Ένα μικρό σχόλιο
Της Εύης Πάτκου
Οι εξελίξεις στον τομέα της εκπαίδευσης στη Σοβιετική Ρωσία δεν έχουν ενδιαφέρον μόνο ως προς το ειδικό τους θέμα. Είναι τέτοια η σημασία της εκπαιδευτικής διαδικασίας για τη συνολική οργάνωση της κουλτούρας ενός κοινωνικού σχηματισμού, που συγκεφαλαιώνει σύνθετες και καθοριστικές παραμέτρους με στρατηγικό χαρακτήρα.
Να υπακούω χωρίς ερωτήσεις στις οδηγίες του σχολείου, στο διευθυντή και στους δασκάλους.
Να πηγαίνω στο σχολείο καθαρός, φροντισμένος και ευπρεπώς ντυμένος. Να κρατάω τη θέση μου στην τάξη νοικοκυρεμένη.
Να κρατάω επακριβείς σημειώσεις για την ανατεθείσα εργασία στο σπίτι, να δείχνω αυτές τις σημειώσεις στους γονείς μου και να κάνω όλη μου την εργασία στο σπίτι χωρίς βοήθεια.
Να μη χρησιμοποιώ άσχημες εκφράσεις, να μην καπνίζω και να μη χαρτοπαίζω» [1] .Εκτός της προφανούς συνάφειας αυτών των εντολών με την πιο ακραία συντηρητική εκδοχή του αστικού σχολείου έχει σημασία να επισημάνουμε, επιπλέον, την ανατροπή των κύριων στοιχείων που επιχείρησαν οι κομμουνιστές να περάσουν στην εκπαίδευση μετά το 1917. Αυτό το «να υπακούω χωρίς ερωτήσεις» βρίσκεται απολύτως στον αντίποδα των προθέσεων των μεγάλων σοβιετικών μεταρρυθμιστών, όπως ο Λαϊκός Επίτροπος για την Εκπαίδευση Ανατόλ Λουνατσάρσκι, που οραματίζεται ένα σχολείο για την απελευθέρωση της κοινωνίας – ένα σχολείο που θα απελευθερώσει πρώτα από όλα τα … υποκείμενα που θα αναλάβουν αυτήν την απελευθέρωση. Κατ’ αντιστοιχία, το «να κάνω όλη μου την εργασία στο σπίτι» αναιρεί την πρώτη, μαζί με της σωματικής τιμωρίας, κατάργηση ενός χαρακτηριστικού του παλιού σχολείου, που από τους προοδευτικούς παιδαγωγούς θεωρούνταν θεμέλιο της ανισωτικής του λειτουργίας.
Γιατί ένα από τα κύρια, λοιπόν, δεδομένα του μετασχηματισμού που επιχειρήθηκε στο σχολείο με το νόμο του Οκτωβρίου του 1918, ήταν ακριβώς η κατάργηση των παραπάνω «αναχρονισμών», και μαζί η κατάργηση των εισιτηρίων εξετάσεων για τα Πανεπιστήμια· λίγο μετά θα ακολουθούσε και η κατάργηση των βαθμών σε όλες τις βαθμίδες, ενώ είχε ήδη καταργηθεί η θρησκευτική διδασκαλία, καθώς και η διδασκαλία σε σχολεία διαφορετικά κατά το φύλο.
Κοντά σε αυτά, και πιστοί στην προοδευτική παιδαγωγική, οι επαναστάτες αρνήθηκαν και το διπλό σχολικό δίκτυο –γενικό και τεχνικό–, στο μέτρο που το πολυτεχνικό σχολείο που επικράτησε ως τύπος μετά την Επανάσταση, το «ενιαίο σχολείο εργασίας», δεν ήταν ένα σχολείο εξειδίκευσης, αλλά σχολείο ευρείας μόρφωσης, διανοητικής και πρακτικής εξίσου, ώστε να αίρεται εξ αρχής η διάκριση χειρωνακτικής και πνευματικής εργασίας – ένας από τους ισχυρότερους μηχανισμούς αναπαραγωγής των εκμεταλλευτικών κοινωνιών στη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας.
