Πως μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη γνώση που αποκτούμε ώστε να μην γίνει αυτοκαταστροφική αλλά ωφέλιμη για όλη την ανθρωπότητα; Η αρχική μου πρόθεση ήταν να καταγράψω τις εντυπώσεις μου από τη θεατρική παράσταση “Frankenstein” του Danny Boyle στο Εθνικό Θέατρο (Μ. Βρετανία), παράσταση που στα πλαίσια του National Theatre Live προβλήθηκε ζωντανά μέσω δορυφορικής σύνδεσης στο Μέγαρο Μουσικής την Πέμπτη που μας πέρασε. Ψάχνοντας όμως λίγο παραπάνω την ιστορία του τέρατος, σκόνταψα πάνω στο ακατάπαυστο μοτίβο των κλασσικών έργων της λογοτεχνίας. Είναι στερεότυπο, αλλά τα στερεότυπα (κλισέ στην βαρβαρική) ονομάζονται έτσι για κάποιο λόγο. Είναι συμπυκνωμένες και επαναλαμβανόμενες αλήθειες. Έτσι λοιπόν μια ιστορία τρόμου παραμένει επίκαιρη σχεδόν 200 χρόνια μετά τη συγγραφή της, πραγματεύεται διλήμματα που ακόμα μας ταλανίζουν και θέτει όλες τις ερωτήσεις που αν απαντηθούν σωστά θα οδηγήσουν στη πολυπόθητη ευημερία όλων μας.
Ένας μύθος είναι ο τρόπος που κατανοούμε τον παράλογο κόσμο μας. Οι μύθοι είναι αφηγηματικά μοτίβα που δίνουν σημασία στην ύπαρξή μας. Τα σύμβολα και οι μύθοι μιλούν για την αρχέγονη και ασυνείδητη σφαίρα του μυαλού η οποία είναι ισχυρή και χαοτική. Είναι τρόποι για να βάλουμε τάξη σε αυτό το χάος. Δεν μπορεί να υπάρξει ισχυρότερη απόδειξη για την εξαθλίωση του σύγχρονου πολιτισμού μας από το δημοφιλή –αλλά βαθύτατα εσφαλμένο- ορισμό του μύθου ως ψέμα. Είναι πολύ ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε πόσες μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις ξεκίνησαν ως μύθοι. Κι αν η φαντασία και η τέχνη δεν είναι καθόλου απλό επικάλυμμα, αλλά η πηγή της ανθρώπινης εμπειρίας; [1]
Όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε την ιστορία του Δόκτορος Φράνκενσταϊν (πολύ κακώς το όνομά του στις μέρες μας συγχέεται με αυτό του δημιουργήματός του). Αναλωμένος στον ασίγαστο πόθο του για γνώση, απομονωμένος από τους πάντες καταφέρνει να δώσει ζωή σε ένα πλάσμα που δημιούργησε από συρραμμένα μέλη νεκρών. Μόλις όμως αντικρίζει το δημιούργημά του, αποτροπιασμένος από το αποτέλεσμα και τις συνέπειές του, το εγκαταλείπει καθώς αυτό στρέφεται προς τον «πατέρα» του για στοργή. Το Τέρας, δαρμένο και διωγμένο από παντού εξαιτίας της αποκρουστικής του εμφάνισης, καταφεύγει στο δάσος. Εκεί παρατηρώντας μια οικογένεια χωρικών μαθαίνει να μιλάει, μαθαίνει γραφή και ανάγνωση. Μαθαίνει τους ανθρώπους, την κακία τους, το μίσος για κάθε τι «διαφορετικό» και αποφασίζει να πάρει εκδίκηση για την απέραντη μοναξιά του…
Η Μαίρη Σέλλεϋ έγραψε το μυθιστόρημά της στις απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης και με διορατικότητα προέβλεψε τις επιπτώσεις και προειδοποίησε γι’ αυτές. Από τότε έως σήμερα οι αγωνίες παραμένουν ίδιες. Με ποιο τρόπο η πρόοδος της ανθρωπότητας θα σταματήσει να συμβαδίζει με την καταστροφή της; Πόσο βλαβερές είναι οι συνέπειες της αλαζονείας μας; Αυτοεκπληρώνεται ο αρχικός ορισμός του πλάσματος ως έκτρωμα από τη συμπεριφορά μας προς αυτό; Ποιος είναι ο άνθρωπος και ποιο το τέρας τελικά; Ένα από τα επαναλαμβανόμενα θέματα στο «Frankenstein» είναι η Φύση και η δύναμή της. Σε αυτή καταφεύγει ο Victor Frankenstein συνέχεια για να ηρεμήσει και να ξαναβρεί τον εαυτό του μετά από σωματικές αρρώστιες και ψυχικές διακυμάνσεις. Μετά από ένα σκληρό χειμώνα εγκατάλειψης το τέρας αισθάνεται την καρδιά του να ζεσταίνεται όταν έρχεται η άνοιξη. Και τέλος, μέσα στην αρκτική έρημο, η φύση στην πιο άγρια μορφή της κατανικά και τους δυο και έρχεται η κάθαρση.
