“Blood Diamond”: Η κινηματογραφική επιστροφή του αποικιακού

του Καπυμπάρα

Προχτές Τρίτη, προβλήθηκε από το Star για μια ακόμα φορά η αμερικανική ταινία “Blood Diamond” (σκηνοθεσία Edward Zwick – 2006). Μια ταινία για την Αφρική και πιο συγκεκριμένα για τον εμφύλιο της Σιέρρα Λεόνε (1996-2001). Το σενάριο της ταινίας εξελίσσεται με ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό φόντο την εκμετάλλευση και το λαθρεμπόριο των διαμαντιών της δυτικοαφρικανικής αυτής χώρας από τους τοπικούς πολεμάρχους, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό χρηματοδοτούσαν τις πολεμοχαρείς δραστηριότητές τους στην κούρσα για την κατάληψη της εξουσίας, γεμίζοντας παράλληλα τους προσωπικούς τραπεζικούς τους λογαριασμούς.

Η ταινία παίρνει το μέρος των θυμάτων του εμφυλίου (αλλά και της αυταρχικής κυβέρνησης της χώρας διακριτικά), δηλαδή, του άμαχου πληθυσμού που έχανε την ζωή του, βασανιζόταν, βιαζόταν και ακρωτηριαζόταν από τους μαφιόζους-πολεμάρχους και συχνά εξανδραποδιζόταν για να δουλέψει σαν σκλάβος στα παράνομα αδαμαντωρυχεία τους. Παράλληλα, καλούσε το δυτικό καταναλωτικό κοινό να προβληματιστεί για την προέλευση των διαμαντιών που καταλήγουν στα κοσμηματοπωλεία της Ευρώπης και της Βόρειας Αμερικής και να αποκτήσει ηθική και υπεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά.

Θα μπορούσε επομένως να συμπεράνει κανείς ότι πρόκειται για μια φιλοαφρικανική ταινία αν παρά τις αγαθές και ελαφρώς γλυκανάλατες ανθρωπιστικές προθέσεις της, δεν διατρεχόταν, κατά τη γνώμη μας, από μια καθόλα στερεοτυπική εικόνα για τη Μαύρη Ήπειρο, και μια εξωφρενικά διαστρεβλωτική παρουσίαση της πρόσφατης αφρικανικής ιστορίας.

Στο σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο να σταθούμε, για να υποστηρίξουμε αυτήν την άποψη, στους δύο πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες της ταινίας, στον λευκό τυχοδιώκτη Danny Archer από τη Ζιμπάμπουε, που ενσαρκώνει ο Leonardo Di Caprio και τον μαύρο Solomon Vandy από τη Σιέρρα Λεόνε, στο ρόλο του οποίου εμφανίζεται ο Djimon Hounsou, ο οποίος δουλεύει καταναγκαστικά σε αδαμαντωρυχείο και που βοηθάται να δραπετεύσει από τον πρώτο.

Ο Danny Archer είναι αναμφίβολα ένας συμπαθητικός αντιήρωάς. Πρόκειται για έναν τυχοδιώκτη, που αναζητεί διαμάντια στη Σιέρρα Λεόνε, γεννημένο στη Ροδεσία (σήμερα Ζιμπάμπουε) τον καιρό που επικρατούσε εκεί καθεστώς φυλετικών διακρίσεων και ο οποίος εγκατέλειψε την πατρίδα του με την κατάρρευση του ρατσιστικού καθεστώτος (1980) για να πάει στη Νότια Αφρική του απαρτχάιντ. Προφανώς γιατί η οικογένειά του δεν διανοούταν να συνεχίσει να ζει στη χώρα με όρους διαφορετικούς από αυτούς του κυρίαρχου λευκού εποίκου, παρά το γεγονός ότι η νέα κυβέρνηση της μαύρης πλειοψηφίας πολιτεύτηκε τα πρώτα χρόνια «μετριοπαθώς» και δεν έθιξε τα οικονομικά προνόμια και το κοινωνικό στάτους της λευκής μειοψηφίας.

