Χέρμπερτ Ρήντ-Το παράδοξο του Αναρχισμού 2ο μέρος

Αυτό είναι το δεύτερο μέρος της μετάφρασης. τον μεταφραστή παριστάνει όπως και στο πρώτο μέρος ο risinggalaxy. Το κείμενο στα αγγλικά βρίσκεται εδώ:  panarchy.org/read/anarchism . Αντί σημειώσεων να αναφέρω ότι, όταν o Ρήντ μιλάει για εθελοντικούς οργανισμούς, δεν εννοεί προφανώς ούτε το 2004 ούτε τους ατενίστας. Εννοεί τους οργανισμούς εκείνους (όπως τα σωματεία) στους οποίους δεν σου επιβάλλεται να συμμετέχεις από μια εξωτερική δύναμη, σε αντίθεση π.χ με το κράτος. Επίσης ο Ρήντ γράφοντας για τον αναρχισμό ότι δεν είναι μια επιστροφή στον πρωτογονισμό, αναφέρεται και στις εναέριες μεταφορές οι οποίες στη εποχή που γράφτηκε το κείμενο δεν θεωρούνταν απειλή για το περιβάλλον( για την ακρίβεια τα περιβαλλοντολογικά ζητήματα δεν υπήρχαν καν ως κίνημα από όσο ξέρω το 1941). Με την πάροδο του χρόνου οι αναρχικοί θεωρητικοί πήραν θέση ενάντια σε μεταφορές επιβλαβείς για το περιβάλλον όπως το αεροπλάνο και το αυτοκίνητο και μίλησαν για τη μείωση τους αν όχι για τη πλήρη κατάργηση. Συγκρίνοντας την αναφορά του Ρήντ με τη δουλειά του Μπούκτσιν, του Γουώρντ για το αυτοκίνητο αλλά και άλλων όπως ο Αντρέα Κάλβο και ο Ρίτσαρντ Σένετ, διαπιστώνουμε ότι ο αναρχισμός αποτελεί μια συνεκτική θεωρία η οποία όσο εντείνονται οι κοινωνικές και περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις του καπιταλισμού στον πλανήτη,τόσο γίνεται και πιο επίκαιρη.

……Δεν είναι απαραίτητο να επαναλάβω τα εμπειρικά στοιχεία για αυτή την πεποίθηση. Το βιβλίο του Κροπόκτιν μπορεί πλέον να αποκτηθεί για έξι πένες από τη σειρά της Penquin και είναι ένα έργο του οποίου η  εγκυρότητα αναγνωρίζεται από κοινωνιολόγους όλων των σχολών. Η δυσκολία δεν είναι δικαιολογηθεί μια αρχή η οποία έχει δυνατά ψυχολογικά όσο και εμπειρικά επιχειρήματα για την υποστήριξη της, αλλά η εφαρμογή αυτή της αρχής στην υπάρχουσα κατάσταση της κοινωνίας. Αυτό το κάνουμε δοκιμαστικά παίρνοντας τους εθελοντικούς θεσμούς που υπάρχουν ήδη και βλέποντας σε τι βαθμό είναι ικανοί να καταστούν μονάδες  μιας εθελοντικής κοινωνίας. Τέτοιοι θεσμοί είναι τα σωματεία, τα συνδικάτα, επαγγελματικές ομοσπονδίες και ενώσεις, όλες εκείνες οι ομάδες που κρυσταλοποιούνται γύρω από μια ανθρώπινη λειτουργία. Στη συνέχεια εξετάζουμε  τις λειτουργίες που εκτελούνται από το κράτος -και είναι αναγκαίες για την ευημερία μας- και αναρωτιόμαστε σε τι έκταση θα μπορούσαν αυτές οι λειτουργίες να ανατεθούν σε τέτοιες εθελοντικές ενώσεις. Καταλήγουμε έτσι στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχουν βασικές λειτουργίες που δεν θα μπορούσαν να μεταφερθούν. Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν λειτουργίες, όπως η διεξαγωγή ενός πολέμου και η χρέωση του ενοικίου που δεν εκφράζουν τη τάση για αλληλοβοήθεια, αλλά δεν χρειάζεται και πολύ σκέψη για να δούμε ότι τέτοιες λειτουργίες θα εξαφανισθούν αν καταργηθεί η κεντρική εξουσία.

Τα λάθη όλων των πολιτικών στοχαστών από τον Αριστοτέλη μέχρι τον Ρουσσώ είχαν να κάνουν με την χρήση της αφηρημένης σύλληψης του “ανθρώπου”.