Το σχολείο που επιχειρήθηκε να θεμελιωθεί ήταν πριν απ’ όλα ένα σχολείο μάθησης της αντίστασης στην καταπίεση, ένα σχολείο της ισότητας και της δημοκρατίας. Γι’ αυτό κιόλας η πλήρης αυτονομία της καθεμιάς σχολικής μονάδας διασφαλίζονταν με την ανάθεση της συλλογικής διεύθυνσης στη συνέλευση του σχολείου, που αποτελούνταν ισοτίμως από μαθητές, εκπαιδευτικούς και λοιπούς εργαζομένους. Όλα τα εκτελεστικά όργανα ορίζονταν ως ανακλητά και μικρής διάρκειας στο χρόνο.
Στη σταλινική περίοδο αυτά τα στοιχεία θα παροξυνθούν, διαμορφώνοντας ένα σχολείο ακραίου συγκεντρωτισμού, στρατιωτικής πειθαρχίας, ομοιομορφίας και βαθμοθηρικού ανταγωνισμού, στον αντίποδα ακριβώς του αντιαυταρχικού και εξισωτικού σχολείου της Επανάστασης. Και, από αυτήν την άποψη, η σχολική αντιμεταρρύθμιση της σταλινικής εποχής είναι ένας από τους χαρακτηριστικότερους δείκτες της αντεπαναστατικής φύσης του σταλινισμού συνολικά.
[1] Σωτήρης Μάρταλης, «Οι αλλαγές στο σχολείο μετά το 1917»,Διεθνιστική Αριστερά
[2] A. V. Lunacharsky, Appeal by the People’s Commissary o Education of Russia: To All who Teach, Marxists.org
Αναδημοσιεύσει από το
[Αφιέρωμα στην Οκτωβριανή Επανάσταση] του Red Notebook
η Jaquou Utopie
kixwtis
26 Νοεμβρίου, 2011 6:51 πμ
Άντε λίγο να ξεστραβωνόμαστε
Αυτό είναι επανάσταση μαλάκες
Απελευθέρωση
σ.Πσαριανός
26 Νοεμβρίου, 2011 9:19 πμ
Η αποπροσανατολιστική απόπειρα γνωστών κύκλων που είναι φορείς ανελεύθερων ιδεών και σκοταδιστικών δογμάτων να εξιδανικεύσουν μια καταστροφική για την ανθρωπότητα περίοδο δεν μπορεί να βρει γόνιμο έδαφος στα μυαλά των ανθρώπων αλλά ούτε και να βρίσκει δημόσιο βLήμα στο δίκτυο.
Η δημοκρατική παράταξη θα είναι πάντα πρώτη στη μάχη κατά του Ιωσήφ Στάλιν (η τύχη του οποίου είναι άγνωστη – πιθανότατα κρύβεται στα βουνά του Αφγανιστάν) και πάντα στο δίλημμα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» θα απαντάμε ΝΑΙ στον ελεύθερο αγοραίο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟ.
Γραφείο Τύπου «ΔΗΜοσκοπικής ΑΡιστεράς των κουνημάτων και της χρηματολογίας»
no11888
26 Νοεμβρίου, 2011 1:16 μμ
Γιατί θα λιποθυμούσε η Παπαρήγα στη Χο Τσι Μινχ
http://www.capital.gr/News.asp?id=1339462
lnsurrection
26 Νοεμβρίου, 2011 1:29 μμ
Αηδιαστικό άρθρο
Spin
26 Νοεμβρίου, 2011 2:11 μμ
ανέραστοι μανατζαρέοι…τι να πεις…
ΗΠΣΤΓ
26 Νοεμβρίου, 2011 3:49 μμ
Πώς τολμάτε ρε να βρίζετε καθήκια σαν τον Στάλιν. Ήταν «κομμουνιστής» ρε ανιστόρητοι 🙂
Spin
26 Νοεμβρίου, 2011 3:54 μμ
‘Με την επιβολή της ΝΕΠ, κυρίως από το 1923 κι έπειτα, έχουμε την επιστροφή στις ιδέες της άμιλλας και των βαθμών -του ανταγωνισμού, δηλαδή, μεταξύ των μαθητών-, την ανάκαμψη της εξειδίκευσης και του διπλού δικτύου και την επαναφορά της μονοπρόσωπης διεύθυνσης. ‘
καπιταλισμός ανταγωνισμός εξειδίκευση και άλλες σκοτεινές ιστορίες…