της Χριστίνας Ν. Φίλιππα
« Η φυσιογνωμία εις την πόλιν είναι ό,τι ο χαρακτήρ εις τον άνθρωπον».
Δημ Καμπούρογλου (Ακαδημαϊκός).
Τι είναι η Κηπούπολη και ποια είναι η ιστορική της καταβολή;
Εικόνα 1 Οι Τρείς ‘Μαγνήτες’ του Howard
Η συγκρότηση της ιδέας της κηπούπολης ανήκει στον Ebenezer Howard (1850-1928), ο οποίος, παρά το ότι θα ανέμενε κανείς, δεν ήταν αρχιτέκτων ή πολεοδόμος, αλλά ένας απλός στενογράφος δουλεύοντας για χρόνια σε δικηγορικές εταιρίες και αργότερα στο αγγλικό κοινοβούλιο, άνθρωπος όμως με πολλές πνευματικές ανησυχίες και βιβλιοφάγος.
¨Ήταν η εποχή που η εκβιομηχάνιση της Αγγλίας έφερε την αστικοποίηση των Βικτοριανών πόλεων. Η μεγάλη συσσώρευση κόσμου (ειδικά εργατικών τάξεων) είχε γίνει χωρίς καμία σοβαρή μέριμνα με αποτέλεσμα να μη μπορούν να εξυπηρετήσουν τον ολοένα αυξανόμενο πληθυσμό τους. Σοβαρά ήταν τα προβλήματα στέγασης και υγιεινής ειδικά των χαμηλότερων τάξεων στην ούτως η άλλως ισχυρά ταξική βρετανική κοινωνία, με παράλληλη υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Κάπου τότε και λόγω αυτών των ακραίων κοινωνικών συνθηκών, επηρεασμένος αρκετά από την φουτουριστική νουβέλα εποχής » Looking Backwards» του Edward Bellamy άρχιζει ο Howard να διαμορφώνει τη δική του πρόταση.
Το μοναδικό βιβλίο που έγραψε στη ζωή του είχε τίτλο «Αύριο: Ειρηνική Πορεία προς μια Πραγματική Μεταρρύθμιση» (Tomorrow: A Peaceful Path to Real Reform, 1898). Το βιβλίο αυτό προσέφερε ένα όραμα για πόλεις χωρίς φτωχογειτονιές που απολαμβάνουν τα οφέλη και των πόλεων (όπως ευκαιρίες, διασκέδαση και υψηλούς μισθούς) και της υπαίθρου (όπως ομορφιά, καθαρό αέρα και φθηνά ενοίκια). Απεικόνισε την ιδέα του στο περίφημο διάγραμμα «Τρεις Μαγνήτες» (βλέπε Εικόνα 1), που ασχολήθηκε με το ερώτημα «Πού θα πάνε οι άνθρωποι;» με τις επιλογές να περιλαμβάνουν «πόλη», «εξοχή» ή «πόλη-εξοχή» – τους τρεις μαγνήτες. Απηύθυνε έκκληση για τη δημιουργία νέων προαστιακών πόλεων περιορισμένου μεγέθους (βλεπε Εικόνα 2), που έχουν σχεδιαστεί εκ των προτέρων, και περιβάλλονται από μια μόνιμη ζώνη γεωργικής γης. Ο Howard πίστευε ότι τέτοιες κηπουπόλεις ήταν o τέλειος συνδυασμός πόλης και φύσης. Οι πόλεις θα ήταν σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητες, θα διοικούντο από τους πολίτες που είχαν οικονομικό ενδιαφέρον γι ‘αυτές, και θα χρηματοδοτούνταν από μισθώματα γης στα πλαίσια του μοντέλου του Henry George. Η γη στην οποία επρόκειτο να κατασκευαστούν προτάθηκε να ανήκει σε ένα συμβούλιο διαχειριστών και θα μισθωνόταν σε πολίτες.
Την επόμενη χρονιά, το 1899, ιδρύθηκε στη Μ. Βρετανία ο «Σύνδεσμος των Κηπουπόλεων» (Garden City Association). Στόχος του συνδέσμου ήταν ο διάλογος για την προώθηση της πρακτικής εφαρμογής του σχεδίου των κηπουπόλεων. Στο σύνδεσμό συμμετείχαν άνθρωποι ανεγνωρισμένου κύρους και επιρροής της κοινωνικής, οικονομικής και πνευματικής ζωής της χώρας, όπως ο Μπέρναρντ Σω και ο Τόμας Άνταμς. Ενα χρόνο μετά, το 1902, ο Howard επανεξέδωσε το βιβλίο του με τίτλο «Garden Cities of Tomorrow» και ο όρος ΚΗΠΟΥΠΟΛΗ εισήλθε στην πολεοδομική ιστοριογραφία.
