ρήγα Φεραίου των Τρικάλων , οι οπλισμένοι φρουροί κατεβαίνουν από το αυτοκίνητο και σε λίγο καλούν με φωνές τους αλυσοδεμένους ελασίτες να αντικρίσουν το αποτρόπαιο θέαμα. Στο ίδιο σημείο που η εαμική ηγεσία πριν λίγους μήνες είχε αναγγείλει στο παγωμένο πλήθος τη Συμφωνία της Βάρκιζας, κρέμονται απο έναν στύλο τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα. (1)

Την κτηνωδία χρεώνονται απευθείας η κυβέρνηση και κυρίως ο καθ΄ύλην αρμόδιος υπουργός Εσωτερικών Κων. Τσάτσος, οι οποίοι έδωσαν την άδεια γι΄αυτή την αποκρουστική έκθεση κεφαλών.

Η πρώτη έκθεση της ΔΣ Λαρίσης που έφτασε στην Αθήνα έδινε το περίγραμμα του δράματος:

ο Φανοστάτης...

“Την 15-6-45 υπήρχεν η πληροφορία ότι ο Άρης ευρίσκεται εις θέσιν Φαγγο. Αμέσως η Διμοιρία Μουρελατου ετέθη εις καταδίωξιν και ούτω επετεύχθη η κύκλωσις της συμμορίας όπου έλαβες χώρα συμπλοκή διαρκέσασα επί δίωρον με αποτέλεσμα την διάλυσιν της συμμορίας και τον φόνον 6 μεταξύ των οποίων και ο Άρης Βελουχιωτης και Τζαβέλας και την αιχμαλωσίαν 8 μεταξύ των οποίων ο καπετάνιος Δράκος. Επίσης την επαύριον συνελήφθησαν έτεροι δύο μεταξύ των οποίων και η ερωμένη του Άρη. Επίσης εις ερρίφθη εις Αχελώον και επνίγη.

Αι κεφαλαί του Άρη και Τζαβέλα απεκόπησαν και μεταφέρθησαν εις Τρίκαλα, όπου εξετέθησαν εις κοινήν θέαν εις την πλατείαν της πόλεως”. (2)

Η Ελλάδα θα πληροφορηθεί τον θάνατο του Άρη το πρωινό της 16ης Ιουνίου, ο ραδιοφωνικός σταθμός διέκοψε το πρόγραμμά του για να μεταδώσει πανηγυρικά ανακοίνωση του υπουργείου Ασφαλείας:

“Πληροφορίαι εκ Τρικάλων, μόλις ληφθείσαι, αναφέρουν ότι εφονεύθη κατόπιν συμπλοκής  υπό δυνάμεων Εθνοφυλακής, ο αρχισυμμορίτης καπετάνιος του προδοτικού ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης. Η κεφαλή του, ως επίσης και του αιμοσταγούς συντρόφου του Τζαβέλα θα εκτεθούν εις κοινήν θέα”.

Πολλοί το ακούνε, λίγοι το πιστεύουν.

Ο Άρης δεν πεθαίνει.

Διαπόμπευση

Την ίδια μέρα, στις 16 Ιουνίου, ο Ριζοσπάστης δημοσιεύει την επίσημη διαγραφή του Άρη, συνοδευμένη από ανεπίτρεπτους χαρακτηρισμούς:

Ριζοσπάστης 16-6-1945

“ Η προδοσία του Βελουχιώτη

Το ΠΓ ενέκρινε τη δημοσίευση στο Ριζοσπάστη της απόφασης της 11ης Ολομελειας της ΚΕ για τον Άρη Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια)

Ο Κλάρας αφού μια φορά πρόδωσε και αποκύρηξε το ΚΚΕ γιατί λύγισε μπροστά στην τρομοκρατία του Μανιαδάκη, ξαναζήτησε στον καιρό του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα να εξαγοράσει με το αίμα του την προδοσία του εκείνη που αναγνώρισε και καταδίκασε. Το ΚΚΕ του έδωσε την δυνατότητα αυτή. Σήμερα όμως σε μια δύσκολη και κρίσιμη στιγμή, απο δειλία και φόβο, παρά τις υποσχέσεις και τη συμφωνία που στα λόγια έδειξε, απειθαρχεί πάλι, ξαναπροδίνει το ΚΚΕ με την τυχοδιωκτική και ύποπτη δράση του που μονάχα τον εχθρό ωφελεί.