Στη Νότια Αφρική ο αντιήρωάς μας θα καταταγεί στο στρατό του ρατσιστικού καθεστώτος για να πολεμήσει στον εμφύλιο της Αγκόλας (μαζί με διάφορους Ευρωπαίους νεοναζί μισθοφόρους) ενάντια στο MPLA (Λαϊκό Απελευθρωτικό Μέτωπο της Αγκόλας), που απελευθέρωσε τη χώρα από τον αποικιοκρατικό ζυγό της πορτογαλικής χούντας. Ήταν φαίνεται γραφτό στη  χολυγουντιανή κινηματογραφική μυθολογία, μετά τον εξωραϊσμό των αμερικανών φαντάρων στις ανά τον κόσμο ιμπεριαλιστικές περιπέτειές τους, να δούμε και αυτόν ενός ρατσιστή τυχοδιώκτη που παρουσιάζεται συμπαθής, έχοντας το δικό του κώδικα ηθικής τιμής και μια προσωπική αντίληψη για την ελευθερία, παραπέμποντας σ’ έναν παρωχημένο ρομαντισμό της χαμένης αποικιακής εποποιΐας.Παράλληλα, βλέπουμε μέσα από τα λόγια του να παρουσιάζεται χωρίς κάποιον αντίλογο μια πλήρως διαστρεβλωμένη εικόνα για τα αίτια της κατάρρευσης του καθεστώτος του απαρτχάιντ. Ενώ είναι γνωστό ότι την αρχή του τέλους του ρατσιστικού καθεστώτος σημάδεψε η ήττα του νοτιοαφρικανικού στρατού στην Αγκόλα από τους αντάρτες του MPLA και τους Κουβανούς συμμάχους τους στο Κουΐτο Καναβάλε (τη σημασία της οποίας έχει υπογραμμίσει πολλές φορές ο Νέλσον Μαντέλα) ακούμε τον Danny Archer να μας λέει ότι ο ρατσισμός άρχισε να φθίνει από το γεγονός ότι λευκοί στρατιώτες και μισθοφόροι πολέμησαν στην Αγκόλα τον κομμουνισμό (!) πλάι-πλάι με τους μαύρους συνεργάτες τους της χρηματοδοτούμενης από τη CIA UNITA (Ένωση για την Ολοκληρωτική Ανεξαρτησία της Αγκόλας), σε ένα κρεσέντο πρωτόγονου ψυχροπολεμικού αντικομμουνισμού, σαν αυτόν που έβλεπε κάθε εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα σαν πράκτορα της Μόσχας, που μένει ασχολίαστο σαν να είναι η αυτονόητη ιστορική αλήθεια.

Την ίδια στιγμή ο άλλος πρωταγωνιστής, ο μαύρος Solomon Vandy εμφανίζεται καλόκαρδος, αλλά αφελής –σχεδόν με διανοητικές ικανότητες ανήλικου- άβουλος και ανίκανος να διεκδικήσει την ελευθερία του, αφού τελικά δραπετεύει από την επίγεια κόλαση στην οποία ζει, μόνο χάρη στη βοήθεια του λευκού Archer, που φαίνεται να είναι ο μόνος που μπορεί να συλλάβει και να υλοποιήσει ένα επιτυχημένο σχέδιο απόδρασης (μαζί με αυτό για την απόκτηση ενός μεγάλου πολύτιμου λίθου). Έχουμε μια επανεμφάνιση των πιο τετριμμένων αποικιοκρατικών στερεοτύπων που αφορούν τη σχέση Δύσης – Αφρικής, αυτών που θέλουν τον μαύρο αιώνια ανήλικο και το λευκό να επεμβαίνει στη ζωή του με αλτρουϊστικά κίνητρα (πάντα βέβαια με το αζημίωτο, αφού απ’ ό,τι φαίνεται του αξίζει γι’ αυτό μια κάποια ανταμοιβή).

Το ιδεολογικό πλαίσιο της ταινίας υπογραμμίζεται με τον καλύτερο τρόπο στο επιμύθιό της όπου εν είδει ηθικού διδάγματος καλεί τους δυτικούς καταναλωτές όταν ψωνίζουν …διαμάντια (πράγμα που φαίνεται ο σκηνοθέτης να πιστεύει ότι κάνουμε όλοι καθημερινά) να ενδιαφέρονται για την προέλευσή τους. Δείχνει έτσι, σε ποιας κοινωνικής τάξης και αντίστοιχα ιδεολογικής αντίληψης κοινό απευθύνεται.

Αν ήταν εν μέρει αναμενόμενο να βρίσκουμε αποικιοκρατικά στερεότυπα σε λογοτεχνικά αριστουργήματα του 19^ου αιώνα (όπως η «Καρδιά του Σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ) ή σε κόμιξ των αρχών του 20^ου (όπως «Ο Τεντέν στο Κογκό» του Ερζέ) είναι αν μη τι άλλο θλιβερό να τα προσπερνάμε απροβλημάτιστα, όταν επανεμφανίζονται σε μια ταινία του 21^ου αιώνα, έστω και καλυμμένα πίσω από το πέπλο μιας μεγαλοαστικής φιλανθρωπικής ηθικολογίας.

______________________________________________________________________________________________

Σόρτλινκ: http://wp.me/p1pa1c-iag

Ετικέτα: Blood Diamonds, Djimon Hounsou, Edward Zwick, ρατσισμός, Αφρική, Αγκόλα, Ζιμπάμπουε, Νότια Αφρική, Ροδεσία, Σιέρρα Λεόνε, αποικιοκρατία, διαμάντια, Leonardo Di Caprio, MPLA, UNITA

Posted in: Ανθρώπινα δικαιώματα, Ιστορία, Ιδέες, Κόσμος, Πολιτισμος, Πολιτική, Σινεμά