Εικόνα 2 Η σχέση «Κηπούπολης» με το Αστικό Κέντρο κατά τόν Howard
Η πρώτη πόλη που ιδρύθηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του ήταν το Letchworth (1903). Μετά τον Α! Παγκόσμιο Πόλεμο πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαιτέρως η Γερμανία και η Γαλλία, ανοικοδόμησαν τις πόλεις τους πάνω στο πολεοδομικό σχεδιασμό του Χάουαρντ. Ιδιαίτερη απήχηση είχε και στην Αμερική.
Το φαινόμενο των Κηπουπόλεων έρχεται στην Ελλάδα των αρχών της δεκαετίας το ’20 και αρχίζει να φθίνει τις παραμονές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το πρότυπο είναι οι αγγλικές Garden Cities και οι γαλλικές Cites-Jardins όπως αυτές δημιουργήθηκαν κατά το ίδιο διάστημα.
Σημαντικά παραδείγματα στον τόπο μας είναι: το Ψυχικό (το 1923 σε σχέδια του Αλ. Νικολούδη), η Εκάλη (το 1923 σε σχέδια του Σπ. Αγαπητού), η Ηλιούπολη (το 1925, σε σχέδια του Αρ. Βάλβη), ο Χολαργός (1928), η Πεντέλη (1929), η Φιλοθέη (1931) και η Καλογρέζα (1935).
Από το σύνολο των παραδειγμάτων που χαρακτηρίζονται ως κηπουπόλεις, το Ψυχικό είναι αυτό που η ιστορία του διασταυρώνεται, περισσότερο από μία φορές, με εκείνη της κηπούπολης Φιλοθέης.
Αρκετά έχουν αλλάξει από την εποχή του Howard, Πολλά από αυτά που οραματίστηκε και περιέγραψε έγιναν πραγματικότητα. Στον τόπο μας σημαντικά από αυτά που κάποτε δημιουργήθηκαν στα πρότυπα του, κινδυνεύουν να χαθούν αν δεν έχουν ήδη. Και αυτή η απώλεια δεν είναι στενά «εμφανιασικού» χαρακτήρα στον περιβάλλοντα χώρο μας. Είναι κυρίως απώλεια στην στοχευμένη προοπτική των ιδεών που γέννησαν τις κηπουπόλεις: Την μοντέρνα αλλά και ελπιδοφόρα προοπτική αναζωογόνησης, μια καλύτερη ποιότητα ζωής προσιτή για τους περισσότερους και όχι μόνο αποκλειστικό προνόμιο των αριστοκρατιών.
Σε κάθε περίπτωση, η συνεισφορά του Howard έρχεται να μας υπενθυμίσει την μεγάλη σημασία του περιβάλλοντος, την γειτνίαση μας στην φύση, το πράσινο, τον ελεύθερο χώρο. Ειδικά δε σε εποχές όπου το δίπολο οικονομική ανάπτυξη – κρίση έχει σχεδόν πάντα αρχική συνέπεια να υποβαθμίσει όλα αυτά που είναι τόσο κεντρικά στις ιδέες του οραματιστή της Κηπούπολης.
Παρά το πέρασμα των χρόνων, των αλλαγών και εξελίξεων και παρά την παράλληλη ανάπτυξη άμεσα σχετιζομένων ιδεών όπως η Οικολογία και η περιβαλλοντολογική συνείδηση, το κεντρικό κομμάτι που συνηγορεί στην υπεράσπιση της ιδέας της Κηπούπολης είναι ακόμα σχετικό και σύγχρονο.
Το πως κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει πραγματικότητα στις τσιμεντουπόλεις μας είναι ζητούμενο που σίγουρα δεν μπορεί να καλυφθεί από τις σελίδες αυτές! Οι ειδικοί σίγουρα οφείλουν να εκφέρουν σκέψη, προβληματισμό και γνώμη. Ας αρχίσουμε όμως από τα βασικά:
Την κατανόηση μια τοπικής κληρονομιάς, την διατήρηση της όσο είναι δυνατόν και το πιο σημαντικό την δημιουργία ενός θεμελιωμένου αιτήματος για την επέκταση της, στοχεύοντας ότι μια τέτοια κίνηση μπορεί να έχει την δική της συμβολή στο να έρθουν για την χώρα μας και ειδικά τις τοπικές κοινωνίες μας καλύτερες εποχές ευημερίας και ουσιαστικής ποιότητας.