Στο ΚΚΕ δεν έχει κανένας θέση, οσοδήποτε ψηλά κι αν στέκει και οσοδήποτε μεγάλος κι αν είναι, όταν οι πράξεις του δεν συμβιβάζονται με το κοινό συμφέρον και όταν παραβιάζεται η δημοκρατική εσωκομματική πειθαρχία”. (3)

Το ΚΚΕ έχει εισέλθει στην δεύτερη εποχή παντοδυναμίας Ζαχαριάδη.

Ουδείς από τα στελέχη του κόμματος έχει το σθένος να υπερασπιστεί τον αυτόχειρα της Μεσούντας, η επιβολή του Γενικού Γραμματέα είναι απόλυτη. Πολλά χρόνια αργότερα, ο μοιραίος Παρτσαλίδης, μέλος τότε του ΠΓ, θα κάνει για ένα ακόμα ολίσθημα την αυτοκριτική του: “Μόνο η κατάσταση ενός είδους αλλοτρίωσης των στελεχών και μελών του κόμματος, εξηγεί πως ανέχτηκαν τους χαρακτηρισμούς εκείνους σε βάρος του Καπετάνιου του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ”. (4)

Αν και η κυβέρνηση και η ηγεσία του ΚΚΕ τον εξόντωσαν και τον διαπόμπεύουν μετά θάνατον, ο λαός θρηνεί τον θρυλικό αρχηγό.

Οι ανταποκρίσεις των δημοσιογράφων από την ύπαιθρο είναι συνταρακτικές: “Είδα με τα μάτια μου ανθρώπους να κλαίνε για τον Άρη. Είδα φωτογραφίες του βαλμένες στα εικονίσματα. Άκουσα γυναίκες και γριούλες να καταριούνται τους φονείς του και να τον αποκαλούν Άγιο. Άκουσα πολλούς να ελπίζουνε ότι ο Άρης δεν πέθανε”.(5)

Από τις εφημερίδες της εποχής , μόνο η εαμική Ελεύθερη Ελλάδα εξεγείρεται:

“Το κεφάλι του Άρη δεν είναι για να στέκει κρεμασμένο στο φανοστάτη των Τρικάλων σαν κεφάλι ληστή.

Να το κατεβάσουν αμέσως. Και να το μεταφέρουν στον Γοργοπόταμο. Και εκεί που ο Άρης δόξασε την Ελλάδα, χέρια ευλαβικά να το ενταφιάσουν με μια σεμνή τελετή.(…)

Σταματήστε το αίσχος”.

Ούτε οι ελασίτες υποτάσσονται σε άνωθεν εντολές.

“Με τον θάνατο του Άρη σημειώνεται η πρώτη σιωπηρή αποδοκιμασία του Ζαχαριάδη κι ας είναι πανίσχυρος ο νεοφερμένος αρχηγός του ΚΚΕ.