Τα συστήματα τους υποθέτουν ουσιαστικά την ομοιογένεια αυτού του πλάσματος της φαντασίας τους και αυτό που πραγματικά προτείνουν είναι διάφορες μορφές εξουσίας για την επιβολή της ομοιομορφίας του ανθρώπου.

Όμως ο αναρχικός αναγνωρίζει την μοναδικότητα του ατόμου, και επιτρέπει την οργάνωση στο βαθμό που το άτομο αναζητά τη συμπάθεια και την αλληλοβοήθεια ανάμεσα στους συντρόφους του. Στην πραγματικότητα, κατά συνέπεια, ο αναρχικός αντικαθιστά το κοινωνικό συμβόλαιο με την λειτουργική σύμβαση και η εξουσία του συμβολαίου εκτείνεται μόνο μέχρι την εκπλήρωση της συγκεκριμένης λειτουργίας.

Ο πολιτικά ενωτικός ή εξουσιαστικός, αντιλαμβάνεται τη κοινωνία σαν ένα σώμα υποχρεωμένο στην ομοιομορφία. Ο αναρχικός αντιλαμβάνεται την κοινωνία σαν μια ισορροπία η αρμονία ομάδων και οι περισσότεροι από εμάς ανήκουν σε μια οι περισσότερες τέτοιες ομάδες. Η μόνη δυσκολία είναι η αρμονική αλληλεπίδραση τους.

Αλλά είναι τόσο δύσκολο; Είναι αλήθεια ότι οι συνδικαλιστικές οργανώσεις τσακώνονται μεταξύ τους, αλλά αναλύστε αυτούς τους τσακωμούς και θα διαπιστώσετε ότι οφείλονται σε αιτίες έξω από τη λειτουργία τους (όπως η διαφορετική αντίληψη της θέσης τους σε μια μη-λειτουργική κοινωνία, π.χ. σε μια καπιταλιστική κοινωνία) ή από προσωπικές αντιπαλότητες, οι οποίες είναι μια αντανάκλαση του αγώνα για επιβίωση σε έναν καπιταλιστικό κόσμο. Τέτοιες διαφορές στόχευσης δεν έχουν καμιά σχέση με την αρχή της εθελοντικής οργάνωσης και όντως αποκλείονται από την ίδια την έννοια.  Σε γενικές γραμμές οι συνδικαλιστικές ενώσεις μπορούν να συμφωνήσουν μεταξύ τους αρκετά καλά ακόμη και σε μια καπιταλιστική κοινωνία, παρ’ όλη τη προτροπή της στην αντιπαλότητα και την επιθετικότητα.

Αν γυρίσουμε αρκετά πίσω στο χρόνο, για παράδειγμα στο Μεσαίωνα, θα διαπιστώσουμε ότι η λειτουργική οργάνωση της κοινωνίας-αν και ατελώς συνειδητοποιημένη- αποδείχτηκε αρκετά πιθανή και ότι η σταδιακή τελειοποίηση της ματαιώθηκε μόνο από την άνοδο του καπιταλισμού. Άλλες χρονικές περίοδοι και άλλες μορφές κοινωνίας, όπως έδειξε ο Κροπότκιν, επιβεβαιώνουν πλήρως τη δυνατότητα της αρμονικής σχέσης μεταξύ των λειτουργικών ομάδων.

Άρα μπορούμε να πούμε ότι το σύνολο των οικονομικών λειτουργιών του κράτους μπορεί να μεταφερθεί με αυτό τον τρόπο. Τι γίνεται με τις άλλες λειτουργίες; -τη διοίκηση του ποινικού δικαίου, τις σχέσεις με ξένες χώρες που δε βρίσκονται στο ίδιο στάδιο της κοινωνικής ανάπτυξης, την εκπαίδευση, κ.λ.π. ;

Για αυτό το ζήτημα ο αναρχικός έχει δύο απαντήσεις. Κατά πρώτο λόγο υποστηρίζει ότι αυτές οι μη-λειτουργικές δραστηριότητες είναι συναφείς με ένα μη-λειτουργικό κράτος -η εγκληματικότητα για παράδειγμα, είναι σε μεγάλο βαθμό μια αντίδραση στο θεσμό της ιδιωτικής ιδιοκτησίας και ότι οι διεθνείς σχέσεις έχουν σε μεγάλο βαθμό οικονομικά κίνητρα. Αλλά συμφωνεί ότι υπάρχουν ζητήματα, όπως ορισμένες πτυχές της κοινής νομοθεσίας, της εκπαίδευσης των παιδιών, της δημόσιας ηθικής, τα οποία μπορεί να είναι έξω από τη λογική των λειτουργικών οργανισμών. Αυτά, υποστηρίζει, είναι ζητήματα κοινής λογικής που επιλύονται αναφορικά με την καλή θέληση της κοινότητας. Όμως η κοινότητα, για το σκοπό αυτό δεν χρειάζεται αναγκαστικά να είναι τόσο απρόσωπη και μεγαλοπρεπής όσο το κράτος -στην πραγματικότητα θα είναι αποτελεσματική αντιστρόφως ανάλογα προς το μέγεθος της. Η πιο αποτελεσματική κοινότητα είναι η μικρότερη- οι οικογένεια. Πέρα από την οικογένεια είναι η παροικία, η τοπική ένωση των ανθρώπων σε συνεχόμενες κατοικίες. Τέτοιες τοπικές ενώσεις μπορούν να αποτελέσουν τα δικαστήρια και τα δικαστήρια αυτά είναι επαρκή για τη διαχείριση ενός κοινού δικαίου με βάση τη κοινή λογική. Τα δικαστήρια των φέουδων κατά τον Μεσαίωνα για παράδειγμα, εξέταζαν όλα τα εγκλήματα και τα πλημμελήματα, εκτός εκείνων που διαπράττονταν κατά των τεχνητών οντοτήτων του κράτους και της εκκλησίας.

Κατά αυτή την έννοια ο αναρχισμός προϋποθέτει μια καθολική αποκέντρωση της εξουσίας και μια καθολική απλούστευση της ζωής. Απάνθρωπες οντότητες όπως η σύγχρονη πόλη θα εξαφανιστούν. Αλλά ο αναρχισμός δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη επιστροφή στην χειροτεχνία και τις υπαίθριες εγκαταστάσεις υγιεινής. Δεν υπάρχει καμία αντίφαση μεταξύ του αναρχισμού και της ηλεκτρικής ενέργειας, του αναρχισμού με τις αεροπορικές μεταφορές, τον καταμερισμό εργασίας και την βιομηχανική αποτελεσματικότητα. Δεδομένου ότι οι λειτουργικές ομάδες θα πρέπει να εργάζονται προς το αμοιβαίο όφελος και όχι για το κέρδος άλλων ανθρώπων ή την αμοιβαία καταστροφή, το μέτρο της απόδοσης θα είναι η όρεξη για την πληρότητα της ζωής.

Υπάρχει μια περαιτέρω αμφιβολία μιας πιο επίκαιρης και επιτακτικής φύσης. Σε ένα αξιοθαύμαστο βιβλίο που εκδόθηκε πρόσφατα -στο “Η κρίση του πολιτισμού”- ο Άλφρεντ Κόμπαν έχει δείξει ότι οι καταστροφές που έχουν πέσει στο Δυτικό κόσμο είναι η άμεση συνέπεια της υιοθέτησης από τη Γερμανία της θεωρίας της λαϊκής ή της εθνικής κυριαρχίας, στη θέση της θεωρίας του φυσικού νόμου που είχε εξελιχθεί από το ορθολογιστικό κίνημα της σκέψης, του 18ου αιώνα, γνωστό ως Διαφωτισμό. Η Γερμανική σκέψη- γράφει ο κ. Κόμπαν:

αντικατέστησε τα φυσικά δικαιώματα με τα ιστορικά δικαιώματα και τη λογική με τη θέληση του Έθνους ή του Λαού, σαν τη βάση του νόμου και της διακυβέρνησης.

.. Το τελικό αποτέλεσμα ήταν η υποκατάσταση της ηθικής με την ιστορία. Πέτυχε ένα πλήρη θρίαμβο μόνο στη Γερμανία. Το διακριτικό σήμα της σύγχρονης Γερμανικής σκέψης είναι η διάλυση της ηθικής στην Λαική Θέληση. Το πρακτικό συμπέρασμα είναι ότι το κράτος είναι η πηγή όλης της ηθικής και το άτομο πρέπει να αποδεχτεί του νόμους και τις πράξεις της χώρας του, ως σαν να έχουν την υπέρτατη ηθική ισχύ.

Δεν θα επαναλάβω τις λεπτομερείς αποδείξεις που προσφέρει ο κ. Κομπάν – ο οποίος είναι ένας επαγγελματίας ιστορικός – για να υποστηρίξει αυτή τη δήλωση, αλλά η αλήθεια είναι αρκετά εμφανής. “Η κυριαρχία,είτε υιοθετεί το δημοκρατικό, εθνικιστικό ή σοσιαλιστικό προσωπείο είτε ένα αμάλγαμα και των τριών, είναι η πολιτική θρησκεία του σήμερα.”   Επομένως αν θέλουμε να απαλλάξουμε οριστικά την Ευρώπη από την απειλή για την ειρήνη που η Γερμανία αποτελεί, πρέπει πρώτα απ’ όλα να αμφισβητήσουμε την Γερμανική σύλληψη της εθνικής κυριαρχίας. Όσο αυτή η αντίληψη παραμένει, σαν μια εθνική θρησκεία, θα υπάρχει μιας συνεχής αναζωπύρωση των οργάνων αυτής της πολιτικής -της ένοπλης δύναμης και της αυθαίρετης επιθετικότητας.

Ήταν ένας μεγάλος Γερμανός,  έχοντας ήδη θορυβηθεί από τις τάσεις που διαμορφώνονταν τότε ως άμεση αντίδραση από τη Γαλλική Επανάσταση, ο οποίος προειδοποίησε τους συμπατριώτες του για το τέρας που δημιουργούσαν.

Ο Σίλερ έγραψε:

Είναι ,επομένως, η συγκεκριμένη ατομική ζωή που εξαλείφεται ώστε το αφηρημένο σύνολο να συνεχίσει τη μίζερη ζωή του και το κράτος παραμένει για πάντα ξένο στους πολίτες γιατί ποτέ δεν ακουμπά τα συναισθήματα τους. Οι κυβερνητικές αρχές βρίσκονται υποχρεωμένες να ταξινομούν και συνεπώς να απλοποιούν τη πολλαπλότητα των πολιτών και να γνωρίζουν μόνο την ανθρωπότητα σε μια αντιπροσωπευτική μορφή και από δεύτερο χέρι.  Ως εκ τούτου καταλήγουν να παραβλέπουν εντελώς την ανθρωπότητα, συγχέοντας τη με μια απλή τεχνητή δημιουργία της κατανόησης, ενώ από τη πλευρά τους οι υποκείμενες τάξεις δεν μπορούν να βοηθήσουν  στην επιβολή ψυχρών νόμων που αφορούν τόσο λίγο τις προσωπικότητες τους. Στο τέλος η κοινωνία, κουρασμένη από το βάρος που το κράτος κάνει τόσο λίγο κόπο να ελαφρύνει, διαλύεται σε κομμάτια και έχει διασπασθεί -ένα πεπρωμένο που ακολούθησαν τα περισσότερα Ευρωπαϊκά κράτη.

Έχουν διαλυθεί σε αυτό που μπορεί να ονομαστεί ένα κράτος ηθικής φύσεως, στο οποίο η δημόσια εξουσία είναι μια ακόμα λειτουργία, μισητή και εξαπατημένη από αυτούς που την θεωρούν απαραίτητη, σεβαστή μόνο από αυτούς που δεν μπορούν να κάνουν χωρίς αυτή.( Επιστολές Πάνω Στην Αισθητική Εκπαίδευση του Ατόμου,VI,1795).

Σε αυτά τα προφητικά λόγια ο Σίλερ δήλωσε ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ της οργανικής ελευθερίας και των μηχανικών οργανισμών, έχει αγνοηθεί στην πολιτική ανάπτυξη της Ευρώπης με αποτελέσματα που βλέπουμε τώρα παντού τριγύρω μας.

Ο αναρχισμός είναι η τελική και πιο επείγουσα διαμαρτυρία ενάντια σε αυτή τη μοίρα: μια ανάκληση αυτών των αρχών που μόνο αυτή μπορεί να εγγυηθεί την αρμονία της ύπαρξης του ατόμου και τη δημιουργική εξέλιξη της ευφυίας του.

http://wp.me/pPn6Y-57E

Ετικέτα: Αυτοοργάνωση, Αναρχική Θεωρία, Κράτος, Κροπότκιν, Ρουσσώ, Συνδικάτα, Σίλερ, Χέρμπερτ Ρηντ, αναρχισμός

Posted in: Κόσμος, Κινήματα-Ακτιβισμός, Πολιτική