Ζαphod
Short Link: http://wp.me/p1pa1c-9s8
Α.Γ.ιος
Anakata-dyomenh
Μίσος ταξικό
Back Door Man
Γαλαξιάρχης (Zaphod)
catalternative
CrippleHorse
DrAluca
Eddie
Σκληρο-Πυρηνικός Φυσικός
iguana
j4nus
Jaquou Utopie
Capybara
Spin
Кроткая
Ε. Λούπης
μανικακος
Mind the Gap
mitsovurdul
Mitsaras
.
Narrator
Παραλληλογράφοι
lamda
xtremyst
risinggalaxy
skatiblaxos
inflammatory
Συνεργοί Παραλληλογράφοι
HungerStrike300: Απεργία Πείνας Μεταναστών
//ΠαραλληλοΓράφος// 
Αινειας
16 Απριλίου, 2011 3:19 μμ
Η ιδεα της κηπουπολης ειχε σαν σκοπο να αποτελεσει μια συνολικη απαντηση στην αντιμετωπιση των συνεπειων οφειλομενων στην ταχυτατη και μαζικοτατη προλεταριοποιηση των (πρωην) μικρων απαλλοτριωμενων παραγωγων οι οποιοι αναγκαστηκαν να ζητησουν εργασια στην πολη, να ζουν σε αθλιες συνθηκες στοιβαγματος σε βλαβερα για την υγεια διαμερισματα ή και να βιωνουν τις ολεθριες συνεπειες της ανεργιας. Η ιδεα της graden city βρηκε προπαγανδιστικο αντικτυπο σε διαφορα σχεδια (που οδηγησαν σχεδον αποκλειστικα σε μακετες) τοσο του ναζιστικου καθεστωτος οσο και του New Deal του Roosvelt για λογους λιγο πολυ ευνοητους. Ασχετα απο τις επιδιωξεις του Howard, η garden city μορφοποιουσε στη συνειδηση των παραζαλισμενων και απογοητευμενων μαζων της μεγαλουπολης των αρχων του 20ου αιωνα, την ελπιδα της επιστροφης στο ‘χαμενο παραδεισο’ της αυταρκους οικονομιας αναφορικα με τα εφοδια πρωτης αναγκης, ενισχυμενης απο την αναπτυξη μικρο-μεσαιας βιομηχανικης παραγωγης η οποια θα λαβαινε χωρα στην αμεση περιαστικη περιοχη της garden city. Η ιδεα της garden city ηταν εξ’αρχης καταδικασμενη σε αποτυχια για δυο λογους: πρωτον, διοτι δεν εκανε ουδεμια αναφορα σε αλλαγη σχεσεων ιδιοκτησιας των μεσων παραγωγης και δεν ηταν προδιατεθιμενη να ενσωματωθει σε ενα γενικοτερο σχεδιο αμφισβητησης του κυριαρχου καπιταλιστικου συστηματος ιδιοκτησιας στο οποιο, ακριβως, οφειλονταν τα προβληματα των οποιων η λυση ηταν το ζητουμενο. Δευτερον, επειδη το μοντελο «βιωσιμης αναπτυξης» που επικαλουνταν θα αποδεικνυετο πολυ περισσοτερο δαπανηρο γαι την κοινωνικη οικονομια απο τα οφελη που θα επισυναπτε (τεραστιες εκτασεις δομησης, αναγκη δημιουργιας εκτεταμενου οδικου δικτυου, σπαταλη ενεργειας στις μετακινησεις προσωπων και αγαθων κλπ κλπ) για να μην αναφερθουμε στην ενδεχομενη οπισθοδρομηση με την αναβιωση «επαρχιωτικων» εθιμων ζωης και κουλτουρας .