Στις φυλακές όπου βρίσκονται χιλιάδες και χιλιάδες αγωνιστών του ΕΛΑΣ αυτόν τον καιρό, χιλιάδες αναρτημένες φωτογραφίες από εφημερίδες και άλλες πολλές ακόμη, δείχνουν τα αισθήματα των συμπολεμιστών του για τον »αποκυρηχθέντα» , που τίποτα δεν μπορεί να κλονίσει τους θρύλους γι’ αυτόν”. (6)

Τα στελέχη του Κόμματος που βρίσκονται στις φυλακές τα χάνουν. Οι σκληροτράχηλοι μπαρουτοκαπνισμένοι ελασίτες αποσύρονταν στις “πιο απόμερες γωνιές του κτηρίου και έκλαιγαν σαν μικρά παιδιά”. (7)

Το ίδιο θα επαναληφθεί και αλλού, όπως καταθέτει ο Μάρκος Αυγέρης: “Βρισκόμουν σε μια συνεδρίαση της ΕΠΟΝ. Όταν άρχισαν ν΄ακούγονται οι αποδοκιμασίες και οι βρισιές για τον Άρη Βελουχιώτη, οι χυδαίοι χαρακτηρισμοί εναντίον του από το Ζαχαριάδη, ήταν συγκλονιστική η εντύπωση στους νέους, έμειναν εμβρόντητοι για μία στιγμή και σε λίγο ξέσπασε ένας θρήνος ανάμεσά τους, γοερός και με λυγμούς κι άρχισαν ορμητικά να σηκώνονται και να φεύγουν ο ένας μετά τον άλλο, γιατί ντρέπονταν για τα ίδια τους τα κλάματα”. (8)

Όμως εκείνες της πρώτες μέρες κανείς δεν ξέρει ακόμα τι ακριβώς συνέβη στη χαράδρα της Μεσούντας.

Οι ανταποκρίσεις των εφημερίδων από τον τόπο του δράματος είναι γεμάτες ανακρίβειες και οι φήμες πολλές και αντικρουόμενες. Μόνο όταν συλληφθούν κάποιοι τελευταίοι ελασίτες που ήταν μαζί με τον Άρη, αρχίζει κάπως να ξεκαθαρίζει η αλήθεια.

Λύτρωση

Μετά την ενέδρα στο Χοιρόλακκο, τα μεσάνυχτα της 13ης προς τη 14η Ιουνίου, η καταδίωξη του αρχηγού είχε φτάσει σε νεκρό σημείο.

Οι διώκτες του τον είχαν χάσει.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες τους, οι περισσότεροι αντάρτες (ομάδες Λευτερή και Πελοπίδα), είχαν διαφύγει από την ενέδρα και πέρασαν προς Καταβόθρα, Βελανιδιά, Αυλάκι. Ο Άρης με την ομάδα του δεν ήταν μαζί τους. Τα ίχνη του είχαν χαθεί, κανείς δεν ήξερε που βρίσκεται. Αν ξέφυγε προς τη Ρούμελη, όπως υπέθεταν, ο υπολοχαγός Μουρελάτος δήλωσε ότι η αποστολή του έληξε και έπρεπε να επιστρέψει στη βάση του, άλλοι θα τον κατεδίωκαν εκεί.

Όμως ο τόπος που είχε κρυφτεί ο Άρης ήταν γεμάτος βοσκούς και σκηνίτες, αδύνατος να τους διαφύγει η παρουσία του.

Φάγγος, Μεσούντα

Το πρωινό της επόμενη ημέρας, 15 Ιουνίου, στις ηπειρωτικές ομάδες του Βόιδαρου, που ήσαν από την πάνω μεριά του Φάγγου, παρουσιάστηκε ο ένας μετά τον άλλον , οι Σταύρος Γαλαζούλας, Βελισσάρης Μπαλατσούκας, Αντρέας Μπαρκονίκος και Αντώνης Καλόγηρος, για να του υποδείξουν την ακριβή θέση που βρισκόταν ο αρχηγός του ΕΛΑΣ. (9)

Ο Βόιδαρος δυσκολεύτηκε αρχικά να πιστέψει πως ο έμπειρος αρχιαντάρτης θα κλεινόταν εκεί που, αν τον ενόπιζαν, δεν θα μπορούσε να διαφύγει. Όμως οι πληροφοριοδότες του επέμεναν, ήξεραν ακόμα και το καραούλι του Δράκου που είχε στήσει στην κορυφή του αντερείσματος.

Ο Βόιδαρος δεν χάνει την ευκαιρία.

Έστειλε στη θέση που του υπέδειξαν οι πληροφοριοδότες το μισό τμήμα του, περίπου 40 πρώην εδεσίτες και Εθνοφύλακες του 266 ΤΕ , που επισήμως τελούσαν “εν αδεία”, με επικεφαλής τον επιλοχία της Εθνοφυλακής και πρώην εδεσίτη Νίκο Κοίλια και τους Ευάγγελο Μαρέτη και Λάμπρο Κουρκούτα.

Παράλληλα ειδοποίησε στο Μυρόφυλλο τις θεσαλλικές ομάδες, περί τους 120 ένοπλους, με τους Κωσαντέλλο, Μόκκα, Σταθαίους και Χασιώτες. Οι ίδιες πληροφορίες είχαν μόλις φτάσει και σε αυτούς από άλλον δρόμο, από τους ανθρώπους που έστειλε ο Άρης για να τον συνδέσουν με τους εαμίτες αδελφούς Τσουμάνη ή τους Πελοπίδα και Λευτέρη. Οι αγγελιοφόροι του αρχηγού, για να τα έχουν καλά με όλους ειδοποίησαν και τους Τσουμάνηδες και τους “Αρειανούς” και τους παρακρατικούς.

Πρώτοι έφτασαν στον Φάγγο οι ένοπλοι του Βόιδαρου, και δύο πιο τολμηροί σκαρφαλώνοντας αθόρυβα από έναν απότομο όχθο βγήκαν πίσω από τον βαρήκοο Δράκο και τον αιφνιδίασαν:

– Μη σαλέψεις! Τον διέταξαν.

Όσο στέκονται τα αγρίμια ασάλευτα στις διαταγές άλλο τόσο στάθηκε και ο γέρο – κλέφτης , πέταξε τα όπλα, κιάλια και ότι άλλο βαστούσε και ρίχτηκε τυφλά σε ένα νεροφάγωμα προς τη μεριά της Μεσούντας, Οι σφαίρες τον κυνήγησαν πίσω του, αλλά δεν τον βρήκαν. Έτρεξε σαν παλαβός και κρύφτηκε στο σπίτι του κουμπάρου του Γιαννακούλια Τζουβάρα, έξω από τη Μεσούντα, το ίδιο απόγευμα προδόθηκε και πιάστηκε από ένοπλους του Βόιδαρου.

Οι παρακρατικοί που κατέλαβαν το παρατηρητήριο του Δράκου είδαν πιο χαμηλά τους άνδρες του Άρη και άρχισαν να τους βάλλουν με τα αυτόματα, αλλά δεν τόλμησαν να προχωρήσουν. Σε λίγο έφτασε το υπόλοιπο τμήμα με τον Βόιδαρο και σχεδόν ταυτόχρονα ακούστηκαν πυρά από την κάτω μεριά, όπου είχαν πιάσει θέσεις οι θεσσαλικές ομάδες.

Η παγίδα είχε κλείσει.

Αλλά οι διώκτες του αρχηγού δεν τόλμησαν να προχωρήσουν εναντίον του, και μόνο η σκέψη ότι απέναντί τους έχουν τον Άρη τους γέμιζε δέος. Αντί να διενεργήσουν επίθεση , προτίμησαν να πιάσουν θέσεις στα περάσματα και να θερίζουν στα τυφλά τη χαράδρα με οπλοπολυβόλα και αυτόματα.

Αυτή η τακτική έδινε αρκετά περιθώρια διαφυγής στους εγκλωβισμένους. Ο Άρης μπορούσε να σωθεί αν ήθελε, όπως σώθηκαν οι αντάρτες του περνώντας το ποτάμι, αλλά δεν ήθελε. Σε δύο μήνες θα έκλεινε τα σαράντα και έδειχνε ήδη γεραμένος, γύρω από τα μελαγχολικά μάτια του είχαν εμφανιστεί ραγισματιές και τα γένεια του είχαν γεμίσει άσπρες τρίχες.

