ΕΝΟΨΕΙ ΤΗΣ ΑΝΤΙ-ΣΥΝΟΔΟΥ ΣΤΟ ΝΤΕΡΜΠΑΝ ΤΟΝ ΜΑΡΤΙΟ
Του Πάτρικ Μποντ* (Μεταφέρει από την «Εποχή» το Καπυμπάρα)
Η ηγεσία των χωρών BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) θα προσέλθουν στο Ντέρμπαν, σε τέσσερις μήνες (στις 26-27 Μαρτίου), στο Διεθνές Συνεδριακό Κέντρο, τη μεγαλύτερη αίθουσα συνεδριάσεων της Αφρικής. Με δεδομένη την έως σήμερα δραστηριότητά τους, είναι λογικό να αναμένουμε μια ακόμα σύνοδο του 1%, που θα προκαλέσει κοινωνικο-οικονομικό και οικολογικό χάος. Αυτό σημαίνει πως έχει φτάσει η ώρα για την πρώτη Αντι-σύνοδο των BRICS που θα ασκήσει συνολική κριτική στον «υπο-ιμπεριαλιστικό» αυτό σχηματισμό κρατών και θα προσφέρει εναλλακτικές πολιτικές.
Στο συνεδριακό αυτό κέντρο του Ντέρμπαν είχαμε μερικές άσχημες εμπειρίες:
- Το 2001, παρά την απαίτηση 10.000 διαδηλωτών, η διάσκεψη του ΟΗΕ για το ρατσισμό αρνήθηκε να καταπιαστεί με επανορθώσεις για τη σκλαβιά, την αποικιοκρατία ή το ρατσισμό του Ισραήλ ενάντια στους Παλαιστίνιους (πρόσφατη συνέπεια ότι η εθνοκάθαρση που επιχειρεί το Τελ Αβίβ στη Γάζα μένει ατιμώρητη).
- Το 2002, η Αφρικανική Ένωση έκανε κακή αρχή, εξαιτίας της προσάρτησής της στη Νέα Συνεργασία για την Ανάπτυξη στην Αφρική που προωθούταν από την Πρετόρια.
- Το 2003, η Αφρικανική Περιφερειακή Συνάντηση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ πρόσδεσε τις αφρικανικές κυβερνήσεις στα συμφέροντα πολυεθνικών επιχειρήσεων, παρά τις διαμαρτυρίες.
- Το 2011, η Ουάσιγκτον σαμπόταρε τη Διάσκεψη για το Κλίμα, γνωστή ως η Συνάντηση των Ρυπαντών, με την άρνηση να περιορίσει τους αέριους ρύπους και την απόπειρα να αναβιώσει τη μη-λύση που ονομάζεται εμπόριο εκπομπών άνθρακα ή αλλιώς ιδιωτικοποίηση του αέρα.
Η συμφωνία του Ντέρμπαν συνέθλιψε την ικανότητα των φτωχών χωρών να αμυνθούν ενάντια στην κλιματική καταστροφή. Με προεδρεύοντα τον υπουργό Εξωτερικών της Νότιας Αφρικής Μαϊτέ Νκοάνα Μασαμπάνε, η Διάσκεψη επιβεβαίωσε ότι οι θάνατοι που θα σημειωθούν αυτόν τον αιώνα, και εμπλέκονται με την κλιματική αλλαγή, αναμένεται να είναι πάνω από 180 εκατ. στην Αφρική. Ήδη, 400.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από καταστροφές που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή, σε τομείς όπως η γεωργία, η δημόσια υγεία και σε τεράστιων διαστάσεων φαινόμενα, όπως ο τυφώνας Σάντι τον περασμένο μήνα.
Ο εκφυλισμός της παγκόσμιας διακυβέρνησης είναι επόμενο, όταν η Ουάσιγκτον ενώνεται με τα BRICS, όπως διαφάνηκε για πρώτη φορά πριν τρία χρόνια στη Συνθήκη της Κοπεγχάγης για το Κλίμα. Σε εκείνη τη Διάσκεψη, οι πρόεδροι της Βραζιλίας, Λούλα ντα Σίλβα, της Κίνας, Γουέν Τζιανμπάο, της Ινδίας, Μανμοχάν Σινγκ συνέδραμαν τον Μπάρακ Ομπάμα να ακυρώσει τις αναγκαστικές μειώσεις στις εκπομπές αερίων που προέβλεπε το Πρωτόκολλο του Κιότο, «εξασφαλίζοντας» έτσι την υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 4 βαθμούς Κελσίου μέχρι το 2100.