Προκαλει ενδιαφερον το γεγονος πως, πολυ συχνα, σε καιρους κρισης η επιλυση των νεων προβληματων επιχειρειται διαμεσου της επιστρατευσης πεπαλαιωμενων μεθοδων σκεψης. Μια πιθανη εξηγηση ειναι η ψυχολογικη: οταν δεν βρισκεις ενα αντικειμενο που εχεις χασει το ψαχνεις εκει που το βρηκες ή, χειροτερα, στο μερος που νομιζες οτι θα το εβρισκες την προηγουμενη φορα που το αναζητησες. Η δευτερη εξηγηση ενδεχεται να ειναι ο συμφυτος με την ανθρωπινη φυση συντηρητισμος. Η τριτη μπορει να ειναι η αφελεια που βασιζεται στην αγνοια των βαθυτερων λογων για τους οποιους οι παλιες μεθοδοι δεν απεβησαν χρησιμες. Αυτη η τελευταια προφανως συνδεεται με την εικονα των χεριων που πιανονται απο τα μαλλια του πνιγμενου.
Lotea-芙蓉
16 Απριλίου, 2011 7:15 μμ
Νομίζω, ότι αφού μας δίνονται σαν παραδείγματα το Ψυχικό, ή ο Χολαργός, δεν μιλάμε καν για σύνδεση με μέσα παραγωγής, αλλά για κάπως πιο ανθρώπινο τρόπο οργάνωσης της πόλης, σε ανεκτό περιβάλλον.
Άλλωστε όλη η Αθήνα είναι φτιαγμένη, σαν ένας αστερισμός μικρών κέντρων, τα οποία περικυκλώνουν το μεγάλο. Αλλά στην πλειοψηφία των προαστείων μιλάμε για υπνούπολεις, με λίγα μαγαζιά, ενώ η εργασία, οι σπουδές και η διασκέδαση σαν χρήσεις συνωστίζονται σε λίγες περιοχές. από την αρχή η Αθήνα σχεδιάστηκε για να στεγάσει οικογένειες δημοσίων υπαλλήλων και υπηρεσίες, επομένως η προσοχή εστιάστηκε στον τριτογενή τομέα της οικονομίας. Τα εργοστάσια πέριξ του Γκαζιού, και του Πειραιά, ευτυχώς μετακινήθηκαν από τη δεκαετία του ΄70 εκτός του αστικού ιστού.
Για τον πρωτογενή τομέα, που υποδηλώνει ο όρος κηπούπολη, μάλλον μέσα στην μόλυνση του υδροφόρου ορίζοντα του λεκανοπεδίου, μιλάμε για όνειρα θερινής νυχτός.
Επομένως το ενδιαφέρον έγκειται στους όρους διαβίωσης, αλλά για συγκεκριμένες «τυχερές» περιοχές.
Ενδιαφέροντα είναι τα σχέδια που ακούγονται για μελλοντική μετατροπή σε πάρκα, ολόκληρων δρόμων στο κέντρο της Αθήνας. Μάλλον πρόκειται για πιο φτηνή και εφικτή λύση, από το γκρέμισμα οικοδομικών τετραγώνων.
alexantro trollientes
16 Απριλίου, 2011 9:10 μμ
εξαιρετικο αρθρο
iguana
17 Απριλίου, 2011 12:09 πμ
Mερικά χρήσιμα στοιχεία για τις κηπουπόλεις:
1. Θεωρούνται,σε κάποιο βαθμο, ενας από τους πρόδρομους των πολεοδομικών αρχών που έθεσε το μοντέρνο κίνημα. η βασικότερη κριτική που δεχτήκαν σε σχέση με αυτή την αρχή, είναι ότι αφορούν ένα πολεοδομικό μοντέλο το οποίο αγνοεί το γεωγραφικό περιβάλλον στο οποίο καλείται να εφαρμοστεί. Είναι δηλαδή με ένα τρόπο οικουμενικό άρα και σε μεγάλο βαθμό ανεφάρμοστο. Είναι επίσης και αντιοικολογικες, ακριβώς επειδή αφορούν ένα σχεδιαστικό μοντέλο το οποίο επιβάλλεται και μεταλάσσει το αστικό και περιαστικό φυσικό περιβάλλον στο οποίο εφαρμόζεται….
2. O Ηοward οραματίστηκε και ένα κοινωνικό μοντέλο συμφωνα με το οποίο θα λειτουργούν οι κηπουπόλεις του. Επειδή σε μία πόλη οι πιέσεις επι των αξιών γης είναι μεγάλες, για την κηπουπολη του ο Howard πρότεινε η ιδιοκτησίας γης να είναι κοινή, δηλαδή η κηπούπολη λειτουργεί κάτω από ένα ιδιότυπο σοσιαλιστικό καθεστώς προκειμένου να μπορεί να απορροφήσει τις κοινωνικές πιέσεις για περισσότερο χτίσιμο :P….
