γράφει και γκρινιάζει ο risinggalaxy
Αυτές τις μέρες διαβάζω το βιβλίο της Ναόμι Κλάιν “Το δόγμα Σοκ” , που κυκλοφορεί εδώ και κάποιους μήνες από τις εκδόσεις Λιβάνη.Το ίδιο το βιβλίο προκαλεί σοκ σχεδόν σε κάθε του σελίδα, αποτέλεσμα της εκτενούς δημοσιογραφικής έρευνας της συγγραφέως σε πρωτογενές επίπεδο αλλά και της απλής και κατανοητής εξ ιστόρησης της κοινωνικής λαίλαπας που ονομάζουμε νεοφιλελευθερισμό.
Βέβαια ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι παρά μια τερατογέννεση του καπιταλισμού και καλό θα ήταν να λέμε τα πράγματα με το όνομα τους. Χαρακτηριστικό δείγμα της Αμερικάνικης σχολής σκέψης το βιβλίο είναι απολύτως κατανοητό και από τον πλέον άσχετο αναγνώστη πάνω στα θέματα που διαπραγματεύεται χωρίς να γίνεται κουραστικό. Μου θύμισε την εμπειρία της ανάγνωσης του “Η Ιστορία Του Λαού των Ηνωμένων Πολιτειών” του Χάουαρντ Ζίν. Όχι μόνο σε επίπεδο απλότητας και αξιοπιστίας, αλλά και στον προσωπικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει ένα βιβλίο στην απόπειρα κατανόησης του σύγχρονου κόσμου. Βέβαια το σημαντικό δεν είναι αυτό και μόνο. Το Δόγμα Σόκ είναι ένα είδος εγχειριδίου για πολίτες χωρών όπως η Ελλάδα. Ένα είδος προειδοποίησης, όχι του τι έρχεται αλλά του τι έχουμε βάλει στη ζωή μας εδώ και καιρό. Όχι μόνο για το “τι” έχουμε υποδεχτεί στη χώρα μας αλλά και πιο σημαντικό, για το “πως”. Από τη πρώτη σελίδα δεν γίνεται να μην σκεφτείς : “μα αυτό κάνουν και εδώ τώρα…” “αυτό δεν έλεγαν και τα λαμόγια στα κανάλια;” “αυτά δεν μας έλεγαν τόσα χρόνια;” …
Χαρακτηριστικά είναι τα αποσπάσματα:
** Ωστόσο για τον Μίλτον Φρίντμαν η έννοια του δημόσιου εκπαιδευτικού συστήματος “βρομούσε” σοσιαλισμό. Κατά την άποψη του, ο ρόλος του κράτους πρέπει να περιορίζεται “στην προστασία της ελευθερίας μας τόσο από τους εχθρούς εκτός των πυλών όσο και από τους συμπολίτες μας: στη διατήρηση του νόμου και της τάξης, στην επιβολή της εφαρμογής των ιδιωτικών συμφωνιών, στην προώθηση των ανταγωνιστικών αγορών”. Με άλλα λόγια, στη συντήρηση της αστυνομίας και του στρατού – οτιδήποτε άλλο, συμπεριλαμβανομένης της δωρεάν παιδείας, είναι μια άδικη παρέμβαση στην αγορά.**
Φράου Διαμαντοπούλου, Χερ Παπουτσης…
**Για περισσότερες από τρεις δεκαετίες ο Φρίντμαν και οι παντοδύναμοι οπαδοί του τελειοποιούσαν αυτήν ακριβώς τη στρατηγική: την αναμονή κάποιας μείζονος κρίσης προκειμένου να εκποιήσουν τμήματα της δημόσιας σφαίρας σε ιδιώτες ενόσω οι πολίτες ήταν ακόμα ζαλισμένοι από το σοκ και να μονιμοποιήσουν στη συνέχεια τις “μεταρρυθμίσεις”**
Από την Λατινική Αμερική και την Ασία , τώρα και στην Ελλάδα, Ιρλανδία, Ισπανία κ.λ.π.
** Οι τρεις τυπικές απαιτήσεις (ιδιωτικοποιήσεις, κρατική απορρύθμιση και σημαντικές περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες) δεν ήταν καθόλου δημοφιλείς στους πολίτες, όμως, όταν υπογράφονταν οι συμφωνίες, διατηρούνταν τουλάχιστον το πρόσχημα της αμοιβαίας συμφωνίας ανάμεσα στις κυβερνήσεις που βρίσκονταν σε διαπραγμάτευση, αλλά και της συναίνεσης από τους υποτιθέμενους ειδικούς.**
Aν σας έρχονται τα δελτία των 8 στο μυαλό και τα πρωτοσέλιδα των καθεστωτικών φυλλάδων, είναι καθαρή σύμπτωση μη δίνεται σημασία και φτιάξτε ένα τσάι να σας περάσει.
**Πολλές από αυτές τις χώρες ήταν δημοκρατίες, όμως οι ριζικές μεταρρυθμίσεις υπέρ της ελεύθερης αγοράς δεν επιβλήθηκαν δημοκρατικά. Ακριβώς το αντίθετο:Όπως πίστευε ο Φρίντμαν, η διάχυτη ατμόσφαιρα μιας μείζονος κλίμακας κρίσης πρόσφερε το αναγκαίο πρόσχημα ώστε να μη ληφθούν υπόψη οι εκπεφρασμένες επιθυμίες των ψηφοφόρων και να παραδοθεί η χώρα στον έλεγχο “τεχνοκρατών”.**
“Μαζί τα φάγαμε..”
** Εν κατακλείδι, παρότι είναι εφικτό να επιβληθεί το οικονομικό μοντέλο του Φρίντμαν σε μια δημοκρατία, οι συνθήκες ενός απολυταρχικού καθεστώτος αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεσή για την απόλυτη εκπλήρωση του οικονομικού οράματος του.**
Για Κερατέα κανείς;
**O τελικός στόχος των εταιρειών που βρίσκονται στον πυρήνα του συμπλέγματος είναι να μετατρέψουν το μοντέλο της προσανατολισμένης στο κέρδος κυβέρνησης, το οποίο προωθείται ταχύτατα σε συνθήκες έκτακτης κατάστασης, στο συνήθη και καθημερινό τρόπο λειτουργίας του κράτους – σε τελική ανάλυση, μιλάμε για ιδιωτικοποίηση της κυβέρνησης.”
Οι ομοιότητες με το πνεύμα των δηλώσεων Παπανδρέου περί “νέας διακυβέρνησης” πριν από καιρό είναι ανατριχιαστικές. Τα είχε γράψει και ο Γαλαξιάρχης εδώ..
**Σε κάθε χώρα όπου εφαρμόστηκαν οι πολιτικές της Σχολής του Σικάγου τα τελευταία τριάντα χρόνια αυτό που προέκυψε ήταν μια κρατική συμμαχία ανάμεσα σε μια δράκα πανίσχυρων εταιρειών και σε μια τάξη πλουσίων πολιτικών- με τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στις δύο ομάδες να είναι εξαιρετικά δυσδιάκριτες και διαρκώς μετακινούμενες. Στη Ρωσία τους δισεκατομμυριούχους επιχειρηματίες που μετέχουν στη συμμαχία τους αποκαλούν “ολιγάρχες” , στη Κίνα “ηγεμονίσκους”, στη Χιλή “πιράνχας”, ενώ στις ΗΠΑ οι Μπούς και Τσέινι τους χαρακτήρισαν “σκαπανείς” κατά τη διάρκεια της προεκλογικής τους εκστρατείας.
Υπάρχουν άραγε ανάλογα παραδείγματα στην Ελλάδα;
**Για όσους βρίσκονται μέσα στη φυσαλίδα του τεράστιου πλούτου που δημιουργεί αυτός ο διακανονισμός δεν μπορεί να υπάρξει πιο επικερδής τρόπος οργάνωσης της κοινωνίας. Όμως εξαιτίας των προφανών μειονεκτημάτων για τη συντριπτική πλειονότητα του πληθυσμού που βρίσκεται έξω από τη φυσαλίδα, στα υπόλοιπα γνωρίσματα του κορπορατικού κράτους συγκαταλέγονται η επιθετική παρακολούθηση (με τις κυβερνήσεις και τις μεγάλες εταιρείες να αλληλοβοηθιούνται μέσω της υπογραφής συμβάσεων), οι μαζικές φυλακίσεις, η συρρίκνωση των ατομικών ελευθεριών και -συχνά αλλά όχι πάντα- τα βασανιστήρια.**
Υποκλοπές, Vodafone, Aσφαλίτες μαζικά στους δρόμους, λευκή κάρτα στα ΜΑΤ, βασανιστήρια σε μετανάστες, φοιτητές, ξεβρακώματα σε ανηλίκους…ΔΙΑΣ,ΔΕΛΤΑ..
Αλήθεια το FBI και διάφοροι ξένοι contractors σε τι ακριβώς εκπαίδευσαν τα σώματα ασφαλείας από το 1999 και μετά με αφορμή την ασφάλεια των Ολυμπιακών αγώνων;
H έξαρση σε κρούσματα βασανισμών, η απροκάλυπτη βία και το κυνηγητό όποιου καταγράφει οπτικοακουστικό υλικό , σε τι αποσκοπούν και από πια manual προέρχονται;
**O Άλφρεντ Μακόυ, ένας ιστορικός του Πανεπιστημίου του Ουινσκόνσιν που έχει παρουσιάσει την εξέλιξη των τεχνικών βασανισμού από την εποχή της Ιεράς Εξέτασης στο βιβλίο του A Question Of Torture: CIA Interogation from the Cold War to the War on Terror, χαρακτηρίζει τη μέθοδο πρόκλησης σοκ μέσω της αποστέρησης των αισθήσεων που περιγράφεται στο εγχειρίδιο Kubark και την επακόλουθη αισθητηριακλή υπερφόρτωση “την πρώτη πραγματική επανάσταση στην απάνθρωπη επιστήμη του πόνου έπειτα από τρείς αιώνες”…………τα βασανιστήρια βασίζονται πάντα στον αυτοσχεδιασμό, σε έναν συνδυασμό εμπεδομένων τεχνικών και της ενστικτώδους ροπής του ανθρώπου προς τη βαναυσότητα, η οποία αποχαλινώνεται όταν βασιλεύει η ατιμωρησία…….****
ΑΤ Αγίου Παντελεήμονα,Ζαρτινιέρα, ΑΤ Ομονοίας, ανήλικοι Λάρισας, πράσινα παπούτσια, συλλήψεις – προσαγωγές, “τυχαίος” θάνατος Τόντι, και και και και……
** Οι καπιταλιστές της καταστροφής μοιράζονται με τον Κάμερον την ίδια ανικανότητα να διακρίνουν ανάμεσα στην καταστροφή και στη δημιουργία, ανάμεσα στην πρόκληση βλάβης και στη θεραπεία……. οι ένθερμοι υποστηρικτές της λυτρωτικής δύναμης του σοκ, οι αρχιτέκτονες της αμερικανο-βρετανικής εισβολής, φαντάζονταν ότι η ισχύς που θα χρησιμοποιούσαν θα ήταν τόσο εκπληκτική, τόσο συντριπτική, ώστε οι Ιρακινοί θα εξωθούνταν σε μια κατάσταση αναστολής της ζωτικότητας, παρόμοια με αυτή που περιγράφει το εγχειρίδιο Kubark. Και, αρπάζοντας την ευκαιρία, οι εισβολείς θα εφάρμοζαν στη συνέχεια μια ακόμα σειρά από σοκ, οικονομικής φύσεως αυτή τη φορά, που θα δημιουργούσαν μια υποδειγματική δημοκρατία της αγοράς πάνω στη λευκή σελίδα του μεταπολεμικού Ιράκ. Όμως δεν υπήρξε καμία λευκή σελίδα, μόνο ερείπια και συντετριμμένοι, οργισμένοι άνθρωποι που αντιστέκονταν, βομβαρδιζόταν με ακόμα περισσότερα σοκ, μερικά από τα οποία βασίζονταν στα ίδια πειράματα που είχαν γίνει πάνω στην Γκέιλ Κάστνερ πριν από χρόνια…..****
Κουκούλες και ηλεκτροσόκ, Γκουαντάναμο και Αμπού Γκραίμπ, συλλήψεις για τρομοκρατία, σκάνδαλο απαγωγών………..
Το πρόβλημα με τέτοια βιβλία είναι ότι ακόμα και αν γίνουν αυτό που η αγορά ονομάζει best seller δεν μπορούν ξεφύγουν από τα πεπερασμένα όρια ενός κάποιου αναγνωστικού κοινού, τη στιγμή που θα έπρεπε η πληροφορία που περιέχουν να διαχέεται μαζικά στη κοινωνία.
Τέτοια βιβλία θα έπρεπε να διδάσκονται ή έστω να γίνεται αναφορά, στα σχολεία της Κερατέας, της Λευκίμης, της Νάουσας, της Θράκης, της Ηλείας, της Θεσσαλίας και να προβάλεται και το ομώνυμο ντοκιμαντέρ.Χαρακτηριστικό παράδειγμα ντοκιμαντέρ που συμπληρώνει το βιβλίο, το “Η εξομολόγηση ενός Οικονομικού Δολοφόνου” του Κούλογλου- αλλά και τόσα άλλα- έτσι ώστε να συγκροτείται μια σαφής εικόνα της επίθεσης του καπιταλισμού στον ίδιο το πλανήτη.
Είναι κρίμα να προτείνουν ντοκιμαντέρ οι ψιλο-τρέντυ φραγκάτοι σφιχτο-γαμπροί του Ράδιο Αρβύλα ή ο Λαζόπουλος- μεταξύ Άδωνη και Χατζηγιάννη- και να μην το έχουν κάνει πολιτικοί χώροι και οργανώσεις από την συστημική αριστερά μέχρι τον αντιεξουσιαστικό χώρο. Έχουμε χορτάσει από κλάψες και εκκλήσεις για κατανόηση της μεγάλης αφαίρεσης που λέγεται “νοικοκυραίοι” αλλά δεν ακούμε τίποτα για το πως έχουμε αφήσει την ροή της πληροφορίας έρμαιο στις στρεβλώσεις και τις παραχαράξεις της ακροδεξιάς στο διαδίκτυο και όχι μόνο. Για την ακρίβεια είναι εκπληκτική η ομοιότητα της επικοινωνιακής επίθεσης της ακροδεξιάς με την ανάλογη οργάνωση και φρασεολογία της αντίστοιχης Αμερικάνικης. Περιμένουμε άραγε σε δέκα χρόνια να γράψει η Κλάιν το επόμενο βιβλίο για το πώς το ΔΝΤ έκανε παιχνίδι στην Ελλάδα με οικονομολόγους σπουδαγμένους στην Αμερική και πληρωμένους δημοσιογράφους από payroll πολυεθνικών; Κανείς δεν κάνει λόγο για το πως θα μπορούσε να ενημερωθεί ο κόσμος γειτονιά με γειτονιά, σχολείο με σχολείο; Γιατί νομίζω ότι είναι εφικτό γονείς του αντι-καπιταλιστικού χώρου σε συνεργασία με δασκάλους να οργανώσουν προβολές και συζητήσεις. Βέβαια θα έπρεπε να ξεπεραστεί η παρωχημένη αντίληψη ότι αυτά θα έπρεπε να τα οργανώνει το “κοινωνικό” κράτος πρόνοιας. Δυστυχώς περιμένοντας τα πάντα από το “φιλικό” προς το χρήστη Κράτος , έχουν αφεθεί τα σχολεία στο έλεος φιλο-χουντικών διευθυντάδων ακόμα και νεοναζιστών όπως έγινε πρόσφατα σε νησί του Αιγαίου. Τελικά ενδιαφέρει τον αντικαπιταλιστικό χώρο η παραγωγή, η επικοινωνία και εν τέλη το “συγκεκριμένο”, ή απλά οι εξεγέρσεις και οι αντιστάσεις είναι για κάπου μακριά με ολίγο από ζούγκλα, ζέστη και εξωτικά χρώματα;
Φυσικά όλα αυτά προϋποθέτουν και την οργάνωση της εργατικής τάξης ως τέτοιας είτε σε ταξικά σωματεία , είτε σε συμβούλια γειτονιάς είτε σε τοπικά-περιφερειακά κινήματα .. Όπως πάντα οι σφαγείς των λαών διαθέτουν ταξική συνείδηση , τη στιγμή που τα καλοπληρωμένα στελεχάκια στην Ελλάδα και διάφοροι Βερολινο-τρέντηδες με τα not so free press στο χέρι, κοροϊδεύουν ακόμα τον εαυτό τους, ότι είναι και αυτοί καπιταλιστές ή ότι ο καπιταλισμός λειτουργεί “somehow” αλλού στο κόσμο :
**Ένας βετεράνος στρατιωτικών πραξικοπημάτων στην Αργεντινή εξήγησε τη συλλογιστική που επικρατούσε στο στρατό:”To 1955 πιστεύαμε ότι το πρόβλημα ήταν ο Χουάν Περόν, κι έτσι τον ανατρέψαμε. Όμως το 1976 γνωρίζαμε πλέον ότι το πρόβλημα ήταν η εργατική τάξη”.
Κατά πόσο αποτελούμε πρόβλημα για τους κυρίαρχους σήμερα;
Τελικά η δικιά μας αντίσταση θα περιορίζεται στην παραγωγή φωτογραφιών και βίντεο από συγκρούσεις σε ημέρες γενικής απεργίας και στην καταδίκη της καταστολής του ΔΝΤ;
Ας διαβάσουμε τι λέει η Κλάιν για τη καταστολή όπου πήγε το ΔΝΤ και μάλλον οι 10.000 ψήφοι των Νεοναζί στην Αθήνα, θα μας φανούν παιδικός εφιάλτης.
Τελικά θα ξεκολλήσει το αντικαπιταλιστικό κίνημα ή θα πρέπει πρώτα να του κάνουμε μια μαγνητική για να διαπιστώσουμε αν κάποια μέρη του είναι όντως αντι-καπιταλιστικά;
Μήπως το πλέον σοκαρισμένο κομμάτι της Ελληνικής κοινωνίας είναι η όποια αριστερά;
Μήπως το σοκ οφείλεται στη πλήρη κατάρρευση των ιδεολογημάτων της ευρωπαϊκής ενότητας στα πλαίσια της Ε.Ε και γενικά στις μπούρδες της σοσιαλδημοκρατίας αλλά και στην σύγχυση που έχει προκαλέσει η ακατάσχετη πατριδολογία και προβοκατορολογία, του σταλινικού κομματιού, εντός και εκτός ΚΚΕ;
Μήπως στο ξεπούλημα των συνδικάτων που έχουν αφήσει τον κόσμο της εργασίας ιδίως στον ιδιωτικό τομέα κυριολεκτικά απροστάτευτο;
Τελειώνοντας να σημειώσω ότι η Κλάιν τελειώνει το βιβλίο με αναφορά στα μεγάλα κινήματα λαικής-ταξικής αυτο-οργάνωσης, ιδίως στη Λατινική Αμερική, αν και στην αρχή του βιβλίου φαίνεται τουλάχιστον σε εμένα και μια συμπάθεια της στα παλιά Κευνσιανά μοντέλα αλλά και στα μοντέλα οικονομικής ανάπτυξης του Αφρικανικών Εθνικοαπελευθερωτικών αγώνων του 50-60. Επίσης γίνεται λόγο για την προσπάθεια της Αριστεράς στην Λατινική Αμερική να “μαζέψει τα συντρίμμια που άφησε ο νεοφιλελευθερισμός εκεί, μιας και ήταν η πρώτη ήπειρος που εφαρμόστηκε το δόγμα του. Αυτό που μάλλον δεν θέλει να δει είναι ότι δυστυχώς και αυτά τα μοντέλα είναι καπιταλιστικά και άρα ήταν ζήτημα χρόνου προτού ο καπιταλισμός τα εγκαταλείψει για κάτι πιο συγκεντρωτικό και ολοκληρωτικό όπως ο νεοφιλελευθερισμός ο οποίος ευρισκόμενος στη σφαίρα του θρησκευτικού φονταμενταλισμού παρουσιάστηκε σαφώς πιο αποτελεσματικός ως προς τη συγκέντρωση- ή την καταλήστευση- του παγκόσμιου πλούτου.
Ας ελπίσουμε ότι όσοι θα διαβάσουν το εξαιρετικό βιβλίο, δεν θα περιοριστούν στο κλασικό “ρε τους κερατάδες , σε τι κόσμο ζούμε” αλλά και θα δράσουν αναλόγως . Αλλιώς τα επόμενα χρόνια θα είναι δύσκολα και με πολύ δυσάρεστες εκπλήξεις για τη σφαίρα του κοινωνικού. Εύχομαι να κάνω λάθος αλλά με τις ευχές δεν καταφέρνεις πολλά πράγματα, εκτός ίσως από το να νιώσεις καλύτερα… ρωτήστε και έναν σοσιαλδημοκράτη, αυτοί ξέρουν.
espοir - надежда - Hoffnung - speranza
23 Δεκεμβρίου, 2010 3:10 πμ
Εδώ και μήνες το εξηγώ στο περιβάλλον μου [γονείς, φίλους, συνεργάτες, αδελφοξάδερφα κ.ο.κ.] Τους κάνω τον παραλληλισμό με όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα.
Δεν ξέρω αν τους έμεινε τίποτα από τη φρικτή πολυλογία μου. Υποψιάζομαι πως ορισμένοι ψιλο-ξενέρωσαν, αλλά αδιαφορώ. Με κοιτάζουν με ένα απλανές βλέμμα, και ξέρω πως την άλλη μέρα θα παπαγαλίζουν Τρέμη-Πρετεντέρη-Χατζηνικολάου.
Συνεχίζω ακούραστη όμως. :)))
Ένα πρόβλημα έχω μόνο: όταν φτάνω στο σημείο να πω «Να διαβάσεις το βιβλίο! Είναι από τις εκδόσεις …» χαλιέμαι. :Ρ Καλύτερο εκδοτικό οίκο δεν μπορούσε να βρει ο καραγκιόζης ο ατζέντης της;; Κάποιον με επιμελητές της προκοπής.
no use for a name
23 Δεκεμβρίου, 2010 3:18 πμ
Δεν ξέρω αν κυριολεκτείς στην τελευταία σου παράγραφο,αλλά αν είναι να περιμένουμε όλον τον κοσμο να διαβάσει πρώτα ένα βιβλίο για να αποφασίσει να βγει στο δρόμο και να διεκδικήσει,σίγουρα θα περιμένουμε πολλά πολλά χρόνια.Η κοινωνία μας είναι εκεί έξω,ορθάνοιχτη μπροστά στα μάτια μας και κάποια στοιχειώδη κριτήρια κοινής λογικής είναι αρκετά για να καταλάβει κάποιος σε πόσο λάθος δρόμο κινούμαστε.Δεν χρειάζεται ούτε να έχει διαβάσει πρώτα τα άπαντα του Λένιν,ούτε να έχει αναλύσει όλο το Κεφάλαιο του Μαρξ.
Παρόλα αυτά risinggalaxy,με έψησες από τα όσα γράφεις παραπάνω και λέω αύριο να πάω να το τσιμπήσω…
Διάβασα πρόσφατα και ένα της Χάρνεκερ (συμπτωματικά λίγο καιρό πριν έλθει στην Ελλάδα και γίνει όλος αυτός ο χαμός),οπότε όπως καταλαβαίνεις η Λατινική Αμερική θα έχει την τιμητική της..
risinggalaxy
23 Δεκεμβρίου, 2010 4:26 πμ
προφανώς όχι , αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση μόνο σοκ μπορεί να σου προκαλέσουν οι αντιστοιχίες με αυτό που συμβαίνει τώρα στην ελλάδα, νταξ δεν επεσα και απο τα σύννεφα τα ηξερα και απο πριν αλλα είναι καλογραμμένο και πραγματικά θα πρεπει να ειχε τη χρηση εγχειρίδιου
ChristosK
23 Δεκεμβρίου, 2010 8:28 πμ
πανω στο βιβλιο της Ναομι δεν εχει βασιστει και το ντοκυμαντερ «δογμα του σοκ»;
καλημερες
Αρουραίος
23 Δεκεμβρίου, 2010 9:02 πμ
Είναι τα link της ομώνυμης ταινίας. Τα είχαν βάλει στο tvxs.
1ο μέρος
2ο μέρος
3ο μέρος
4ο μέρος
5ο μέρος
6ο μέρος
blackpanther1975
23 Δεκεμβρίου, 2010 9:24 πμ
To βιβλίο είναι ίσως το σπουδαιότερο που έχει βγει στην πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα.
Έχει τόσα πολλά στοιχεία, τόσες πληροφορίες που σου κόβεται η ανάσα.
Όσες φορές και να το διαβάσεις πάλι θα βρίσκεις πράγματα που είχες ξεχάσει στις προηγούμενες αναγνώσεις.
Η κεντρική του ιδέα είναι ότι η επιβολη της ελεύθερης αγοράς στην υφήλιο πήγε χέρι-χέρι με βασανιστήρια και αστυνομικά καθεστώτα ελέγχου.
Ο Ναόμι Κλάιν αν το έγραφε τώρα θα είχε πολλά να προσθέσει για την περίπτωση της Ελλάδας.
Πραγματικά όποιος μένει εδώ πρέπει να το διαβάσει για να δει τι είδους θεραπείας ΣΟΚ εφαρμόζεται σε αυτήν την χώρα και ποιους εξυπηρετεί.
Back Door Man
23 Δεκεμβρίου, 2010 10:06 πμ
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Ποιες μεγάλες μεταρρυθμίσεις βρίσκονται στο στάδιο της επεξεργασίας;
Γ. Α. ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: Πολλές για να τις αναφέρω. Κινούμαστε γρήγορα στην κατεύθυνση της απελευθέρωσης όλων των κλειστών επαγγελμάτων, από εταιρίες φορτηγών μέχρι φαρμακεία, όπου καρτέλ και μονοπώλια διατηρούν τις τιμές υψηλές, την ποιότητα της εξυπηρέτησης χαμηλή και επιπλέον βρίσκονται υπό τόσο ασφυκτικό έλεγχο, ώστε οι νέοι δεν έχουν πρόσβαση για εργασία σε αυτούς τους τομείς.
Δεύτερον, ένας νέος νόμος fast-track θα εξαλείψει πολλά επίπεδα γραφειοκρατίας για νέες, διεθνείς και εγχώριες επενδύσεις.
Η τρίτη μεγάλη μεταρρύθμιση θα απελευθερώσει το εκπαιδευτικό σύστημα, αποδεσμεύοντας τα πανεπιστήμια και τα σχολεία από τον κεντρικό έλεγχο. Έχουμε δωρεάν εκπαίδευση αλλά θα χρησιμοποιήσουμε ένα σύστημα χρηματοδότησης, ώστε τα πανεπιστήμια να συναγωνίζονται για φοιτητές.
Συνέντευξη Παπανδρέου στο Newsweek
H σχολή του Σικάγο (Οικονομική και μαφιόζικη) είναι εδώ…
Back Door Man
23 Δεκεμβρίου, 2010 11:19 πμ
Kαι ένα σχετικό άρθρο της – πάντα εύστοχης- e-cynical
http://e-cynical.blogspot.com/2010/11/blog-post_7736.html
Γαλαξιάρχης (ex Zaphod)
23 Δεκεμβρίου, 2010 12:54 μμ
Πολύ ενδιαφέρον άρθρο της Cynical σχετικό με το μαγείρεμα στατιστικών με παραπομπές στο βιβλίο της Κλάιν:
http://e-cynical.blogspot.com/2010/12/blog-post_23.html
nefeli7
23 Δεκεμβρίου, 2010 12:57 μμ
Αξίζει να διαβαστεί!!ευκαιρία να το κάνετε δώρο σε φίλους τώρα τις γιορτές.
elsa
23 Δεκεμβρίου, 2010 2:34 μμ
Δεν έχω διαβάσει το βιβλίο αλλά το έχω σκοπό. Ξαναείδα προχτές την ταινία όμως και ξαναεντυπωσιάστηκα.
Παρεμπιπτόντως, οι σκηνοθέτες είναι οι Michael Winterbottom και Mat Whitecross που είχαν γυρίσει και το «The Road to Guantanamo».
Πραγματικά, ωραία ιδέα για δώρο!
11888
23 Δεκεμβρίου, 2010 4:05 μμ
Τι καθικι ρε γαμωτο αυτος ο ακατανομαστος milton freedman.Tι στο καλο αραγε κερδισε αυτο το ανθρωποειδες απο ολη αυτη την εξαθλιωση και τους θανατους που προκαλεσαν οι εμετικες θεωριες του?Ισως λιγο πριν ψοφισει να αισθανθηκε περηφανια για το «εργο» που αφησε πισω και για την θεση που κερδισε επαξια αναμεσα σε ολους τους αδιαφανεις σφαγεις της ιστοριας.
Ευγε!
melenepopi
23 Δεκεμβρίου, 2010 6:21 μμ
Kι ένα φιλμ στο youtube από τον Αvi Lewis και την Naomi Klein
O τίτλος «THE TAKE»
Εδώ το 1 από τα 9 μέρη,τα υπόλοιπα στο youtube.
hotdog
23 Δεκεμβρίου, 2010 9:06 μμ
Αυτό το διαβάζω αυτές τις μέρες..λίγο πολύ όλοι έχουμε μια ιδέα για όλα αυτά αλλά διαβάζοντας το μια φρίκη τη νιώθεις.
Το ειρωνικό είναι ότι το βιβλίο είναι best-seller..Δηλαδή το διαβάζουν και μετά πάνε μια χαρά για ύπνο?
Spin
23 Δεκεμβρίου, 2010 9:09 μμ
Εδώ το ανέφερε το βιβλίο ο Καστανίδης…
Xanadu
23 Δεκεμβρίου, 2010 11:51 μμ
Πληροφοριακα έχει και μια μετάφραση στο indymedia (ενταξει δεν ειναι και τέλεια….)
σνουφελ
24 Δεκεμβρίου, 2010 12:12 πμ
αναρωτιέμαι αν το ΚΚΕ ήταν ένα «επιθετικό» και οριακά νομοταγές κόμμα, θα παρουσιαζοταν η ευκαιρία στους αμερικάνους να ξεστοκάρουν καμμιά μπόμπα;
tolos
24 Δεκεμβρίου, 2010 12:33 πμ
αν είναι να αρχίσουν να ξεστοκάρουν βόμβες , αυτό σημαίνει ότι απλά περίμεναν την αφορμή. Αλλιώς θα την δημιουργούσαν μόνοι τους
tolos
24 Δεκεμβρίου, 2010 12:34 πμ
βλ. «κόκκινη προβιά», επεμβάσεις σε Ασία, κ.λπ
σνουφελ
24 Δεκεμβρίου, 2010 12:50 πμ
συμφωνώ, το «ευκαιρία» και το «ξεστοκάρουν» είναι απλά το στυλ του γοητευτικού αέρινου ποιητικού λόγου μου!
tolos
24 Δεκεμβρίου, 2010 12:22 πμ
το θέμα πάει για γενικότερη σύγκρουση
Από τη μία ο νεοφιλελευθερισμός κάνει εφόρμηση για να τα πάρει όλα (από κοινωνικά δικαιώματα, κάποιες στοιχειώδης ελευθερίες και χρήματα με τα οποία έτσι και αλλιώς φοιτοζωεί ο κόσμος) και ταυτόχρονα οργανώνει την καταστολή και τον στρατό του για να υποστηρίξει αυτή την επίθεση
και από την άλλη εμείς βρισκόμαστε ενίοτε χαομένοι, ενίοτε παραφιλολογούμαι και ενίοτε «αντιγράφουμε» στην πρακτική μας τις συμπεριφορές του νεοφιλελευθερισμού που είναι η κυριαρχία και το αλάθητό της.
Μόνο έτσι μπορεί ο καπιταλισμός και διαιωνίζεται (βλ. δεκαετία ’60).
Βίσκει «προθυμα» και ανυποψίαστα βλαστάρια στους κόλπους αυτών που τον αντιμάχονται.
Και η συνέναιση γίνεται άτυπα. Χωρίς καν (πολλές φορές) οι επίδοξοι ανατροπείς του καπιταλισμού να το αντιληφθούν
tolos
24 Δεκεμβρίου, 2010 12:29 πμ
Πίσω από τον νεοφιλελεθερισμό δεν κρύβεται μόνο μια βάρβαρη και θηριώδης εκμετάλλευση και επέλαση.
κρύβονται και η ματαιοδοξία, το αλάθητο, η αξιακή καριέρα, ο ατομισμός, η αδιαφορία, η μικρότητα, ο ηγετισμός, η φαυλότητα, ο αυταρχισμός, η ιεραρχία (τυπική και άτυπη), η αντιπροσώπευση και ο ετεροκαθορισμός (πολιτικός, κοινωνικός και οικονομικός), η κοινωνική αλλοτρίωση, η αποξένωση από την φύση (ανθρώπινη και φυσικό περιβάλλον) κ.λπ.
Πριν λοιπόν εναντιωθεί κάποιος (ατομικά ή ως ομάδες και συλλογικότητες, κ.λπ) στον καπιταλισμό, ας κοιτάξει πόσα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, χαρακτηρίζουν, πρώτα απ’ όλα τον ίδιο.
Αν δεν το κάνει αυτό, τότε μέσα σε κάθε νίκη του κοινωνικού κινήματος, θα υποβόσκει άλλη μία, άμεσα μελλοντική, νίκη του νεοφιλελευθερισμού.
tolos
24 Δεκεμβρίου, 2010 12:36 πμ
και προσωπικά δε γουστάρω τους καπιταλιστές όποια προβιά και αν φοράνε
σνουφελ
24 Δεκεμβρίου, 2010 12:41 πμ
«κρύβονται και η ματαιοδοξία, το αλάθητο, η αξιακή καριέρα, ο ατομισμός, η αδιαφορία, η μικρότητα, ο ηγετισμός, η φαυλότητα, ο αυταρχισμός, η ιεραρχία (τυπική και άτυπη), η αντιπροσώπευση και ο ετεροκαθορισμός (πολιτικός, κοινωνικός και οικονομικός), η κοινωνική αλλοτρίωση, η αποξένωση από την φύση (ανθρώπινη και φυσικό περιβάλλον) κ.λπ.»
αυτές οι ροπές ενισχύονται κατά τη γνώμη στις συνθήκες μιάς απάνθρωπης πόλης, στην οποία ο εγκλωβισμός έχει πολλά κεφάλια κι ορίζει το αδιέξοδο.
οι αρχαίοι παταγονοί έλεγαν: «ο μικροαστισμός είναι η κοπριά που θρέφει τα λουλούδια που τον μισούν»
τι έγραψα ο πστς!
Yannis
24 Δεκεμβρίου, 2010 1:18 πμ
δειτε το βιντεακι:
Σ. Καν – Παπανδρέου vs M. Φρίντμαν – Πινοσέτ
Οι ιδιες φράσεις που χρησιμοποιουσε ο Φριντμαν «γιατρος φαρμακα κλπ» χρησιμοποιουνται και απο τον Στρος Καν…
Monty
24 Δεκεμβρίου, 2010 7:26 μμ
Δεν εχω διαβασει το βιβλιο , μονο το βιντεο (youtube) εχω δει οποτε δεν εχω και ολοκληρωμενη αποψη..
Παρ’ολα αυτα νομιζω πως η προσεγγιση της ειναι καπως απλοικη (ομως εμπνευσμενη). Στον καπιταλισμο δεν ειναι μονο η κακη ομαδα των μυστικων υπηρεσιων -μεγαλων επιχειρησεων που μας κοροιδευουν. Ολο το συστημα μπαζει απο τη ριζα του -μεσο ποσοστο κερδος μεσος επιχειρηματιας κτλ.
Αρουραίος
25 Δεκεμβρίου, 2010 10:08 πμ
Είναι προφανές ότι η Klein ασχολείται με μία πλευρά της όλης ιστορίας, υπό ένα συγκεκριμένο μάλιστα πρίσμα, δίνοντας μεγάλη βαρύτητα στην «τεχνική». Μια τεχνική που πιθανότατα να ισχύει, αν κρίνει κανείς από το ότι μιλάμε για την ίδια συνταγή με ελαφρές παραλλαγές, όμως σίγουρα δεν είναι η μοναδική, ούτε η βάση της όλης ιστορίας.
Όμως (τουλάχιστον το ντοκιμαντέρ, γιατί το βιβλίο δεν το έχω διαβάσει ακόμη -και μπορεί να έχει -και- άλλα χαρακτηριστικά) κάνει μία «σούμα» πολύ ενδιαφέρουσα. Αν σκεφτεί κανείς ότι όλοι μας έχουμε την τάση να ξεχνάμε εύκολα μερικά πράγματα, είναι μια πολύ καλή ευκαιρία να τα φρεσκάρουμε λίγο, γιατί μέσα στην αποσπασματικότητα και την «αναρχία» των ΜΜΕ και της αγοράς (οι δύο βασικοί παράγοντες που δημιουργούν την «μαγική εικόνα » του σημερινού κόσμου) μερικές φορές ξεχνιόμαστε ότι στην πραγματικότητα ζούμε στην εποχή του ιμπεριαλισμού.
Και ο ιμπεριαλισμός δεν είναι ελεύθερος ανταγωνισμός:
Είναι ανταγωνισμός με πολύ συγκεκριμένους όρους, όπου το «ισότιμο», το «τυχαίο» περιορίζονται στο μέγιστο δυνατό βαθμό και βρίσκονται κάτω από ισχυρότατους μηχανισμούς ελέγχου.
Και πάλι όμως οι βασικές αντιφάσεις του συστήματος από κάτω βράζουν -βράζουν εδώ και δεκαετίες- και ήδη οι πρώτες εκρήξεις φαίνονται, στα σημεία που ο «φλοιός» είναι ασθενής. Μόνο που, όπως πάντα άλλωστε στις καπιταλιστικές κρίσεις, αυτοί που καίει πρώτους η συστημική λάβα είναι οι αδύνατοι, οι φτωχοί και οι εργαζόμενοι…
καλικαντζαρος Μαντρακουκος
25 Δεκεμβρίου, 2010 10:17 πμ
καλημερα αρουρη, μου επιτρεπεις να σου αφιερωσω ενα χριστουγεννιατικο ποστ/παραμυθι που ετοιμαζω;; 🙂
Αρουραίος
25 Δεκεμβρίου, 2010 10:29 πμ
Α μα φυσικά!
καλικαντζαρος Μαντρακουκος
25 Δεκεμβρίου, 2010 10:32 πμ
…καλημερες !!!
Αρουραίος
25 Δεκεμβρίου, 2010 10:34 πμ
Βλέπετε μερικοί μερικοί;;
Καταρχάς αφήνουμε τον Καλικάντζαρο να πλησιάσει…. 😉
λοτέα-ロテア
25 Δεκεμβρίου, 2010 11:23 πμ
Δώστου γλυκά να φύγει να μην μας μαγαρίσει το σπίτι :Ρ
λοτέα-ロテア
25 Δεκεμβρίου, 2010 11:22 πμ
Χαχαχα, αυτό διαβάζω και εγώ τώρα 😀
μανικακος
25 Δεκεμβρίου, 2010 11:29 πμ
Μαντρακουκο
να χαιρεσαι τ’ονομα σου…. 🙂 🙂 🙂
καλικαντζαρος Μαντρακουκος
25 Δεκεμβρίου, 2010 11:34 πμ
ευχαριστω μανικαλικαντζαρακο !!!
μανικακος
25 Δεκεμβρίου, 2010 11:39 πμ
🙂
STATHAS
25 Δεκεμβρίου, 2010 12:16 μμ
ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ….ΕΥΧΕΣ ΓΙΑ ΟΤΙ ΚΑΛΥΤΕΡΟ….
denyal
28 Δεκεμβρίου, 2010 8:10 μμ
Μόλις το πήρα στα χέρια μου! 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂 🙂
Αλέξανδρος
30 Δεκεμβρίου, 2010 11:25 πμ
Μόλις είδα το ντοκιμαντέρ. Το βιβλίο το έχω αγοράσει, δεν έχω ακόμα προλάβει να το διαβάσω.
Δεν είδα κάτι καινούργιο, με την έννοια πως όλα τα στοιχεία τα είχα αναγνωρίσει μελετώντας. Όμως, τη συστηματοποίηση όσων συμβαίνουν σήμερα στη χώρα, για πρώτη φορά βλέπω κάποιον να την αναφέρει.
Αναγνώρισα, πως όταν επί ένα εξάμηνο τα ΜΜΕξημέρωσης, (τανκς στη Χιλή του Πινοσέτ) μας βασάνιζαν με spread και λοιπες μαλακίες και ακριβώς τη στιγμή που η κοινωνία βρισκόταν στη μέγιστη κατάσταση ΣΟΚ, εμφανίστηκε ο ΓΑΠας από το ειδυλλιακό Καστελλόριζο, (να γιατί δεν το έπραξε μέσα από τον οικείο σε όλους μας χώρο της Βουλής) να μας εμφυτεύσει τα νέα δεδομένα, τη νέα πραγματικότητα. Όπως ακριβώς περιγράφεται στο σχετικό εγχειρίδιο των βασανιστηρίων. Πλέον, ότι θεωρούσε η κοινωνία ως δεδομένο, έπαψε να ισχύει. Νέα δεδομένα εμφυτεύτηκαν.
Αυτά προς το παρόν. Θα επιστρέψω.
denyal
23 Μαΐου, 2011 5:57 πμ
Ο νεοφιλελευθερισμός ως έγκλημα κατά της ανθρωπότητας
Από τον Φώτη Τερζάκη
Naomi Klein
Το δόγμα του σοκ
Η άνοδος του καπιταλισμού της καταστροφής
μετ. Αγγελος Φιλιππάτος, εκδ. Λιβάνη
Σε μία ακαλαίσθητη έκδοση από τον οίκο Λιβάνη, με γράμματα σε διαστάσεις νυχτερινής επιγραφής, με το κακόγουστο λογότυπο της λέξεως ΣΟΚ να θυμίζει αόριστα ΠΑΣΟΚ (αποτρέποντάς σε από το ν’ αγοράσεις το βιβλίο) και με την υπενθύμιση «Διεθνές best seller» κάτω από τον υπότιτλο, σε αξιοπρέπεστατη πάντως μετάφραση, κυκλοφόρησε και στα ελληνικά το όντως πολύκροτο έργο της καναδής δημοσιογράφου και ακτιβίστριας (επίτιμης διδάκτορος, επίσης, του King College της Νέας Σκωτίας) Naomi Klein. Το μέγεθός του, 718 σελίδες στα ελληνικά, συναγωνίζεται τη φήμη του αλλά και την αγοραστική του επιτυχία: μαζί με την Αυτοκρατορία, των Negri και Hardt, είναι το πιο πολυσυζητημένο, μεταφρασμένο και διαβασμένο πολιτικό βιβλίο της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Σε αντίθεση όμως με την απογοητευτική Αυτοκρατορία, της οποίας οι πολλές θεωρητικές αστοχίες θα φαίνονταν μετέωρες πριν περάσει δεκαετία, το έργο της Naomi Klein αποδεικνύεται, θα το πω απερίφραστα κι εκ των προτέρων, ένα από τα πολυτιμότερα εργαλεία για τον προσανατολισμό στην παρούσα παγκόσμια πραγματικότητα. Δεν θα πρέπει να υπάρχει πολίτης του σύγχρονου κόσμου που να μην το έχει διαβάσει, υποστηρίζω – πράγμα που καθόλου δεν υπονοεί, φυσικά, ότι δεν επιδέχεται κριτική (και θα δούμε σε ποια σημεία). Αν συμφωνούμε όμως κατ’ αρχήν πως προαπαιτούμενο της πολιτικής ιδιότητας είναι η καλή γνώση της Ιστορίας, ιδίως της πρόσφατης, αυτή είναι η πρώτη, και ίσως η σπουδαιότερη, υπηρεσία που το βιβλίο προφέρει στον αναγνώστη του: εξονυχιστική πληροφόρηση, στηριγμένη σε επιτόπια δημοσιογραφική έρευνα όσο και σε μελέτη αρχείων και πηγών δύσκολα προσιτών στο ευρύ κοινό (που υποβάλλει κάποιον βαθμό συλλογικής εργασίας πίσω του), αναφορικά με το τι έχει συμβεί στον κόσμο μας τούτες τις τελευταίες, σκοτεινές και δυσεξιχνίαστες, τέσσερις δεκαετίες. Τι ακριβώς συνέβη στη Χιλή και στις χώρες του «Νοτίου Κώνου» της αμερικανικής ηπείρου, τι εξελισσόταν παράλληλα και σε αμοιβαία τροφοδότηση στην οικονομική σχολή του Πανεπιστημίου του Σικάγου και στα εργαστήρια επιστημονικών βασανιστηρίων της CIA, τι έγινε στην Ινδονησία μετά την καθοδηγούμενη από τις ΗΠΑ μαζική σφαγή των κομμουνιστών, τι διαδραματίστηκε στο κοινοβουλευτικό σκηνικό Ηνωμένων Πολιτειών και Βρετανίας εγκαινιάζοντας μιαν αλυσίδα πολιτικών εξελίξεων σε όλες τις αναπτυγμένες λεγόμενες χώρες (δηλαδή: που ελέγχουν μονοπωλιακά τον παγκόσμιο πλούτο, κρατώντας στα χέρια τους τη μοίρα των λαών), τι συνέβη στην Κίνα μετά τη «στροφή» του Τενγκ Σιαοπίνγκ και σε Ρωσία και Πολωνία μετά την«περεστρόικα», τι συνέβη στη Νότιο Αφρική μετά την πτώση του απαρτχάιντ, τι διακυβεύτηκε στη χρηματιστηριακή κρίση της Νοτίου Ασίας, τι έγινε στο Ιράκ, στο Πακιστάν και πάλι στο Ιράκ ύστερ’ από τη διάλυση της χώρας, στο Ισραήλ και στα κατεχόμενα εδάφη, τι συνέβη μετά το τσουνάμι στον Ινδικό, ιδίως στη Σρι Λάνκα και τις Μαλδίβες, καθώς και στη Νέα Ορλεάνη μετά το τρομακτικό πλήγμα του τυφώνα, τι συνέβη στο Μεξικό μετά την προσχώρησή του στη NAFTA, τι εξακολουθεί να συμβαίνει στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτείων, ιδίως μετά την 11η Σεπτεμβρίου, δίνοντας τον βηματισμό σε όλες σχεδόν τις κοινωνίες ενός ραγδαία ομογενοποιούμενου κόσμου…
Σε πρώτο επίπεδο, λοιπόν, το βιβλίο της Naomi Klein διαβάζεται ως βιβλίο πρόσφατης Ιστορίας – που ανταποκρίνεται μάλιστα στο πρώτιστο καθήκον του επαρκούς ιστορικού, να υποδείξει ένα οδηγητικό νήμα ικανό να δέσει τις πολλές επιμέρους αλληλουχίες συμβάντων σε μία ενοποιημένη αφήγηση… Σ’ ένα δεύτερο επίπεδο, μπορεί και οφείλει να διαβάζεται ως συντριπτική τεκμηρίωση του τεράστιου, ανεξαγόραστου εγκλήματος εναντίον της ανθρωπότητας και της ίδιας της ζωής, συγκρίσιμου μόνο με τη ναζιστική θηριωδία αλλά και πάλι πολύ πιο κολοσσιαίων διαστάσεων, που αντιπροσώπευσε η μεταπολεμική αμερικανική ηγεμονία: τον ανατριχιαστικό φάκελο μιας δίκης κατά των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, που οφείλει να διεξαχθεί εν πρώτοις στις συνειδήσεις όλων των κατοίκων του πλανήτη, για να εξουσιοδοτήσει εν συνεχεία τα μέσα δράσης και προπαντός την ανυποχώρητη βούληση ν’ αγωνιστούν για τη συντριβή του τέρατος αυτού που γέννησε ο καπιταλισμός στο απόγειο της κυριαρχίας του.
Δεν ξέρω αν η συγγραφέας είχε στο μυαλό της αυτή ακριβώς τη δεύτερη ανάγνωση· εκείνο που πιο απερίφραστα πάντως σκοπεύει, ένα τρίτο επίπεδο ανάγνωσης που αντιπροσωπεύει και την καταδηλωμένη οπτική της, είναι μια μεθοδική αποκάλυψη-καταγγελία του λεγόμενου νεοφιλελευθερισμού: του οικονομικού δόγματος του Μίλτον Φρίντμαν (που ήταν ο ίδιος θαυμαστής των κοινωνικών θεωριών του Φρίντριχ Χάγιεκ), το οποίο εκπονήθηκε στα ερευνητικά εργαστήρια του Πανεπιστημίου του Σικάγου ήδη από τη δεκαετία του 1950, εφαρμόστηκε πιλοτικά με προσωπική εμπλοκή του ίδιου του Φρίντμαν στη Χιλή του Πινοτσέτ, για να υιοθετηθεί ως επίσημο κυβερνητικό δόγμα από τον Ατλαντικό άξονα επί Ρίγκαν και Θάτσερ και να επιβληθεί σε ολόκληρο τον κόσμο από μια χούφτα ζηλωτών-μαθητών του Φρίντμαν (με τη στήριξη, δεν χρειάζεται να το πω, των αμερικανικών και ΝΑΤΟϊκών στρατευμάτων…). Αποτέλεσμα ήταν η παράδοση ολόκληρου του πλανήτη, κρατικών μορφωμάτων, λαών και γήινων οικοσυστημάτων στον απόλυτο έλεγχο λίγων εταιρειών-γιγάντων, σε στρατηγική σύμπραξη με τους διαχειριστές του παγκόσμιου χρηματιστικού κεφαλαίου (που, όλως τυχαίως, βρίσκεται συσσωρευμένο σε λίγα δυτικά κέντρα) και τα θεσμικά του όργανα καταναγκασμού -Παγκόσμια Τράπεζα, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου- οδηγώντας σε μια αλυσίδα ανείπωτα καταστροφικών συνεπειών: οδύνη, επιδημίες, βασανισμούς, ακρωτηριασμούς κι εξοντώσεις σε αστρονομική κλίμακα, εκτοπισμό, λιμοκτονία, εκπόρνευση, πολιτισμική κατάρρευση και κοινωνική εξαθλίωση για δισεκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη, ραγδαία επεκτεινόμενη φτώχεια και ανισότητα, ανάλωση των περιβαλλοντικών πόρων και μη αναστρέψιμη βιοκλιματική καταστροφή…
Το πιο εφιαλτικό σε αυτή την ιστορία, στο οποίο δίνει ειδική έμφαση η συγγραφέας (εξ ου και ο τίτλος του βιβλίου), είναι ότι όλη αυτή η αποκαλυψιακή καταστροφή δεν ήταν το αθέλητο αποτέλεσμα μιας εσφαλμένης θεωρητικής σύλληψης: ήταν εξαρχής μέσα στις προβλέψεις, και μάλιστα στον συνειδητό σχεδιασμό των αρχιτεκτόνων του νεοφιλελευθερισμού. Γνώριζαν καλά ότι μαζικές κρίσεις ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την εφαρμογή των μοντέλων τους, έβλεπαν εξαρχής τις κρίσεις ως «ευκαιρίες» και, ως εκ τούτου, τις μεθόδευσαν -και τις μεθοδεύουν- ψυχρά και συστηματικά. Διορατική είναι επίσης η επισήμανση του άκρως «επιστημονικού», ακριβώς θετικιστικού, τρόπου σκέψης του Φρίντμαν και των οπαδών του («Ο Φρίντμαν οδηγήθηκε στα οικονομικά εξαιτίας της αγάπης του για τους αριθμούς και τα συστήματα…», σελ. 78 κ.ε.). Το νεοφιλελεύθερο οικονομικό δόγμα βασίζεται σε μια κλειστή μαθηματική αξιωματική, αντικείμενο εκστατικού θαυμασμού από τους πιστούς του, που ενοχλείται αφόρητα από την ύπαρξη πραγματικών δρώντων, ανθρώπων με υλικές ανάγκες, αισθήματα, αποβλέψεις, απροσχεδίαστους τρόπους δράσης και κίνητρα αλληλεγγύης, παράγοντες τους οποίους πρέπει ακριβώς ν’ αποκλείσει. Και πώς αλλιώς να τους αποκλείσει κάποιος όταν καλείται να εφαρμόσει το μοντέλο στην πρακτική ζωή, παρά εξοντώνοντάς τους απλά και καθαρά; Οι διορατικές εκείνες σελίδες όπου η συγγραφέας πασχίζει να μπει στο εργαστήρι του οικονομολόγου, να καταλάβει τον τρόπο σκέψης του, μαρτυρούν όχι μόνο τη φενάκη που ενυπάρχει στη σύλληψη της «οικονομίας» ως αυτοτελούς, θετικής επιστήμης, αλλά και, βαθύτερα, την καταγωγική συνάφεια επιστημονικού (ακριβέστερα, μαθηματικού) πνεύματος και όλων των μορφών τυραννίας και ολοκληρωτισμού που γέννησε ο 20ός αιώνας. (Ο Φρίντμαν θα προσυπέγραφε υποθέτω -μ’ ενθουσιασμό βέβαια, και όχι με θλίψη- τη ρήση του Αντρέ Γκορζ: «[στον ύστερο καπιταλισμό] τα εμπορεύματα παράγουν ανθρώπους».)
Δεν μπορώ, και δεν χρειάζεται να υπεισέλθω εδώ σε όλο το διαπλεκόμενο κουβάρι των εφιαλτικών ιστοριών που ξετυλίγει μπροστά στα μάτια μας το βιβλίο. Το αφηγηματικό χάρισμα δεν είναι η μικρότερη από τις αρετές της συγγραφέως, και είναι ένα από τα στοιχεία που δίνουν την ομολογουμένως ασυνήθιστη αποτελεσματικότητά του στο εγχείρημά της. Τα όσα λέει είναι ούτως ή άλλως σημαντικά· ακόμη σημαντικότερα όμως είναι, νομίζω, όσα χωρίς να λέει ρητά (ή ενδεχομένως να έχει η ίδια σκεφτεί) μας επιτρέπει να σκεφτούμε. Την κατάρριψη της φιλελεύθερης αυταπάτης από δύο πλευρές, για παράδειγμα. Βεβαίως ο νεοφιλελευθερισμός, ένα οικονομικό δόγμα, είναι κάτι αρκετά διαφορετικό από τον κλασικό φιλελευθερισμό, μια πολιτική θεωρία περί αστικών δικαιωμάτων, ωστόσο διατηρούν ως κοινό έδαφος κάποιες σκληρά ιδεολογικές παραδοχές (που έχουν πληγεί ήδη από την εποχή του Μαρξ). Πρώτον, ότι οικονομική ελευθερία και πολιτική ελευθερία είναι συνεχόμενες κι επάλληλες (αλληλοενισχυτικές) έννοιες. Στην πραγματικότητα, ο όρος «ελευθερία» έχει ριζικά διαφορετική σημασία στο οικονομικό και στο πολιτικό πλαίσιο αναφοράς: στο πολιτικό σημαίνει αυτοκαθορισμό και συλλογική λήψη των αποφάσεων, έννοια που αληθεύει εξ ορισμού για όλα τα μέλη μιας συλλογικότητας· στο οικονομικό, απεναντίας, σημαίνει ανεμπόδιστη εκμετάλλευση ανθρώπων και περιβαλλοντικών όρων προς ίδιον όφελος, αυξανόμενη κατ’ ευθείαν αναλογίαν προς την κατοχή κεφαλαίου, αληθεύει εξόχως ανίσως δηλαδή μεταξύ των μελών μιας συλλογικότητας (και χωρίς την εν λόγω ανισότητα θα έχανε το περιεχόμενό της). Εμπράκτως, η οικονομική «ελευθερία» είναι θανάσιμος εχθρός της πολιτικής ελευθερίας, και αυτό αποδεικνύεται θεαματικά από τις πολιτικές προϋποθέσεις (και συνέπειες) του νεοφιλελευθερισμού: δικτατορίες, παραβιάσεις εκλογικών αποτελεσμάτων, αστυνομοκρατία και ολοκληρωτικός έλεγχος των συνειδήσεων είναι παντού το βασικό ρεπερτόριο μέσων για την εφαρμογή του νεοφιλελεύθερου προγράμματος. Δεύτερον, που είναι η άλλη όψη του πρώτου, το ιδεολόγημα ότι ο (νεο)φιλελευθερισμός επιζητεί «λιγότερο κράτος». Στην πραγματικότητα, επιζητεί περιστολή μόνο μίας, πολύ ειδικής λειτουργίας του κράτους: των μηχανισμών αναδιανομής. Ποιος αλήθεια εκδίδει το χρήμα κι εγγυάται την αξία του ώστε να παιχτεί το παιχνίδι της «φιλελεύθερης» αγοράς, ποιος διασφαλίζει τα συμβόλαια και τους τίτλους ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης, ποιος ρυθμίζει τις νομισματικές αντιστοιχίες (που είναι ωμές σχέσεις διακρατικής επιβολής σε αφηρημένη μορφή), ποιος προστατεύει κυρίως την ιδιωτική ιδιοκτησία και κρατάει σε καταστολή την εργασιακή δύναμη – αν όχι ένα ισχυρό κράτος; Εκείνο που οι αφελείς κριτικοί του νεοφιλελευθερισμού στις ημέρες μας (περιλαμβανομένου πολύ μεγάλου κομματιού της Αριστεράς) δεν στάθηκαν ικανοί να δουν, είναι ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν σήμαινε αποδυνάμωση του ισχυρού παρεμβατικού κράτους τής προηγούμενης περιόδου (του λεγομένου «προνοίας») αλλά μια μεταβολή στρατηγικής εκ μέρους του. Τα στοιχεία της Naomi Klein δείχνουν αφοπλιστικά πόση και τι είδους κρατική βία χρειάστηκε ώστε να παραδοθεί ο παγκόσμιος έλεγχος στις γιγάντιες εταιρείες – το κράτος εκχώρησε σε αυτές, τελικά, εκείνο που είχε προηγουμένως υφαρπάξει από την ίδια την κοινωνία.
Και φτάνουμε έτσι στην τελευταία σειρά σκέψεων, που αφορούν πλέον τους περιορισμούς τής ίδιας της συγγραφέως. Η Naomi Klein δομεί την αφήγησή της σαν ένα μυθιστόρημα τρόμου με πρωταγωνιστή έναν εγκληματικό αντι-ήρωα: τον Μίλτον Φρίντμαν και τα Chicago boys του. Το ερώτημα είναι: πώς το θλιβερό ανθρωπάριο που άκουγε στ’ όνομα Μίλτον Φρίντμαν στάθηκε ικανό να επιβάλει τα διεστραμμένα οράματά του πρώτα στις ισχυρότερες κυβερνήσεις του δυτικού κόσμου κι εν συνεχεία, μέσα από κλιμακούμενες μεθοδεύσεις, σε ολόκληρη την ανθρωπότητα; Είτε θα πρέπει να ήταν προικισμένο με υπεράνθρωπες (εωσφορικές) δυνάμεις ή θα πρέπει να υπήρχε κάποιος δομικός λόγος γι’ αυτό – πράγμα που σημαίνει, και αν η συγκεκριμένη φιγούρα δεν υπήρχε, ένας «Φρίντμαν» θα είχε δημιουργηθεί…
Ολα δείχνουν προς τη δεύτερη εκδοχή. Ο νεοφιλελευθερισμός ήταν μια αλλαγή στρατηγικής του αναπτυγμένου καπιταλισμού, όχι όμως και μια αλλαγή στόχων, οι οποίοι από γενέσεως καπιταλισμού παραμένουν αμετάβλητοι: απεριόριστη εκμετάλλευση του ανθρώπου και της φύσης χάριν της μεγιστοποίησης του ατομικού κέρδους, και ακόμη πιο πέρα, χάριν της αέναης κερδοφορίας του κεφαλαίου/ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, η οποία προσλαμβάνει πλέον τη μορφή «αντικειμενικού» μηχανισμού που καθυποτάσσει στην κίνησή του τα ίδια τα ενεργούμενά της. Η παραπάνω αλλαγή στρατηγικής υπαγορεύτηκε από τη δομική κρίση που πλήττει τον καπιταλισμό ήδη από τη δεκαετία του 1970, συνέπεια μερικώς της περιβαλλοντικής εξάντλησης αλλά προπαντός τής γενικευμένης εφαρμογής του αυτοματισμού, κρίση η οποία επιδεινώνεται διαρκώς έκτοτε και μεταφράζεται σε ανυποχώρητα πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους τού κεφαλαίου. Δεν θα συνεχίσω εδώ αυτή την ανάλυση,1 αλλά είναι προφανές ότι για να εξηγηθεί ικανοποιητικά η ανάδυση του νεοφιλελεύθερου μοντέλου χρειάζεται μια μακροϊστορική κατανόηση του καπιταλισμού, έργο που φαίνεται ότι ξεπερνάει τη Naomi Klein. Της λείπει εμφανώς η βαθιά μαρξιστική παιδεία που θα της επέτρεπε ν’ αναπλαισιώσει σ’ ένα ευρύτερο κοινωνιοϊστορικό συμφραζόμενο τα σπουδαία ευρήματά της – πράγμα που εξηγεί γιατί στο βάθος ολόκληρης της πραγμάτευσής της υποφώσκει μια κεϊνσιανή νοσταλγία. Ισως αυτό εξηγεί επίσης γιατί από την παγκόσμια επισκόπησή της απουσιάζει εντυπωσιακά η Ευρωπαϊκή Ενωση (εκτός από μια εν παρόδω αναφορά στο Μάαστριχτ): το κεϊνσιανό παρελθόν της Ευρώπης, ένας μύθος που όπως φαίνεται έχει ακόμα ισχύ στους ριζοσπάστες του Νέου Κόσμου, την εμποδίζει να δει σε αυτήν ένα από τα πιο ανησυχητικά, οιονεί ολοκληρωτικά μορφώματα των ημερών μας που, μέσω των Συμφώνων Σταθερότητας και Ανταγωνιστικότητας, αναπαράγει το νεοαποικιακό μοντέλο μέσα στην ίδια την καρδιά του αναπτυγμένου λεγόμενου κόσμου. Δεν αντιλαμβάνεται προφανώς η συγγραφέας μας ότι κεϊνσιανισμός-νεοφιλελευθερισμός έχουν περισσότερα κοινά μεταξύ τους απ’ όσα η ρητορική τους επιτρέπει ν’ αντιληφθούμε, ως δύο διαδοχικές στρατηγικές του καπιταλισμού, προκειμένου ν’ αποφύγει μια επικείμενη κατάρρευση σε εναλλασσόμενα ιστορικά περιβάλλοντα. Και, για να παραφράσω τη γνωστή φράση του Max Horkheimer περί καπιταλισμού και ολοκληρωτισμού (στη ναζιστική εκδοχή του, τότε): όποιος δεν θέλει να μιλήσει για καπιταλισμό, καλά θα έκανε να σωπαίνει και για τον νεοφιλελευθερισμό. *
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ο ενδιαφερόμενος για την έκθεση αυτής της οπτικής, μπορεί να δει το άρθρο μου «Κρίση», περ. Πανοπτικόν 14 (Οκτώβριος 2010): 51-64.
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=21%2F05%2F2011&id=276826
από έναν τερζακοχτυπημένο (όχι εμένα) σε έναν άλλο 🙂