Οι διαπραγματευτές αντιπροσωπεύουν εμφανώς τις βιομηχανίες εκμετάλλευσης ορυκτών καυσίμων. Ανάλογοι στενοί δεσμοί, μεταξύ των πολιτικών της Πρετόρια, των εξορυκτικών εταιρειών με έδρα το Λονδίνο, μεγιστάνων εκ του Γιοχάνεσμπουργκ και ελεγχόμενων συνδικάτων, έχουν αποκαλυφθεί έκτοτε στη Μαρικάνα της Νότιας Αφρικής.
Η Έκθεση Περιβαλλοντικής Επίδοσης των Πανεπιστημίων Γέιλ και Κολούμπια για το 2012, έδειξε ότι, πέρα από τη Βραζιλία, οι υπόλοιπες χώρες των BRICS καταστρέφουν οικολογικά την ενδοχώρα τους -και τον πλανήτη- με τον πλέον ταχύτερο ρυθμό σε σχέση με κάθε άλλη ομαδοποίηση κρατών, με τη Ρωσία και τη Νότια Αφρική να βρίσκονται στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης.
Υπαρχηγοί και υποχείρια
Χρειάζεται, λοιπόν, να αναρωτηθούμε: Είναι τα BRICS αντι-ιμπεριαλιστικά ή υπο-ιμπεριαλιστικά, όταν εκτελούν χρέη υπαρχηγού στις πολυεθνικές εταιρείες και, παράλληλα, διατηρούν υπό έλεγχο τους οργισμένους λαούς τους και τις ενδοχώρες τους; Το οικο-καταστροφικό, καταναλωτο-κεντρικό, υπερ-χρηματιστικοποιημένο, μοντέλο υποανάπτυξης των BRICS ταιριάζει γάντι στα κέρδη των εταιρειών, αλλά παράγει κρίσεις για το 99% των ανθρώπων και για τον πλανήτη.Συνε πώς, ο όρος «υπο-ιμπεριαλισμός» είναι δελεαστικός. Όπως ο μαρξιστής οικονομολόγος Ράι Μάουρο Μαρίνι υποστήριξε για την πατρίδα του τη Βραζιλία, όταν εισήγαγε τον όρο τη δεκαετία του ‘70, πρόκειται «για την καλύτερη πρόσφατη απόδειξη υπο-ιμπεριαλισμού» για τους εξής λόγους:
- Η επεκτατική πολιτική της Βραζιλίας έναντι της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής αντιστοιχεί, πέρα από την αναζήτηση νέων αγορών, στην προσπάθεια απόκτησης ελέγχου πάνω σε πλουτοπαραγωγικές πηγές και πρώτες ύλες, όπως το φυσικό αέριο στη Βολιβία, το πετρέλαιο στο Εκουαδόρ, το υδροηλεκτρικό δυναμικό της Παραγουάης, και στην αποτροπή πιθανών ανταγωνιστών πρόσβασης σε αυτές τις πηγές, όπως η Αργεντινή.
- Η εξαγωγή βραζιλιάνικου κεφαλαίου, μέσω του κράτους όπως στην περίπτωση της Petrobras, ξεχωρίζει ως παράδειγμα για το τι είναι ικανή να κάνει μια ανεξάρτητη χώρα όπως η Βραζιλία.
- Θα ήταν καλό να κρατάμε στα υπόψη την επιταχυνόμενη εξάπλωση των μονοπωλίων, που συνέβη στη Βραζιλία τα τελευταία χρόνια, όπως και την υπερμεγέθη αύξηση του δημοσιονομικού κεφαλαίου, κυρίως από το 1968 και μετά.