Έστρεψε το πιστόλι στον εαυτό του, όπως είχε αποφασίσει επιστρέφοντας από τα αλβανικά σύνορα. Από τότε, “ήταν φανερό: πήγαινε γυρεύοντας τον θάνατο σαν λύτρωση”. (10)

Ο Άρης ήξερε πάντα το τέλος του.

Μαυροσκούφης

Τις παλιές καλές ημέρες στο βουνό, έκανε καμιά φορά παρέα με τον μόνιμο λοχαγό Κουταλίδη που έπαιζε στο βιολί του κάποια κλασικά κομμάτια που άρεσαν στον αρχηγό. Μια ημέρα ο λοχαγός του είπε με θαυμασμό ότι μοιάζει στον επαναστάτη Πουγκατσέφ, που έφτιαξε δικό του στρατό και κυριάρχησε σε μεγάλο τμήμα της τσαρικής Ρωσίας.

Ο ενήμερος αρχηγός τον ρώτησε με νόημα:

– Θυμάσαι το τέλος του;

– Ναι , απάντησε ο λοχαγός. Κυκλώθηκε από τα τσαρικά στρατεύματα, πιάστηκε αιχμάλωτος και το κεφάλι του έμεινε κρεμασμένο για ημέρες σε κοινή θέα.

– Εμένα όμως δεν θα με πιάσουν ποτέ αιχμάλωτο.

Αμέσως μετά τον μοιραίο πυροβολισμό, οι τέσσερις πέντε άνδρες που είδαν τι έγινε έτρεξαν κοντά στον πεσμένο αρχηγό τους. Ο Τζαβέλας ρίχτηκε πάνω στο άψυχο σώμα του, το αγκάλιασε και τον μοιριολογούσε:

– Τι έκανες! Τι έκανες!

Οι άλλοι κοίταγαν αμίλητοι.

Τότε ο Τζαβέλας, που όλη του η ζωή ήταν ο Άρης, πρότεινε στους υπόλοιπους, αφού ο αρχηγός διάλεξε τον θάνατο, να αυτοκτονήσουν και αυτοί ομαδικά.

Ο Θάνος αντέδρασε:

– Ο Άρης δεν ήταν στα καλά του τελευταία. Υπάρχει ακόμη τρόπος να φύγουμε, όσο κρατάω όπλο κι έχω σφαίρες, εμένα δεν πρόκειται να με πιάσουν.

Ο Τζαβέλας τον έβρισε.

Ο Θάνος με τον Έκτορα έφυγαν προς το ποτάμι και σώθηκαν, όπως και όλοι οι άλλοι, πλην του Ζαγκλάρα που δεν τα κατάφερε, τον παρέσυρε το ρεύμα και πνίγηκε. Ο Γκονέζος απομακρύνθηκε μέσα στα έλατα και ο Λέων έτρεξε πίσω του.

– Που πας, ρε Λέων; του φώναξε ο Τζαβέλας. Δε θέλεις να πεθάνεις σαν άντρας;

Eκείνος δεν απάντησε, σύμφωνα με τον Γκονέζο, “έπαθε ψυχικό κλωνισμό. Σε κάθε κίνηση έπρεπε να τον βοηθάω”. (11)

Μόνο ο Γεροκόζιακας (Βασίλης Αργυρίου) έμεινε σιωπηλά πλάι στον Τζαβέλα και τον νεκρό αρχηγό, αποφασισμένος να τους ακολουθήσει στον θάνατο. Ο Τζαβέλας έσπασε το πιστόλι του, έσκισε όσες φωτογραφίες και χαρτιά είχε πάνω του, τράβηξε την περόνη μιας χειροβοβμβίδας και αγκάλιασε τον Άρη. Πλάι στο σώμα του αρχηγού, ζούφωσε ήσυχα και ο Γεροκόζιακας.