Λίγα λόγια για την παράσταση
Ο συγγραφέας του έργου Nick Dear επέλεξε να ξαναδιηγηθεί τη ιστορία από την πλευρά του Τέρατος. Για δύο ώρες βλέπουμε τα γεγονότα από τη δική του σκοπιά. Ξεκινώντας από τη γέννησή του και παρακολουθώντας για παραπάνω από πέντε λεπτά την αγωνιώδη του προσπάθεια να σταθεί στα πόδια του, συνειδητοποιούμε την πιο απλή αλήθεια. Είναι ένα πλάσμα αθώο και ανήμπορο, όπως όλα στην αρχή της ζωής τους, και είναι ευθύνη του γονέα και δημιουργού του να του δείξει τη στοργή και να του δώσει τη γνώση που χρειάζεται. Όταν αυτός το εγκαταλείπει θέτει σε κίνηση τη σειρά των γεγονότων που θα οδηγήσουν στην καταστροφή του.
Ο Danny Boyle με εμφανέστατες τις κινηματογραφικές του καταβολές, μοντάρει την παράσταση και (με την βοήθεια του set designer Mark Tildesey) χρησιμοποιεί ολόκληρη τη σκηνή του θεάτρου με εντυπωσιακό και πανέξυπνο τρόπο. Μεταφερόμαστε από το εργαστήριο στο δάσος, από κει στη λίμνη της Γενεύης, στο νυφικό δωμάτιο του Victor και τέλος στις παγωμένες εκτάσεις του Βόρειου Πόλου. Οπωσδήποτε πρέπει να γίνει ειδική μνεία στον Bruno Poet που σχεδίασε τον φωτισμό. Μπροστά στα μάτια μας περνάνε οι τέσσερεις εποχές, βλέπουμε τον ήλιο και την πανσέληνο, ένα σπίτι να καίγεται, τους αιώνιους πάγους να καταβροχθίζουν τους δύο πρωταγωνιστές. Όλη αυτή η ευφάνταστη οπτική υπερπαραγωγή παραμένει σε ρόλο επικουρικό του κειμένου, που με απλότητα αλλά χωρίς διδακτισμό πραγματεύεται όλα όσα γράφτηκαν παραπάνω. Σίγουρα η παράσταση είχε τις αδυναμίες της, όμως δεν στάθηκα καθόλου σε αυτές. Ακόμα κι όταν τις παρατήρησα επέλεξα να τις αγνοήσω.
Η φύση των δύο χαρακτήρων είναι διττή. Αλληλοσυμπληρώνονται και ο ένας δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τον άλλον. Με αφορμή αυτή την παρατήρηση ο Boyle βάζει τους ηθοποιούς να εναλλάσσονται στους ρόλους του Victor και του Τέρατος από παράσταση σε παράσταση. Σε αυτή που μεταδόθηκε τον ρόλο του Τέρατος είχε ο, πραγματικά συγκλονιστικός, Benedict Cumberbatch. (Την επομένη διάβασα ότι την ίδια μέρα στην απογευματινή παράσταση οι ηθοποιοί έπαιξαν αντίστροφα τους ρόλους, πράγμα που μπορεί να χαρακτηριστεί μόνο με μια λέξη: άθλος!)
Κομμάτια από τον «Χαμένο Παράδεισο» του Μίλτον, πηγή έμπνευσης της Shelley, απαγγέλλονται αυτούσια και παραμένουν διαχρονικά στους συμβολισμούς τους.
[1] Rollo May
short link: http://wp.me/p1pa1c-8Qe
risinggalaxy
19 Μαρτίου, 2011 4:29 μμ
H Μαίρη Σέλλευ ήταν η κόρη του «πατέρα» του αναρχισμού Γουίλιαμ Γκόντγουιν και της φεμινίστριας Μαίρη Γούλστονκραφτ. Παρέμεινε σε όλη της τη ζωή ριζοσπάστης πιστεύοντας ότι η συνεργασία και η αλληλοβοήθεια, όπως αυτές εξασκούνται από τις γυναίκες στην οικογένεια, θα μπορούσαν να αναμορφώσουν τη κοινωνία.
Από το wikipedia και αλλού
🙂
Anakata-dyomenh
19 Μαρτίου, 2011 5:45 μμ
Η μητέρα της Shelley, η Mary Wollstonecraft έγραψε το A vindication of the rights of woman (1792) και υπήρξε στην ουσία η θεμελιώτρια του γυναικείου κινήματος… εξέχουσα και πολύ ελεύθερη προσωπικότητα για την εποχή της… Δυστυχώς πέθανε πολύ μικρή λίγες μέρες μετά τη γέννηση της Shelley.
Νομίζω ότι είναι από τα πιο διαχρονικά έργα… ωραίο ποστ Ναρ.
zakwer1
19 Μαρτίου, 2011 6:12 μμ
Και βεβαιως γυναικα του ριζοσπαστη ποιητη Περσυ Σελλευ
alexantro trollientes
19 Μαρτίου, 2011 7:29 μμ
το εργο της Σελευ συνιστά λογοτεχνική εκδοχή των ρομαντικών ιδεών που γενιουνται σαν φυσική αντίδραση στο cogito και τις «απόλυτες» αλήθειες του ratio και του διαφωτισμού.
Η εμμονή του Εμμάνουελ Καντ στην κυριαρχία της ελεύθερης βούλησης , η θεωρία της γνώσης του Φίχτε , η εισαγωγή της έννοιας του εξπρεσιονισμού από τον Χέρντερ ειναι το περιβαλλον στο οποίο γενιούνται τα έργα των Γουόρντσγουορθ, Κόλριτζ, λοδρο Βυρωνα , Κητς , Μπλεικ, Σελευ κλπ στην αγγλια …. Χεντερλιν ,Σιλερ , γκαιτε στη γερμανία …. Βικτορ ουγκω , σατωβριαν γαλλια κλπ κλπ
Την ιδια εποχή βεβαια εχουμε ρομαντισμο και στη ζωγραφικη ( Κασπαρ Φρηντριχ στην γερμανια ,Ντελακρουα γαλλια ) και στη μουσικη (Μπετοβεν,Λιστ ,Σουμαν, παγκανινι, βαγκνερ κλπ )
τεσπα ,το κοινο ολων ειναι η αναβαθμιση της ελευθεριας της Φαντασιας και του Συναισθηματος που ειχαν εξοριστει απο τους καγκουρες του ratio , η αναζητηση του κρυφου πνευματικου νοηματος πισω απο την «πραγματικοτητα», η ρεφερανς στο γκοθικ και στο μεσαιωνικο μυθιστορημα , η αγαπη της ανατολης , της μαγιας ,του διονυσιασμου , της μελαγχολιας,της απελπισιας ,του μοιραιου ,της αγριας νυχτας , του επικινδυνου τοπιου (δεστε ενα αναγεννησιακο και ενα ρομαντικο τοπιο … γαληνη και ισοροπια και συμμετρια VS ταραχη ,ανισσοροπια και ασσυμετρια)
οπως και να εχει αυτο το πνευμα εκφραζει η Σελλευ ,που ηταν και πολυ κουλ ατομο καιπου δεν ηταν γυναικα του Σελλευ , αλλα αυτος αντρας της 🙂
alexantro trollientes
19 Μαρτίου, 2011 7:44 μμ
εεεε Narrator
για να μην ξεχνιομαστε ,περιμενω εντυπωσεις και ποσ (αμα λαχει) πανω στα «Writen on the wind» , «Ιmitation of life»
vassozacharof
19 Μαρτίου, 2011 8:35 μμ
και μη ξεχναμε και τον αλλο μεγαλο του ρομαντισμου, απο την αλλη πλευρα του ατλαντικου.
τον Εντγκαρ Αλαν Πο(ε).
Το φανταστηκα, αρα υπαρχει!
Narrator
19 Μαρτίου, 2011 10:07 μμ
Για μυθιστόρημα που γράφτηκε από την κόρη ενός σημαντικού φεμινιστή το Frankenstein στερείται εντυπωσιακά από ισχυρούς γυναικείους χαρακτήρες. Αντιθέτως είναι γεμάτο παθητικές γυναίκες που υποφέρουν σιωπηλά μέχρι να πεθάνουν. Σε μια μικρή παράγραφο του wikipedia χωράνε 4 διαφορετικές ερμηνίες μελετητών του έργου της ενώ μια ακόμα θα μπορούσε να είναι ότι η Shelley υποβάλλει τους γυναικείους χαρακτήρες της σε τέτοια κακή μεταχείριση, προκειμένου να επιστήσει την προσοχή στην έμμονη και καταστροφική συμπεριφορά του Victor και του Τέρατος.
Πιστεύει στην ιδέα του Διαφωτισμού ότι οι άνθρωποι μπορούν να βελτιώσουν την κοινωνία μέσα από υπεύθυνη άσκηση πολιτικής εξουσίας, αλλά ταυτόχρονα φοβάται ότι η ανευθυνότητα θα οδηγήσει στο χάος. Στην πράξη τα έργα της ασκούν κριτική σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο που στοχαστές όπως οι γονείς της πιστεύουν ότι θα έρθει η αλλαγή (το Τέρας διαβάζει ριζοσπαστικά βιβλία και μορφώνεται, αυτό όμως δεν είναι αρκετό). Οι πολιτικές της απόψεις είναι ριζοσπαστικές -όχι βέβαια και η ίδια η ζωή της, ενώ πιστεύει στον ελεύθερο έρωτα, παραμένει μονογαμική και ερωτευμένη μόνο με τον σύζυγό της- αλλά μέσω των έργων της υποστηρίζει όπως γράφει και ο Γαλαξίας πως η συνεργασία και η συμπάθεια όπως εκφράζονται μέσα από τις γυναίκες είναι ο τρόπος για να μεταρρυθμιστεί η κοινωνία. Αυτή η άποψη ήταν μια άμεση πρόκληση στο ατομικιστικό ήθος του Ρομαντισμού και στις πολιτικές θεωρίες που είχαν διατυπωθεί από τον πατέρα της, William Godwin.
Ακόμα, αρνείται να θέσει τον άνθρωπο ως κέντρο του σύμπαντος και αμφισβητεί την προνομιακή του θέση στη φύση και γι’αυτό και μόνο την πάω πολύ!! 🙂
alexantro trollientes
19 Μαρτίου, 2011 11:09 μμ
o άνθρωποw ως κέντρο του σύμπαντος ειναι ιδεολογημα τουratio και εγω λοιπον την παω πολυ εξαιτιας της αμφισβητησης της προνομιακή του θέση στη φύση
συμφωνουμε λοιπον 😛