Επιπλέον των παραπάνω λόγων, υπάρχουν δύο ακόμη που επιβεβαιώνουν τον υπο-ιμπεριαλισμό των εν λόγω χωρών. Ο πρώτος είναι η εξασφάλιση της γεωπολιτικής σταθερότητας. Για παράδειγμα η Βραζιλία δεν αποδεχόταν την εμπλοκή στρατού στη Αϊτή και τις συμφωνίες της Πρετόριας για το Νότιο Σουδάν, όπου εξοπλιστικές συμφωνίες ύψους 5 δισ. χρησιμοποιήθηκαν ως στρατιωτική δικλείδα ασφαλείας. Ο δεύτερος είναι η προώθηση της ατζέντας του νεοφιλελευθερισμού, ώστε να νομιμοποιηθεί η αυξανόμενη πρόσβαση των αγορών, τυπική περίπτωση για το οποίο αποτελεί η Νέα Συνεργασία για την Ανάπτυξη στην Αφρική, η απόπειρα της Ινδίας για αναβίωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και η κωλυσιεργία της Βραζιλίας στο εγχείρημα για την Τράπεζα του Νότου.
Ορίζοντας το σύγχρονο ιμπεριαλισμό
Όπως επεσήμανε και ο πολιτικός οικονομολόγος Ερίκ Τουσέν, κατά τη διάρκεια του Παγκόσμιου Κοινωνικού Φόρουμ στο Πόρτο Αλέγκρε, το 2009 «ο ορισμός ή όχι της Βραζιλίας ως περιφερειακή ιμπεριαλιστική δύναμη δεν εξαρτάται από το ποιο κόμμα είναι στην εξουσία. Ο όρος παγκόσμιος ιμπεριαλισμός μπορεί να μοιάζει υπερβολικός, διότι συνδέεται με επιθετική εξωτερική πολιτική, αλλά αυτή η σύνδεση αφορά μια στενή αντίληψη του ιμπεριαλισμού». Ένα περισσότερο ευρύ πλαίσιο για τον ορισμό του σύγχρονου ιμπεριαλισμού είναι, σύμφωνα με τους ακαδημαϊκούς του αγροτικού τομέα Πάρη Γερό και Σαμ Μόγιο, το σύστημα που «βασίζεται στην υπερεκμετάλλευση του εγχώριου εργατικού δυναμικού. Είναι επόμενο, λοιπόν, ότι, καθώς μεγεθύνεται το σύστημα αυτό, θα απαιτεί αγορές εξαγωγών για την επίλυση της κρίσης των συσσωρευμένων κερδών της». Αυτή η αντίληψη, που προέρχεται από τη σκέψη της Ρόζας Λούξεμπουργκ, έναν αιώνα πριν, εστιάζει στο πώς οι εξω-οικονομικές πιεστικές δυνατότητες του καπιταλισμού λεηλατούν δίκτυα αλληλοβοήθειας, κοινά αγαθά και υπηρεσίες, τη γη, τη φύση, το συρρικνούμενο κράτος. Έχει επίσης αναφερθεί ως «συσσώρευση μέσω της αφαίρεσης» από το μαρξιστή γεωγράφο Ντέιβιντ Χάρβεϊ και περιγραφεί από τη Ναομί Κλάιν στο «Δόγμα του σοκ».
Χερι – χέρι με τις καινούργιες αυτές λεηλασίες έρχονται και συμπτώματα εσωτερικής κρίσης και κοινωνικοοικονομικής πίεσης, που ήδη παρατηρούνται στις χώρες BRICS, όπως έντονες ανισότητες, φτώχεια, ανεργία, ασθένειες, βία (ιδιαίτερα εις βάρος των γυναικών), ανεπαρκής παιδεία, απαγορεύσεις στο συνδικαλιστικό χώρο κ.ά.