Η έκρηξη της χειροβομβίδας ακούστηκε τρομερή στη χαράδρα. Την άκουσαν οι διώκτες τους και ήταν ακόμη ένας λόγος να μην πλησιάσουν. Έμειναν στις θέσεις τους περιμένοντας το ξημέρωμα.

Διάβημα

Το επόμενο πρωί, στις 16 Ιουνίου, οι διώκτες του Άρη άρχισαν να χτενίζουν τη χαράδρα της Μεσούντας.

Πρώτα ανακάλυψαν τον μόνο νεκρό από τα πυρά τους, τον Θωμά Αρχιμανδρίτη, το προηγούμενο σούρουπο είχε επιχειρήσει απονενοημένη έξοδο πυροβολώντας αλλά τον σκότωσαν αμέσως.

Στο σημείο της τριπλής αυτοκτονίας, έφτασαν πρώτοι οι παρακρατικοί Σταθαίοι και Χασιώτες, αλλά δεν γνώρισαν τους νεκρούς. Είδαν δύο με στολή και έναν με καραγκούνικα ρούχα, μα το μυαλό τους δεν πήγε στον Άρη.

-Πάλι ξέφυγε το σκυλί, λέγανε.

Πήραν να ληστέψουν τα υπάρχοντα των νεκρών, τους έβγαλαν τις μπότες, μάζεψαν τους μαύρους σκούφους και τα όπλα τους, άρπαξαν το ρολόι με την αλυσίδα του Άρη και την ασημένια ταμπακέρα του και ένας ξεκόλλησε με το μαχαίρι μια γέφυρα χρυσά δόντια από το στόμα του αρχηγού.

Σε λίγο φάνηκε να κατεβαίνουν από πάνω και οι παρακρατικοί του Βόιδαρου σέρνοντας μαζί τους τον Δράκο αιχμάλωτο και κακοποιημένο. Ένα κομμάτι από το αυτί του έλειπε. Ούτε εκείνοι γνώρισαν τον αρχηγό, ο Δράκος τους άνοιξε τα μάτια.

– Ο Άρης, είπε, κ ι ο Τζαβέλας. Κι ο γέρος απ΄τον Πρόδρομο.

Βούιξε η χαράδρα από τις ιαχές θριάμβου.

Στα πόδια τους είχαν νεκρό τον τρομερό αρχηγό του ΕΛΑΣ. Έπρεπε να τον δείξουν σε όλους, για να γίνει γνωστό το κατόρθωμά τους. Με διαταγή του Βόιδαρου, ο Δράκος αναγκάστηκε να κόψει τα κεφάλια του Άρη και του Τζαβέλα και τα φορτώθηκε να τα μεταφέρει.

Η έκρηξη της χειροβομβίδας του Τζαβέλα δημιούργησε αρχικά κάποιες αμφιβολίες στους διώκτες του για τα αίτια θανάτου του αρχηγού, μα “η εξέτασις της κεφαλής του Άρη, που έγινε ύστερα από μερικές μέρες στα Τρίκαλα, διαπίστωσε την ύπαρξι θανάσιμου τραύματος από σφαίρα στο δεξιό αυτί”. (12)

Αργότερα ήρθαν και άλλοι να δούνε τους σκοτωμένους και διαμέλισαν με μανία τα νεκρά σώματα. Ο Λέων παρακολουθεί από την κρυψώνα που τρύπωσε με τον Γκονέζο:

“Μείναμε 53 ώρες μέσα εκεί.

Την άλλη μέρα ακούσαμε φωνές κάποια στιγμή. Από μία χαραμάδα έβλεπα. Κάποιος φώναξε »εδώ έχει αίματα». Πέρασαν ένα μέτρο δίπλα μας. Μπροστά ήταν ο Δράκος ξυπόλυτος. Αναγνώρισε τα πτώματα του Άρη και του Τζαβέλα.

Το άλλο βράδυ αποφασίσαμε να φύγουμε.

Όταν βγήκαμε είδαμε τα πτώματα του Άρη και του Τζαβέλα. Τους είχαν κόψει τα κεφάλια, τα χέρια και τα πόδια και τους είχαν αφήσει γυμνούς. Τα χέρια του Άρη κομμένα από τους ώμους”. (13)

Τα ίδια αφηγείται και ο Γκονέζος:

“Τον Άρη, αφού τον ξεγύμνωσαν και του πήραν τη στολή του και τον οπλισμό του, του κόψανε το κεφάλι, τα χέρια από τους ώμους και τα πόδια από τα γόνατα και κάτω. Του Τζαβέλα του κόψανε το κεφάλι και το δεξί χέρι”. (14)

Στη Μεσούντα οι παρακρατικοί με τους Εθνοφύλακες πάστωσαν με ρίγανη και αλάτι το δύο κεφάλια για να μη μυρίσουν και τα περιέφεραν στα χωριά συνοδεία οργάνων.

Ο κόσμος βουβάθηκε.

Ένας διάχυτος φόβος είχε σφίξει τις ψυχές των ανθρώπων. Σαν να είνε συμβεί ένα κακό ανεπανόρθωτο, όχι σε κάποιον άλλος αλλά σε αυτούς τους ίδιους. “ήταν μουντή μερα και ο κόσμος δεν ήξερε τι να κάμει. Με το σκοτωμό του Άρη πίστευαν πως κάτι πολύ κακό είχε γίνει για κείνα τα χωριά”. (15)

Τα κεφάλια μετά την κανιβαλική περιφορά στα χωριά μεταφέρθηκαν στα Τρίκαλα και στις 18 Ιουνίου το πρωί τα κρέμασαν σε δημόσια θέα από ένα στύλο της πλατείας.

Ένα βουβό, μουδιασμένο προσκύνημα άρχισε.

Από τα γύρω χωριά κατέβαιναν επιφυλακτικοί εκατοντάδες δήθεν περίεργοι, να δουν τα κεφάλια, αλλά μόλις τα αντίκριζαν, με κόπο έκρυβαν τα δάκρυά τους και βιάζονταν να τραβηχτούν παραπέρα να κλάψουν.

Μερικοί δεν ήθελα να το παραδεχτούν:

– Μπα! Δεν είναι αυτός.

Κάποιοι που τον γνώριζαν καλύτερα είδαν πως λείπουνε τα δόντια από το στόμα του και βρήκαν αφορμή να ελπίζουν:

– Δεν είναι! Δεν είναι!

Ας μην επιχαίρουν οι εχθροί του.

Κανείς δεν δικαιούται να υπερηφανευτεί ότι έπιασε ζωντανό, ότι νίκησε ή ότι σκότωσε τον αρχηγό του ΕΛΑΣ.

Ο Άρης αποχώρησε μόνος του.

Η αυτοκτονία είναι μια πράξη οριστική και τελεσίδικη, που ουδείς δικαιούται να κρίνει, να εξάρει ή να καταδικάσει. Είναι απολύτως προσωπική και μυστηριώδης, και καθώς ποτέ δεν στερείται νοήματος, λέγεται και διάβημα. Ήταν το ύστατο διάβημα του αυτόχειρα προς του Έλληνες.

Τα τρία χρόνια ελευθερίας στα βουνά δεν ήταν όνειρο, αλλά μια υποθήκη για το μέλλον.

Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων,

Διονύσης Χαριτόπουλος

1. 1. Αλ. Σεβαστάκης , ό.π.

   2. Διεύθυνσις Ιστορίας Στρατού

   3. Ριζοσπάστης, 16.6.1945

   4. Δημ. Παρτσαλίδης, ό.π.

   5. Π. Λαγδάς, Άρης Βελουχιώτης, Κυψέλη

   6. Φ. Γρηγοριάδης, Γερμανοί, Κατοχή, Αντίστασις, Νεόκοσμος

   7. Δ.Δημητρίου (Νικηφόρος), Τα φοβερα ντοκουμέντα: Γοργοπόταμος

   8. Π. Λαγδάς ό.π.

   9. Κ. Τριανταφυλλίδης, ό.π./κ.ά.

   10. Σ. Πατατζής, Ματωμένα Χρόνια

   11. Β. Γκονέζος, , Άρης Βελουχιώτης

   12. Κ Τριανταφυλλίδης, ό.π.

   13. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 8.1.1982

   14. Β. Γκονέζος, ό.π.

   15. Από Π. Λαγδά, ό.π.

υ.γ.

Aφορμή για την αναδημοσίευση του κειμένου αυτού είναι το γεγονός της συμπλήρωσης 65 χρόνων από τον θάνατο του Άρη Βελουχιώτη. Μπορεί να υπάρχουν πολλά απο τα συμπεράσματα που καταλήγει συχνά ο Χαριτόπουλος στο βιβλίο του Ο Άρης, ο αρχηγός των ατάκτων, με τα οποία διαφωνώ πολλές φορές σχεδόν ριζικά, αλλά οι ιστορικές πηγές του θεωρώ ότι είναι τεκμηριωμένες. Συχνά γίνεται κριτική γιατί δραματοποιεί τον λόγο και αγιοποιεί τον Άρη. Ο οποιοσδήποτε θέλει να προσπεράσει τα συναισθήματα του συγγραφέα μπορεί να διακρίνει το ιστορικό μέγεθος της προσωπικότητας του Βελουχιώτη. Έζησε σε μια εποχή των άκρων και οι εύκολες κριτικές στα πεπραγμένα του  είναι τουλάχιστον αφελείς, αν όχι αντιδραστικές.

Όσο για την εύκολη καραμέλα της ηρωοποίησης ή αγιοποίησης που συχνά ακούγεται για ιστορικά πρόσωπα θα παραθέσω απλά τη γνώμη του Αλαίν Μπαντιού:

«Γιατί αυτή η ακολουθία των κύριων ονομάτων; Γιατί αυτό το ένδοξο Πάνθεον των ηρώων επαναστατών; (…) Επειδή όλα αυτά τα κύρια ονόματα συμβολίζουν ιστορικά , με τη μορφή ενός ατόμου, μιας αμιγούς ενικότητας του σώματος και του στοχασμού, το τόσο σπάνιο όσο και πολύτιμο δίκτυο των φευγαλέων περιόδων της πολιτικής αλήθειας. Ο λεπτοφυής φορμαλισμός των σωμάτων – αλήθειας είναι εν προκειμένω αναγνώσιμος ως εμπειρική ύπαρξη. Το τυχόν άτομο μπορεί να συναντήσει ένδοξα και εμβληματικά άτομα ως μεσολάβηση της δικής του ατομικότητας, ως απόδειξη ότι μπορεί να παραβιάσει την περατότητά του. Η ανώνυμη δράση εκατομμυρίων αγωνιστών, εξεγερμένων, μαχητών, μη παραστάσιμη καθαυτήν, συναθροίζεται και λογίζεται ως μέσα από το απλό και ισχυρό σύμβολο του κύριου ονόματος.»

Από μεριάς μου δεν έχω εικονίσματα, αλλά πάντα θα σέβομαι τον αξιοπρεπή άνθρωπο, μεσα σε όλο του το μεγαλείο.

Jaquou Utopie

ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ

Ετικέτα: Άρης, Άρης Βελουχιώτης, Βιβλίο, Δ. Χαριτόπουλος, Ιστορία, ο αρχηγός των ατάκτων

Posted in: Ιστορία