3. Στην πραγματικότητα αν και οι προθέσεις του Howard ήταν αγνές, το μοντέλο θεωρείται αποτυχημένο. Σε μεγάλο βαθμό η αραιή δόμηση, αν και δεν δημιουργεί προβλήματα σε αγροτικές κοινωνίες, σε βιομηχανικές κοινωνίες λειτουργεί εντελώς αντιοικολογικά και αντιοικονομικά για πολλούς και διάφορους λόγους. Ο πιο βασικός είναι ότι απαιτεί τεράστια ποσά ενέργειας για τη μετακίνηση του πληθυσμόυ τους ( δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε συνδυάσει τις ελληνικές κηπουπόλεις όπως το Ψυχικό με …Hammer) και ότι η μαζική εφγαρμογή τους ξεχειλώνει την έκταση των πόλεων σε δυσθεώρητα επίπεδα, και άρα με ένα τρόπο η πόλη καταλήγει να τρώει το φυσικό περιβάλλον σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από αυτόν μίας πυκνοκατοικημένης μεγαλούπολης….
Πληροφοριακά το νέο trend της Πολεοδομίας, η λεγόμενη Νεα Πολεοδομία κινείται σε αντιδιαμετρικά αντίθετη κατεύθηνση από αυτήν του Howard αλλα η επειδή η συζήτηση είναι τεράστια γι αυτή (εγώ διαφωνώ με τις αρχές της για παράδειγμα) πάρτε ένα link:
True Leveller
17 Απριλίου, 2011 12:39 πμ
Η λεγόμενη «Νέα Πολεοδομία» που αναφέρει ο φίλος ιγκουάνα είναι στην ουσία της ένα νεοφιλελεύθερο συνταγολόγιο για το χώρο. Ενσωματώνει την κριτική στο μοντέρνο κίνημα στην ανάγκη του καπιταλισμού της εποχής μας για μεγάλες πληθυσμιακές συγκεντρώσεις και πυκνότητες, απαραίτητες για την υποστήριξη εκείνων των άκρως εξειδικευμένων υπηρεσιών που έχουν ανάγκη τα επιτελικά κέντρα των μεγάλων πολυεθνικών για να λειτουργήσουν.
Η ιδέα της κηπούπολης έχει αρχίσει να ξανακερδίζει οπαδούς ανάμεσα σε όσους αμφισβητούν σήμερα την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και άρα και την υπάρχουσα οργάνωση του χώρου. Η έμφαση δίνεται στο γεγονός ότι τα τέσσερα πέμπτα της έκτασης της κηπούπολης θα είχαν θεωρητικά αγροτική – παραγωγική λειτουργία. Έτσι το ιδεώδες της κηπούπολης συναντιέται σήμερα με τις σύγχρονες αντιλήψεις περί αστικής γεωργίας στην κατεύθυνση της άρσης της αντίθεσης πόλης – υπαίθρου σε αντικαπιταλιστικό ορίζοντα. Υπάρχουν τεχνικές λύσεις για να εφαρμοστεί η ιδέα και στο μολυσμένο αστικό περιβάλλον (χρήση νερού από ανακύκλωση και χώματος από λιπασματοποίηση κ.ά.) αρκεί να υπάρχει η πολιτική επιλογή. Η δε ιδέα της «συμπαγούς πόλης» – κυρίαρχη και στα κείμενα οργανισμών όπως η ΕΕ – που περιλαμβάνει λιγότερες μετακινήσεις και άρα μικρότερη κατανάλωση ενέργειας, σήμερα αμφισβητείται διότι το εξαιρετικά πολυδιάστατο περιβαλλοντικό πρόβλημα αντιμετωπίζεται μονοδιάστατα σαν ζήτημα κατανάλωσης ενέργειας. Αν χρειαστεί θα επανέλθω.
Κατά τα άλλα το Ψυχικό, η Ηλιούπολη και ακόμα χειρότερα κάποιοι πιο σύγχρονοι οικοδομικοί συνεταιρισμοί έχουν τόση σχέση με την ιδέα του Χάουαρντ όση ο υπαρκτός σοσιαλισμός με την ελευθερία. Επί της ουσίας έχουν κρατήσει μόνο τις καμπύλες χαράξεις και στις περισσότερες περιπτώσεις ούτε καν τη χαμηλή πυκνότητα …
Anakata-dyomenh
17 Απριλίου, 2011 12:57 πμ
Ενδιαφέρον ποστ, αν και δε γνωρίζω πολλά για το ζήτημα. Αναρωτιέμαι όμως πόσο εύκολο θα ήταν να επεκταθεί κάτι τέτοιο σε μία πόλη που έχει τσιμεντοποιηθεί πλέον και που οι ελάχιστοι ελεύθεροι χώροι είναι σοβαρότατο ζήτημα αφού θυσιάζονται ο ένας μετά τον άλλον στο βωμό του κέρδους και πλέον έχουμε φτάσει να γίνονται μάχες για να διατηρηθούν…
waste
30 Απριλίου, 2011 4:58 πμ
πολύ καλό κείμενο, δεν είχα ιδέα 😉
και ωραία σχόλια αν εξαιρέσουμε διάφορους ιδεολογικούς αφορισμούς με ελάχιστη λογική.
πάντως πολύ θα ήθελα κάποιος να μας εξηγήσεις για ποιό λόγο
α) η σημερινή καπιταλιστική ανάπτυξη προϋποθέτει πυκνή αστική συγκέντρωση τη στιγμή που 1, εδώ και 30 χρόνια ζούμε μια αποβιομηχάνιση και 2 έχουμε πολλά παραδείγματα καπιταλιστικής ανάπτυξης που δεν προυπέθεταν πυκνή αστική δόμηση ούτε τις εποχές της μαζικής βιομηχανικής παραγωγής, η γερμανία και η ιταλία πχ
β) για πιο λόγο θεωρούμε τις κηπουπόλεις ντε και καλά πιο ενεργοβόρες από τη στιγμή που σύμφωνα με το πρότυπο θα είχαμε ντόπια παραγωγή τροφίμων, άρα μικρές ανάγκες μετακίνησης των τροφίμων και τις συνδέουμε με το εν πολλοίς αμερικάνικο όνειρο της suberbia όπου συμβάδισε με την ανάπτυξη της αυτοκινητοβιομηχανίας. Αν ανταλλάξεις το χάμερ με το τρένο και άλλα ΜΜΜ τότε αυτόματα το ενεργειακό σου κόστος μειώνεται. Στην ελλάδα δε θα πρέπει να υπολογίσεις τις ανάγκες ψύξης με a/c της τεράστιας κάτω-κυψέλης που έχουμε αντιγράψει σε όλα τα προάστια και επιπλέον φυσικά το μποτιλιάρισμα που δημιουργεί η υπερσυγκέντρωση σε 1 κέντρο και άρα το ενεργειακό κόστος που αυτή έχει 😉
ευχαριστώ και πάλι
Lotea-芙蓉
7 Μαΐου, 2011 4:42 μμ
Το κόστος δημιουργίας ενός συστήματος πυκνών δημόσιων συγκοινωνιών σε μια διαρκώς διογκούμενη πόλη, όπως η Αθήνα δεν είναι αμελητέο. Απλώς ας σκεφτούμε πόσα χρόνια μας πήρε για να έχουμε 3 βασικές γραμμές μετρό στηνΑθήνα. Και όσο επεκτείνεται η προαστιοποίηση των Αθηνών, οι ανάγκες για συγκοινωνίες αυξάνονται.
Η λύση θα ήταν να αποτρέψουμε τημεγάλη έξοδο των Αθηναίων προς τα προάστια, επαναφέροντας τη ζωή στο κέντρο, που αδειάζει και γκετοποιείται. Μεγαλύτεροι χώροι πρασίνου, με δεντροφυτεύσεις δρόμων, ή και γκρέμισμα ολόκληρων τετραγώνων, αναπλάσεις γειτονιών και κατοικιών, πιθανώς να μας συνέφεραν περισσότερο, από τα έξοδα που θα πρέπει να κάνουμε για να προσφέρουμε αποχέτευση, μετρό, και πολεοδομική χάραξη σε όλα τα Μεσόγεια, και τη Δυτική Αττική.
Από αυτή την άποψη δεν διαφωνώ με την άποψη της Νέας Πολεοδομίας, για γειτονιές που περπατιούνται, που προσφέρουν χώρους συνάντησης και κοινωνικής ανταλλαγής, και σίγουρα τα προτιμώ, από την απρόσωπη ανάπτυξη των υπνουπόλεων της προαστιοποίησης.