Οι αυξανόμενες ανισότητες στα BRICS -πέραν της Βραζιλίας όπου η αύξηση του κατώτατου μισθού έριξε το συντελεστή Gini λίγο κάτω από το σημείο που βρίσκεται στη Νότια Αφρική- συνοδεύεται από επιδεινούμενες κοινωνικές εντάσεις, οι οποίες καταστέλλονται με ολοένα και μεγαλύτερες παραβιάσεις πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως στρατιωτικοποίηση και εμπόριο όπλων, εξουδετέρωση των ΜΜΕ, εξάπλωση της πατριαρχίας και της ομοφοβίας, φυλάκιση και βασανισμό διαδηλωτών, ακόμα και σφαγές. Όπως στο Ντέρμπαν, όπου μια μονάδα κρούσης της αστυνομίας έχει σκοτώσει πάνω από 50 ανθρώπους, τα τελευταία χρόνια, και, ακόμη και μετά την αποκάλυψή της από τα τοπικά ΜΜΕ και την προσπάθεια να φτάσει το ζήτημα στη Δικαιοσύνη, παραμένει ατιμώρητη.
Η σύνδεση των κινημάτων
Οι μορφές του υπο-ιμπεριαλισμού στο πλαίσιο των BRICS είναι διαφορετικές, αφού, όπως παρατηρούν οι Π. Γέρος και Σ. Μόγιο, «κάποιες εκπορεύονται από ιδιωτικά κεφάλαια με ισχυρή κρατική στήριξη (Βραζιλία, Ινδία), ορισμένες (Κίνα) περιλαμβάνουν την άμεση συμμετοχή κρατικών επιχειρήσεων, ενώ σε άλλες περιπτώσεις (Νότια Αφρική), είναι πολύ δύσκολο να αναφερθείς σε μια αυτόνομη εγχώρια αστική τάξη, δεδομένου της έντονης αποεθνικοποίησης της οικονομίας τη μετα-απαρτχάιντ περίοδο. Επίσης, ο βαθμός συμμετοχής στα δυτικά στρατιωτικά σχέδια διαφέρει στην περίπτωση της κάθε χώρας, ωστόσο εμφανίζεται ενός είδους «σχιζοφρένεια«, τυπική στον υπο-ιμπεριαλισμό». Τα αποτελέσματα θα γίνονται ολοένα και ευκολότερο να παρατηρηθούν, όσο περισσότερο οι ηγέτες των BRICS προωθούν την οικονομική στήριξη του ΔΝΤ, που είναι ένα βήμα πριν τη λιτότητα, και λειτουργούν ως καταλύτες για ένα νέο γύρο επίθεσης από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Απώτερο στόχο αποτελεί η «επαναδόμηση των BRICS από τα κάτω». Μια ευκαιρία για να συνδεθούν τα ζητήματα που αναδεικνύονται αλλά και τα επιμέρους κινήματα, ώστε να ενδυναμωθεί ένα ενωμένο αντι-υποϊμπεριαλιστικό κίνημα που συναντά την κριτική ενάντια στον παγκόσμιο καπιταλισμό, βρίσκεται στην Αντι-σύνοδο που θα πραγματοποιηθεί στο Ντέρμπαν, τον επόμενο Μάρτιο.
______________________________________________________________________________________________
* Το παραπάνω κείμενο είναι μέρος ενός μεγαλύτερου κειμένου του Πάτρικ Μποντ που δημοσιεύτηκε στο «Counterpunch». O Πάτρικ Μποντ είναι διευθυντής του Κέντρου για την Κοινωνία των Πολιτών του Πανεπιστημίου του ΚουαΖούλου – Νατάλ, που είναι το ίδρυμα – οικοδεσπότης της Αντι-συνόδου της Διάσκεψης για την Κλιματική Αλλαγή.
______________________________________________________________________________________________
Σόρτλινκ: http://wp.me/p1pa1c-i9k
my name is Fuchtel, Hans-Joachim Fuchtel
4 Δεκεμβρίου, 2012 3:32 μμ
oti nanai
Capybara
4 Δεκεμβρίου, 2012 10:34 μμ
giati?
my name is Fuchtel, Hans-Joachim Fuchtel
5 Δεκεμβρίου, 2012 12:55 πμ
ας πουμε …
αναφερεται σε ασχημες εμπειριες σαν αυτην της αρνησης της διάσκεψης του ΟΗΕ για το ρατσισμό να καταπιαστεί με επανορθώσεις για τη σκλαβιά, την αποικιοκρατία ή το ρατσισμό του Ισραήλ ενάντια στους Παλαιστίνιους, παρά την απαίτηση 10.000 διαδηλωτών!!!
δλδ τι περιμεναν ?
να πουνε οι ΟΗΕδες ουουου εχει ολοκληρες 10000 χιπιδες του φορουμ απ εξω, ουουου τρεμουμε … αμεσως να κανουμε οτι μας ζητανε για να γλυτωσουμε τα τομαρια μας ?
δλδ ενιωσαν εκπληξη οι Πάτρικ Μποντ και οι αναδημοσιευτες της ΕΠΟΧΗΣ απ τον ΟΗΕ???
τι περιμεναν δλδ ??
για τι πραμα τον εχουν τον ΟΗΕ ???
μαλλον οτι και την ΕΕ ,ενα παραδεισο καλων προθεσεων που ποτε ποτε παρεκτρεπεται
και δεν ειναι μονο αυτο
ολο το κειμενο ειναι φουλ στη καλιεργεια αυταπατων και τιγκα στην αφελεια
εδω ρε αναρωτιεται αν τα BRICS ειναι αντι-ιμπεριαλιστικά ή υπο-ιμπεριαλιστικά, όταν εκτελούν χρέη υπαρχηγού στις πολυεθνικές εταιρείες και, παράλληλα, διατηρούν υπό έλεγχο τους οργισμένους λαούς τους και τις ενδοχώρες τους
μιλαμε για μικυ μαους
τελος παντων
Capybara
6 Δεκεμβρίου, 2012 12:44 πμ
Έχει αξιόλογες πληροφορίες και νομίζω ότι μάλλον τα παραλές 🙂
Uturunco
6 Δεκεμβρίου, 2012 2:33 πμ
δεν γνωρίζω τι περίμενε ο Μποντ ή η Εποχή, φαντάζομαι όμως ότι οι Παλαιστίνιοι το καταχάρηκαν που αναγνωρίστηκαν έστω ως κράτος παρατηρητής σ’ αυτόν τον ΟΗΕ που εμείς ξέρουμε φυσικά τι είναι αλλά αυτοί μάλλον το αγνοούν.
Επί της ουσίας τώρα, νομίζω πως ο Μποντ έχει αρκετά καθαρή γνώμη για τον «υπο-ιμπεριαλισμό» αλλά υποθέτω ότι κι αυτός αντιμετωπίζει το πρόβλημα που συνιστά ειδικά η Βραζιλία -απ’ όπου άλλωστε προέρχεται και η έννοια του υπο-ιμπεριαλισμού- και έχει να κάνει με την στάση των κινημάτων απέναντι σε «προοδευτικές» ή «αριστερές» -εδώ μπορούμε να βάλουμε όσα εισαγωγικά θέλουμε- αλλά -εδώ χωρίς εισαγωγικά- σαφώς αντι-νεοφιλελεύθερες και αντι-αποικιακές κυβερνήσεις που προέκυψαν μέσα από λαϊκούς αγώνες
Σκληρο-Πυρηνικός Φυσικός
7 Δεκεμβρίου, 2012 12:54 πμ
Λείπει η Ινδία από τη μετάφραση 🙂 (το I ,δηλαδή, στο BRICS)
Σκληρο-Πυρηνικός Φυσικός
7 Δεκεμβρίου, 2012 1:15 πμ
Ενδιαφέρον άρθρο. Προσωπικά εκτιμώ ότι δεν υπάρχει καν λόγος να χαρακτηρίζονται οι συγκεκριμένες χώρες-οικονομίες «υπο-ιμπεριαλιστικές», ειδικά απ’τη στιγμή που η Κίνα πλέον αποτελεί ηγεμονικό κρίκο στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα.
Το ότι ορισμένες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις (αναπτυσσόμενες ή ανεπτυγμένες) έχουν κάποια κοινά συμφέροντα ,προφανώς και τους οδηγεί στη σύναψη κάποιας υπο-συμμαχίας (βλ. BRICS), η οποία όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υστερεί σε σχέση με συμμαχίες άλλων ιμπεριαλιστικών πόλων. Επίσης,αυτό δε σημαίνει πως μιλάμε για έναν καπιταλισμό/ιμπεριαλισμό μασίφ, καθώς οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις φαίνεται να οξύνονται (μέσα στη διαδικασία ξεπεράσματος της κρίσης υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου ).