Ο Γκράμσι βάση για το μετέπειτα ευρωκομμουνιστικό ρεύμα;

του azkaban

(φιλικα, για τον αρουραίο)

«…Μήπως χάσαμε το θάρρος ή το ηθικό μας; -Όχι! Αλλά είναι αναγκαίο να πούμε την αλήθεια γυμνή και ωμή. Είναι αναγκαίο να ξεσκεπάσουμε μία κατάσταση που μπορεί, που πρέπει να αλλάξει: οι κομμουνιστές εργάτες, οι συνειδητοί επαναστάτες είναι αυτοί που πρέπει να ανανεώσουν το Κόμμα, που πρέπει να εμποδίσουν τους μικροαστούς καιροσκόπους να το καταντήσουν στο επίπεδο τόσων και τόσων κομμάτων της χώρας αυτής…»

Αντόνιο Γκράμσι

Τα έλεγε με σαφήνεια εκείνος…αλλά άλλες οι βουλές του Τολιάτι…

Ο Αρουραίος έθεσε το ερώτημα τίτλου αυτού του σχολίου. Η απάντηση που προσπάθησα να δώσω, αναπτύχθηκε σε τρία συνεχόμενα σημειώματα, που εδώ ενοποιούνται…

«….Προκαλείς απάντησή-δοκίμιο με την ερώτηση «αν ο Γκράμσι αποτέλεσε τη βάση για το μετέπειτα ευρωκομμουνιστικό ρεύμα;» έγραψα στην αρχή…και δεν βρίσκεις τον κατάλληλο άνθρωπο απέναντί σου -θέλει χρόνο που δεν έχω, θέλει «τσιτάρισμα» -από τουλάχιστον 7-8 πηγές –Καρίγιο, Λόνγκο, Τολιάτι, Πετρουτσέλι, Μπερλίγκουερ, Μπερτίνι, Πουλατζά, Γκαρωντύ κλπ αλλά και των εργασιών του Γκράμσι… -που το απεχθάνομαι σαν ενασχόληση πλέον, και ακόμα μπορεί να συνομιλούν δύο άνθρωποι-avatar με τελείως διαφορετικά φορτία εμπειριών… και άρα η προσέγγιση να θέλει πολύ δούλεμα (πάλι ο χρόνος…)

θα σημειώσω πρόχειρα και πολύ σύντομα δύο κατ’ αρχήν γενικά σχόλια από ότι έχω αφομοιώσει –και με συγχωρείς αν δεν είναι και καλά «δομημένα» και θα επανέλθω αργότερα:

1. Η απάντηση μου -στο ερώτημα σου είναι όχι –κατηγορηματικά! Οι αυθαίρετοι συσχετισμοί θέσεων του Γκράμσι με τις μετέπειτα πρακτικές του ΙΚΚ (σχηματικά στα ’60 μετά το 20^ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ, -το ΙΚΚ ακολούθησε την γραμμή: «όλοι μέσα-το κόμμα να είναι όπως είναι η κοινωνία -από εκεί προέκυψε και ο «ιστορικός συμβιβασμός» –συνεκτικό στοιχείο είναι πλέον ο πολιτισμός»-το κκ ταυτίστηκε με την κοινωνία πριν ακόμα την αλλάξει….και έχασε τον πρωτοποριακό του ρόλο), -έδωσαν τροφή στην θεωρητικοποίηση του «ευρωκομμουνισμού» στις δεκαετίες ’60-‘70, Απόψεις και πρακτικές (κυρίως του Τολιάτι) που ξεχάστηκαν και σκορπίσανε στους ανέμους της καπιταλιστικής ολοκλήρωσης στις επόμενες δεκαετίες. Αλλά ακόμα κάπου κρατάνε…

Ο Γκράμσι ποτέ δεν ταύτισε το κόμμα με την κοινωνία σε συνθήκες καπιταλισμού (άλλο ζήτημα οι απόψεις του για το «μετά» και ας μην ξεχνάμε πότε αναπτύχθηκαν αυτοί οι σχετικοί του προβληματισμοί…-την εποχή της προσωπολατρείας –ο Γκράμσι πέθανε το 1937)–ποτέ δεν θεώρησε το πολιτιστικό στοιχείο σαν άμεσα εξισωτικό πολιτικό χαρακτηριστικό ανάμεσα στις διαφορετικές κοινωνικές τάξεις και στρώματα. «ΔΕΝ αρκεί αυτό το χαρακτηριστικό –έγραψε –γιατί με το «λίγο απ΄όλα» χάνεται η ξεκάθαρη ταξική συνείδηση και το κόμμα θα εκραγεί από τις αντιθέσεις των κοινωνικών στρωμάτων που θα δέχεται στις γραμμές του» –ΟΠΩΣ ΚΑΙ ΕΓΙΝΕ και επιβεβαιώθηκε ο μεγάλος διανοητής –(ΚΑΙ ΓΙΝΕΤΑΙ… στα «καθ’ημάς» με τα πειράματα και τις μεταλλάξεις των τελευταίων 40-50 χρόνων. Είναι το κόμμα του Γκράμσι ο ΣΥΝ ή ο «ΣΥΡΙΖΑ των μελών»;;;, ή έγινε ποτέ το ΚΚες; -η ΕΑΡ; -ή θα γίνουν τα ιδεολογικά μετωπικά μορφώματα του Αλαβάνου, ή η ΑΝΤΑΡΣΥΑ;;-βλέπουμε συνεχώς κακέκτυπες διατυπώσεις του ’70 για το «πως» δεν πρέπει να είναι δομημένο ένα κόμμα της εργατικής τάξης (εν προκειμένω αυτή είναι η ιδεολογική πίεση που ασκείται αμφίπλευρα προς το ΚΚΕ) ή πως πρέπει να μετεξελιχθεί στην ιδεολογία και την στρατηγική του (πάλι το ΚΚΕ…)–δεν βλέπουμε όμως και πως «πρέπει» να είναι…και βέβαια αν πάρουμε σαν «υπόδειγμα» τα υπαρκτά παραδείγματα γύρω μας -θα αρχίσουμε να τρέχουμε… Για να προλάβω αιτιάσεις –ΔΕΝ καταθέτω εδώ τις δικές μου απόψεις για το τι θά ήθελα να γίνει….αυτό θα το ανοίξουμε σιγά-σιγά μέσα από διάλογο -όχι ότι έχω έτοιμη καμμία πλατφόρμα διάολε…αzkaban με λένε –όχι Κουβέλη-Τσίπρα ή Αλαβάνο!!

Για τον Γκράμσι είναι αναντικατάστατη η συνειδητή και πρωτοπόρα δράση της εργατικής τάξης –αυτό είναι θεμέλιο της σκέψης του.

Υπάρχουν διατυπωμένες δεξιά και αριστερά μερικές ντουζίνες «πρέπει και δεν πρέπει» του ευρωκομμουνισμού –αλλά όχι ότι αποτελούν σύνολο σκέψεων του Γκράμσι –και ίσως ένας διάλογος να έπρεπε να ανοίξει σε κάποιο επίπεδο γι’αυτά –επικαιροποιημένα όμως στο «σήμερα» του καπιταλισμού, όπου πάλι καταστρέφονται τα μεσαία στρώματα… αλλά δεν προσφέρομαι για τέτοια ενασχόληση σε αυτή την ευκαιρία…

Για το «ιταλικό πείραμα» συνοπτικά -το κόμμα θεωρήθηκε «συντονιστής» μιας κοινωνίας που θα αλλάζει σιγά σιγά –θα μετεξελισσόταν σαν κόμμα εξουσίας ομαλα και δεν θα ταλαιπωρούσε την ιταλική κοινωνία με απότομες ιστορικές ρήξεις -ιστορικά ανάλογες του ‘17… -καλή ώρα απόψεις σημερινές του Κουβέλη και της παρέας του –που θέλει να δείξει τον ήρεμο «σωστό» δρόμο των ρεφορμισμών στους μετασοσιαλιστές του ΓΑΠ…και πως «ολοι μαζύ μπορούμε…»

2. ο «ευρωκομμουνισμός» σαν ρεφορμιστικό ρεύμα βρήκε έδαφος στο «ιταλικό πείραμα» –κυρίως, και δεν γενικεύθηκε σε όλες τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και τα ΚΚ με τον ίδιο τρόπο-για παράδειγμα οι δικοί μας «ανάλογοι» –(με την εξαίρεση του Κύρκου που εξακολουθεί να προβάλλει με συνέπεια (…) την αντίληψη του πατριωτικού χρέους πάνω και από πολιτισμικές συνεκτικότητες – διανοούμενοι αδιάκριτα + εργάτες+υπάλληλοι+μικρομεσαίοι+αστοί+μεγαλοαστοί++…, ξεκινώντας από την ΕΑΔΕ και φτάνοντας στα συμπόσια πατριωτικής έξαρσης), – μιλάνε όλο και πιό συχνά για «τον κόσμο της εργασίας», για την «απασχόληση» αντί για την εργασία και την εργατική τάξη, για μετασχηματισμούς στα πλαίσια του συστήματος και όχι για ιστορικές ρήξεις (ο δε «ευρωπαϊσμός» τείνει να μείνει το μόνο ευρωκομμουνιστικό χαρακτηριστικό που δεν «κουνιέται» με ότι κουβαλάει, γιατί για τα υπόλοιπα ρεφορμιστικά χαρακτηριστικά εκείνης της περιόδου –σήμερα μόνο καρικατούρες τους απομείνανε…).

Θεωρώ ότι ο Γκράμσι είναι από τους πιό «παρεξηγημένους» μαρξιστές –παρεξήγηση που καλλιεργήθηκε από τους διάφορους μαρξολόγους –στην δική μου κυρίως εποχή, δηλαδή πίσω δεκαετίες..

Αυτά τα λίγα –σε κλεμμένο χρόνο προς το παρόν…

(Δεν με βλέπω να τη βγάζω με τη μία σε αυτό το θέμα –χρειάζεται αρκετό χρόνο –μάλλον θα πάει σε δύο ακόμα ενότητες…)

Ξεκινήσαμε με μία ερώτηση υπόθεσης εργασίας «αν ο Γκράμσι ήταν ο θεμελιωτής του ευρωκομμουνισμού» -πιάσαμε λίγο τον Γκράμσι (και κάποιος ίσως θελήσει να δώσει μία συνέχεια παρουσίασης για το έργο του) –αλλά θα πάω στο απέναντι ζήτημα τώρα: «τι ήταν ο ευρωκομμουνισμός» -πως περιγράφεται από τους ίδιους τους εμπνευστές του. Και αν θέλεις, -έχει μεγάλο ενδιαφέρον να αντιστοιχηθεί η συζήτηση στο «σήμερα» των εκφάνσεων αυτού του ρεφορμιστικού ρεύματος –ειδικά στην δική μας «αριστερά» και ασφαλώς στην εποχή της Τρόϊκας. Έχει ακόμα μία σημασία στους ανοικτούς «διαλόγους» για την όποια «ενότητα» ψάχνουμε σήμερα…

Φυσικά χρειάζεται και συγκριτική τοποθέτηση στις συνθήκες των μέσων του 20^ου και 50 χρόνια μετά.

Ποιά ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά γύρω στα ’65;; –ένα αποσπασματικό και σύντομο περίγραμμα έστω, για να θυμηθούμε-θα περιλάμβανε:

-απελευθερωτικά κινήματα παντού και ο ένας ιμπεριαλισμός έδινε τη θέση του στον αναδυόμενο, ο Τσε ενέπνεε (περισσότερο και από το πείραμα της Κούβας…), πολλαπλές κρίσεις του καπιταλισμού στα πρώτα βήματα του μεταπολεμικού μοντέλου «κατανάλωσης» (με αποκορύφωμα την ενεργειακή του ’73, όπου λίγο έλειψε να πούμε «νάτος, πέφτει σαν ώριμο φρούτο –αν ξεκινήσει από εκεί… –θα γίνει το ντόμινο…»), είχαμε το πείραμα της Χιλής, τις κατακτήσεις του «κοινωνικού κράτους» από τους αγώνες των εργαζομένων, το ξέσπασμα της νεολαίας του ’68 στις αναπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες –κυρίως στην Ευρώπη, την νίκη στο Βιετνάμ-ήττα των Αμερικάνων, την ανάπτυξη των –(ακόμα αριστερόστροφων) σοσιαλιστικών και των κομμουνιστικών κομμάτων, οι ιδέες ήταν ελκυστικές σε πλατιά κοινωνικά στρώματα, είχαμε ακόμα την ισχυρή αντίσταση του σοσιαλιστικού μπλόκ στις επιδιώξεις του ιμπεριαλισμού, τις κατακτήσεις και την υπεροχή του στην έκρηξη της επιστήμης και της τεχνολογίας της εποχής, είχαμε στην Ευρώπη την πτώση 3 δικτατορικών καθεστώτων –Ισπανία και Ελλάδα με ανάλογες ιστορικές εμπειρίες ενός κερδισμένου εμφύλιου από την αντίδραση, μία Πορτογαλία με την επανάσταση των γαρυφάλλων, είχαμε το τεράστιο ξέσπασμα των τεχνών…, είχαμε, είχαμε, είχαμε!…

Και μετά… –το σύστημα άντεξε, αντεπιτέθηκε για μεγαλύτερη συσσώρευση, χειραγώγησε, -ψιλοκουράστηκαν να περιμένουν τον σοσιαλισμό οι μάζες και οι ηγεσίες, πήραν τα πάνω τους οι σοσιαλδημοκράτες, ποτίστηκαν οι «παλιές ιδέες» με το laisez faire του μεταμοντερνισμού… αποθεώθηκε η φόρμα ανεξάρτητα από το περιεχόμενο, «νέα» ρεφορμιστικά ρεύματα γεννήθηκαν στην πολιτική και την ιδεολογία –και τσούπ!… να και ο «ευρωκομμουνισμός»!… Οι δεκαετίες πέρασαν, οι κρίσεις διαδέχονταν η μία την άλλη, η συσσώρευση κερδών έγινε υπερσυσσώρευση και …. ο καπιταλισμός –παραμένει (πιό άγριος) καπιταλισμός, η κοινωνία αλλάζει σε ένα βαθμό μορφολογικά χαρακτηριστικά και όχι μόνο περιεχόμενο (ή αν θέλεις αλλάζει πιό γρήγορα την μορφολογία της παρά το περιεχόμενο της), η πάλη των τάξεων εντείνεται, ο ρεφορμισμός αναπροσαρμόζεται –και από αριστερά και από δεξιά, το ρεύμα των «ιδεών» του ευρωκομμουνισμού αντέχει ακόμα αλλά σαν καρικατούρα της αρχικής του έντασης-ανεπιβεβαίωτο αλλά με «νεες δοκιμές» που κάθε φορά ηττώνται και αφήνουν πίσω τους απογοήτευση στα ασταθή κοινωνικά στρώματα που πρόσκαιρα τον ακολουθούν (τρανταχτό παράδειγμα και εδώ η Ιταλία).

Αλλά αυτά όλα είναι μεγάλα θέματα για αυτό το σημείωμα. Θα γυρίσω να επικεντρωθώ στο ρεύμα αυτό καθ’εαυτό, στην περίοδο της «ακμής του»…

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει ένα βιβλίο αντιπροσωπευτικό ή μία κοινή διακήρυξη των αντίστοιχων ΚΚ της περιόδου ’70-‘80 (και εδώ υπήρχαν λογής σκοπιμότητες στο γιατί δεν έγινε κάτι τέτοιο…), στο οποίο να διατυπώνονται ολοκληρωμένα οι αντιλήψεις περι «Ε» όπου θα ανάγονταν όλοι οι «ευρωκομμουνιστές» -αλλά διάφορα βιβλία των Έλλενσταϊν, Πουλαντζα, Γκαρωντύ και από εκεί και μετά απόψεις που διατυπώθηκαν από την «ιταλική ομάδα» (Πετρουτσόλι, Τολιάτι, Λόνγκο, Μπερλίγκουερ, Παγέττα, Ναπολιτάνο κλπ), τους Ισπανούς (Καστίγιο, Αθκαράτε), τους εκπροσώπους της «Ανοιξης της Πράγας» και κάποιους Γιουγκοσλάβους οικονομολόγους –που θεωρητικοποίησαν τον «δρόμο της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο» -οι σημειώσεις που ακολουθούν, στηρίζονται στην εργασία του Φώντα Λάδη του ’79, («τι είναι και που πάει ο «Ε», -που αποκωδικοποίησε πολύ υλικό), σε σημειώματα του Δ.Σάρλη σε διάφορες μπροσούρες τις περιόδου ’73-‘82, σε μικρές μονογραφίες όπως των Σάρτρ-Πινγκώ-Μάσολο για «τον ρόλο του διανοούμενου στο επαναναστατικό κίνημα», την «αθλιότητα της μαρξολογίας» των Μπάουερμαν-Γκάγιερ και Γιούλιερ, στο βιβλίο του Ζ.Μαρσαί «η πολιτική του ΓΚΚ» και σε σημειώσεις της …παλαιολιθικής περιόδου ’75-’83 (όμως…πάντα επίκαιρες) –όταν ασχολήθηκα με το θέμα.

Ας ξεκινήσουμε με την περιγραφή του «ευρωκομμουνισμού»… αλλά στο γενικό περίγραμμα του θέματος.

Να θέσω αρχικά το κεντρικό ερώτημα: ο «ευρωκομμουνισμός» ήρθε να εξελίξει τον κλασσικό επιστημονικό σοσιαλισμό σαν θεωρία ή πράξη, να τον προσαρμόσει σε νέα δεδομένα, ή είναι μία ιδεαλιστική κοσμοαντίληψη που αποτελεί πλήρη αναίρεση του επιστημονικού σοσιαλισμού;

Ας μιλήσουν καλύτερα μόνοι τους –όπως προδιέγραφαν τότε την «νέα» τους κοσμοαντίληψη:

Α. «ο τρόπος περάσματος στον σοσιαλισμό»…(το θεμέλιο στην αντίληψή τους)

1….Διακηρύχθηκε (και διακηρύσσεται συνεχώς…) από το ’77, πως στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού της Δ.Ευρώπης το πέρασμα θα είναι «δημοκρατικό» και «ειρηνικό» -το λέγαν και πριν το ’89-το λένε και τώρα

(σημειώνω πως ήδη στο πρόσφατο παρελθόν τους τότε-είχαμε τις επεμβάσεις σε Ουγγαρία (’56) και Τσεχοσλοβακία (’68) από τις δυνάμεις του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ενώ το ’81 είχαμε τα Πολωνικά με την Αλληλεγγύη του Βαλέσα ο οποίος ξεκίνησε το ’70 τη δράση του -γεγονότα που «δοκίμασαν» τις γραμμές των ΚΚ της Ευρώπης, επηρρέασαν πλατιά κοινωνικά στρώματα, αλλά και έδωσαν τροφή στην αστική προπαγάνδα…)

2…Μπλέκουν με ασάφειες για τον τύπο της αστικής δημοκρατίας και τις μορφές που θα χρησιμοποιηθούν σαν όχημα για το πρώτο (εκλογές;, συμμαχίες κορυφής;, κινηματικό ποτάμι;;…) -αλλά αποκλείουν την «επαναστατική ρήξη» στο δεύτερο –αυτό μόνο είναι σαφές.

3…Τονίζεται πως στον σοσιαλισμό θα ισχύει η αρχή του «πολιτικού πλουραλισμού» με πολυκομματισμό. Θα λειτουργούν όλα τα αστικά κόμματα –πλην του φασιστικού. Τα κόμματα δεν θα ασκούν απλώς αντιπολίτευση αλλά θα διεκδικούν την αυτοδύναμη ανάληψη της εξουσίας –και δεν θα ασκείται κανένας έλεγχος στις προγραμματικές τους επιδιώξεις.

4…Αφού τα κόμματα θα μπορούν να εναλλάσσονται στην εξουσία –συμπεραίνεται πως θα υπάρχουν αργές σταδιακές αλλαγές και πολλά μπρός-πίσω προς τον σοσιαλισμό.

5..Στην ορολογία τους, αποκλείεται οποιαδήποτε επαναστατική ρήξη με το σύστημα –στην καλύτερη περίπτωση θα επιβάλλονται «δημοκρατικοί μετασχηματισμοί».

Β. «η οικονομική δομή του σοσιαλισμού και οι κοινωνικές τάξεις»

6…Προβάλλεται η αρχή της μη κοινωνικοποίησης ΟΛΩΝ των βασικών μέσων παραγωγής-εκτός από αυτά που έχουν μονοπωλιακό χαρακτήρα. Δίπλα στον κοινωνικοποιημένο-σοσιαλιστικό τομέα θα υπάρχει πάντα ο ιδιωτικός κεφαλαιοκρατικός, με μικρές, μεσαίες, μεγάλες επιχειρήσεις.

(Δεν βάζουν καν ζήτημα ενός μεταβατικού σταδίου κλπ. –«θα μετασχηματιστούν οι παραγωγικές σχέσεις –και αυτές δημοκρατικά και ειρηνικά…»)

7…Στην οικοδόμηση του σοσιαλισμού καλούνται να παρουν μέρος όλες οι αντιμονοπωλιακές τάξεις και στρώματα –ισότιμα, με το επιχείρημα πως μεγάλο μέρος των μεσαίων στρωμάτων «επαναστατικοποιείται» ακόμα και αν δεν βρίσκεται σε φάση «προλεταριοποίησης».

8…Η εργατική τάξη έχει υποστεί βασικές «αλλοιώσεις» -π.χ. «μικροαστικοποιήθηκε» και έχει αλλάξει ο ρόλος της στις κοινωνικές εξελίξεις. Διατυπώνονται σοβαρές αντιρρήσεις για τον ηγετικό της ρόλο στον αγώνα για τον σοσιαλισμό. Συνακόλουθα αφαιρείται το κύριο πολιτικό στοιχείο «της πάλης των τάξεων», ή αντιμετωπίζεται με αστικά κριτήρια σε συνδυασμό με την μεικτή οικονομία του σοσιαλισμού.

9…Σταθερή επιδίωξη αποτελεί η συμμετοχή των «ευρωκομμουνιστών» στην διακυβέρνηση (από τώρα) σε συμμαχία ακόμα και με την μεγαλοαστική τάξη. Οι «ευρωκομμουνιστές» δεν επιδιώκουν –δεν προσβλέπουν στη συμμαχία των εργαζομένων στην βάση, αλλά πρώτιστα στην συμμαχία των ηγεσιών των κομμάτων και δι’αυτής στην συμμαχία στη βάση, με συνέπεια την διαρκή συρρίκνωση των στρατηγικών τους επιδιώξεων.

Γ. «ο χαρακτήρας και ο ρόλος των ΚΚ»

10…Υποστηρίζουν πως ο ρόλος των κομμουνιστών δεν πρέπει να είναι εθνικός στη μορφή και υπερεθνικός στο περιεχόμενο (ίσως να είναι κάτι από διεθνο-κοσμοπολίτικο… -ειλικρινά δεν μπορεί να γίνει κάτι περισσότερο σαφές για το με τι αντικαθιστούν τον προλεταριακό διεθνισμό…αλλά θα το βρούμε και παρακάτω αυτό στο σημείο 23) –ούτε ρόλος πρωτοποριακός σε σχέση με τα άλλα κόμματα –πολύ περισσότερο αφού αμφισβητείται ο ηγετικός ρόλος της εργατικής τάξης.

11…«Συνεπώς» -τα ΚΚ δεν πρέπει να είναι κόμματα της εργατικής τάξης. Η σύνθεσή τους πρέπει να αλλάζει ανάλογα με το πολιτιστικό επίπεδο του λαού, που αποτελεί ενοποιητικό κοινωνικο-πολιτικό χαρακτηριστικό

(κάπου εδώ μπερδεύουν τον Γκράμσι…).

12…Μέσα στα ΚΚ πρέπει να υπάρχει όχι μόνο πολιτικός (όπως παραπάνω) αλλά και θεωρητικός-ιδεολογικός πλουραλισμός –χωρίς περιορισμούς –στην ουσία δηλαδή αρνούνται τον διαλεκτικό υλισμό.

13…Αμφισβητείται ανοικτά ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός –αναγνωρίζονται οι τάσεις, οι ομάδες, (οι…συνιστώσες !!-από τότε…), που εκπροσωπούνται σε επίπεδο πολιτικών αποφάσεων σε μία αέναη εσωτερική διαδικασία πολιτικών «διαπραγματεύσεων» για το τελικά πολιτικά «ορθό».

14…Κάποιοι πρότειναν ακόμα και την αυτοδιάλυση των κομμουνιστικών και των σοσιαλιστικών κομμάτων –γιατί «απέτυχαν»… (Αμέντολα-συνέντευξη στην Αυγή-1977).

15…Απόρροια των παραπάνω είναι η απουσία μακρόχρονης στρατηγικής και η καταφυγή στον «πολιτικό ρεαλισμό» και τον πραχτικισμό.

Σταματάω μέχρις εδώ-γιατί δεν βγαίνει με τη μία το θέμα (!!!). Ακολουθούν ενότητες για το εποικοδόμημα της σοσιαλιστικής κοινωνίας, τις σχέσεις των ΚΚ, τα «σοσιαλιστικά μοντέλα», την μέχρι χθες εμπειρία στις «σοσιαλιστικές» χώρες.

Αν μέχρις εδώ θύμισα έντονα κάποιες βαρετές σύγχρονες καταστάσεις ακατάσχετου βερμπαλισμού και «το κυνήγι της ουράς του σκύλου» –δεν το έκανα σκόπιμα!…. «άμα είναι κακή η πραγματικότητα –τόσο το χειρότερο γι’αυτήν…». Αντιλαμβάνομαι ότι μπορεί και να είναι αφόρητα βαρετή μία τέτοια περιγραφή. Είναι ίσως χρήσιμη μόνο για να καταννοεί κανείς την δυναμική αυτού του χώρου των ιδεών και της πρακτικής πολιτικής των οργανωμένων ελίτ στον χώρο αυτό.

Αλλά η σχέση του Γκράμσι με τον ευρωκομμουνισμό (–μέχρις εδώ!) -ακόμα …αναζητείται… Η αλήθεια βέβαια μπορεί να είναι απλή (ως συνήθως…). Οι άνθρωποι «κουράστηκαν» –ήταν εκεί κοντά ο Γκράμσι και μπήκαν την σκιά του να ξαποστάσουν…Αυτή μόνο είναι η σχέση των ιδεών του Γκράμσι με τον «ευρωκομμουνισμό»…

Πάμε στα επόμενα, όπου η σύγκρουση με τον Γκράμσι είναι επίσης σαφής…

Δ. «ο χαρακτηρας της πολιτικής εξουσίας στην σοσιαλιστική κοινωνία»

16….Απορρίπτεται οποιαδήποτε σχετική ή απόλυτη ταύτιση κομμουνιστών και κράτους είτε σε μονοκομματικό ή πολυκομματικό σοσιαλισμό…

17…Αποκλείεται ο επιστημονικός σοσιαλισμός σαν «κρατική ιδεολογία»…

18….Προβάλλεται η ιδέα (νεφελώδικα είναι η αλήθεια) ενός «υπερταξικού ή διαταξικού κράτους», με τον ρόλο του διαιτητή ανάμεσα στους εργαζόμενους και στο μικρό και μεγάλο κεφάλαιο που θα εξακολουθεί να υπάρχει και να δρα…

(για την αστική ή μεγαλοαστική τάξη –αν θα υπάρχει; -δεν βρήκα κάτι να δίνουν για απάντηση… ίσως κάποια δισέγγονα, κάποια στιγμή –επειδή η φύση θα είναι ωραία… πουν -«απεκδύομαι την ταξική μου προέλευση –τέρμα η τάξη μου!»…)

19….Αυτή η εξουσία (κράτος) θα είναι εγγυητής και της ελεύθερης διακίνησης οποιασδήποτε ιδέας, φιλοσοφίας κλπ –κατ’ αναλογία αυτών που αναφέρθηκαν για το κόμμα περί πλουραλισμού ιδεών κλπ…

20….Προβάλλεται ως επιδίωξη ένα ιδεατό σύστημα απεριόριστων ελευθεριών –ατομικών και συλλογικών για όλους –είτε είναι φίλοι του σοσιαλισμού είτε όχι…

21….Τα συνδικάτα θα λειτουργούν μόνο σαν αυτόνομα διεκδικητικά όργανα –με απεριόριστο δικαίωμα στην απεργία –αφού η εργατική τάξη δεν θα είναι ούτε τυπικά ούτε ουσιαστικά στην εξουσία –(κράτος υπερταξικό-διαταξικό κλπ)…

22…Εγκαταλείπετα (μην πω τίποτε άλλο…) ο όρος της «δικτατορίας του προλεταριάτου» -ο στρατηγικός στόχος του επιστημονικού σοσιαλισμού σαν όρος για την μετάβαση από τον καπιταλισμό στον κομμουνισμό…

Ε. «για τις σχέσεις των ΚΚ»…

23…Εγκαταλείπεται ο όρος «προλεταριακός διεθνισμός» και αντικαθίσταται με την «διεθνιστική αλληλεγγύη» ώστε να περιληφθούν και όλες οι «αντιμονοπωλιακές –αντιιμπεριαλιστικές» δυνάμεις σε διεθνές επίπεδο –δυνάμεις που είναι (δήθεν) ίσης σημασίας με την εργατική τάξη στην κοινή πάλη για τον σοσιαλισμό…

24…Απορρίπτεται κάθε ιδέα «παγκόσμιου καθοδηγητικού κέντρου» -ούτε καν με την έννοια της χάραξης ενιαίας στρατηγικής σε βασικά θέματα, μεταξύ των κομμουνιστικών κομμάτων… και επιζητείται η πλήρης αυτονομία κάθε ΚΚ, για όλα τα θέματα (εσωτερικά ή διεθνή)

ΣΤ. «για τα σοσιαλιστικά μοντέλα»…

25…Υποστηρίζεται ότι υπάρχουν, όχι μόνο πολλοί δρόμοι για το σοσιαλισμό αλλά και πολλά «μοντέλα σοσιαλισμού» (εδώ ανοίγουν διάφορες συζητήσεις περί Κίνας, Ρουμανίας, Γιουγκοσλαβίας κλπ –«οι 5 κομμουνισμοί…»). Εγκαταλείπεται η αντίληψη ότι ο σοσιαλιστικός τρόπος παραγωγής έχει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά και ορισμένες κοινές βαθμίδες εξέλιξης –πολύ δε περισσότερο οτι είναι ένα «οικουμενικά ενοποιητικό σύστημα»…

Ζ. «για τις σοσιαλιστικές χώρες» –όσο διαρκούσε το πείραμα…

26….Απορριπτόταν ο σοσιαλιστικός διεθνισμός, όχι μόνο στο πολιτικό ή το στρατιωτικό επίπεδο («να καταργηθεί το Σύμφωνο της Βαρσοβίας-μονομερώς, τότε θα ακολουθούσε και η διάλυση του ΝΑΤΟ…») ούτε στο οικονομικό επίπεδο καταμερισμού, σχεδιασμού, αλληλοβοήθειας. Εγκαταλείφθηκε η αντίληψη που βλέπει τον κομμουνισμό σαν παγκόσμιο κοινωνικοοικονομικό σύστημα -σαν εξέλιξη του σοσιαλισμού. Η σταδιακή απομάκρυνση –μέχρι πλήρους ιδολογικής αποκοπής, οδηγούσε στην πολιτική «ίσων αποστάσεων» από τους δύο συνασπισμούς. Προβαλόταν η άποψη πως ο «ευρωκομμουνισμός» αποτελούσε τον «τρίτο δρόμο».

27…Απορριπτόταν το πολιτικό σύστημα στην ΕΣΣΔ και τις άλλες σοσιαλιστικές χώρες σε όλα τα επίπεδα. Η «αποσταλινοποίηση» του ’64 κρινόταν όχι ικανοποιητική, ελάχιστα ή κανένα από τα χαρακηριστικά της περιόδου της προσωπολατρείας δεν έκριναν ότι οφείλονταν σε αντικειμενικές αιτίες την περίοδο πριν τον ΒΠΠ (ωστόσο δεν πρόβλεψαν την επερχόμενη κατάρρευση του ’90, τις αιτίες και την μετέπειτα παλινόρθωση του καπιταλισμού…)

28…Παραγνωριζόταν ή γινόταν υποτονική αναφορά των τεράστιων κοινωνικών, οικονομικών, πολιτισμικών κλπ επιτευγμάτων στις σοσιαλιστικές χώρες. Υποστηρίζονταν ανοιχτά οι «αντιφρονούντες» (Ντούμπτσεκ, Ότα Σικ, Μεντβέντεφ, Μπίρμαν κλπ), που διατύπωναν ίδιες ή παρόμοιες θέσεις με τους «ευρωκομμουνιστές».

29….Υποστηριζόταν η άποψη πως τα δύο αντίπαλα συστήματα ήταν υποχρεωμένα να προχωρήσουν σε μία ιδεολογική σύγκλιση…

Τέλος..ανακεφαλαιωτικά

30… Οι καπιταλιστικές κοινωνίες εξετάζονται κυρίως μέσα από τα χαρακτηριστικά του εποικοδομήματος τους (το ίδιο έκαναν και στην κριτική τους στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες παραγνωρίζοντας τις αλλαγές στην οικονομική δομή της κοινωνίας).

31…. Μεγαλοποιούνται (έως θεοποιούνται…) οι δυνατότητες βελτίωσης των πολιτικών θεσμών και ελαχιστοποιείται η σημασία της οικονομικής δομής, της υλικής βάσης, των παραγωγικών σχέσεων του καπιταλισμού

32… Αμφισβητούνται οι θεμελιακές απόψεις του Λένιν για το κόμμα,, για τα οικονομικά και πολιτικά χαρακτηριστικά στη μεταβατική περίοδο του σοσιαλισμού, οι αναλύσεις του για τον ιμπεριαλισμό κλπ. Αντιπαραβάλλονται προσχηματικά και διαστρεβλωτικά οι απόψεις άλλων θεωρητικών του επιστημονικού σοσιαλισμού, όπως ο Γκράμσι-(που δεν υπήρξε ΠΟΤΕ εκφρασμένος αντίπαλος του Λένιν ή του Στάλιν…)

34…. Σταδιακά απορρίπτεται και ο μαρξισμός, για τη φύση του καπιταλισμού και του σοσιαλισμού, για την πάλη των τάξεων, για το ρόλο της εργατικής τάξης και των κομμουνιστών κλπ.

35…. Εν ονόματι των εθνικών ιδιομορφιών –απορρίπτεται η πρακτική και θεωρητική κληρονομιά της παγκόσμιας πάλης των κοινωνιών απέναντι στον ιμπεριαλισμό και στις κατακτήσεις στην πορεία προς τον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Διακηρύχνεται πως «όλα πρέπει να ξαναγίνουν από την αρχή» – πως «όλα έγιναν λάθος μέχρι τώρα»…

Οι κηδείες του μαρξισμού και λενινισμού επαναλαμβάνονται αόκνως από τους αστούς εδώ και 100 χρόνια, -από τους ευρωκομμουνιστές ομοίως εδώ και 50 χρόνια…

….(αν δεχόμουν άκριτα τις απόψεις του Δ.Σάρλη θα μίλαγα για παραζαλισμένους μικροαστούς και μπουρζουάδες διανοούμενους, για προβοκάτορες… αλλά δεν ισχύει στην περίπτωση μου…προτιμώ να τους αντιμετωπίζουμε με τα όπλα του επιστημονικού σοσιαλισμού-όπως αυτοί οι ίδιοι παρουσιάζονται…)

Ναι, υπάρχει από τη μεριά μου απόρριψη της κοσμοαντίληψης των «ευρωκομμουνιστών» όπως προκύπτει από τον συνολικό χαρακτήρα που περιέγραψα πιό πάνω –ιδιαίτερα της καθ’ημάς καρικατούρας μετά το ’68.

Και σε αυτό βοηθάει το βάθεμα στη σκέψη του Γκράμσι…

Το να το λέω εγώ βέβαια, δεν σημαίνει και τίποτα –τους το λέει όμως συνεχώς το κοινωνικό υποκείμενο –που δεν λέει να ακολουθήσει τις μικρές ελίτ στις όποιες μεταλλάξεις τους, -που επικοινωνούν αντί να δρούν, -που πολιτικολογούν ακατάπαυστα χωρίς θεωρητικό-ιδεολογικό υπόβαθρο -που τρέχουν πίσω από το όχημα της εξουσίας μπας και προλάβουν και ανέβουν σε κάποια στροφή που το όχημα κόβει ταχύτητα, -που μας ζητάνε να πιστέψουμε ότι μπορεί να έχουμε λιγότερη μιζέρια –και ότι αυτό θα πρέπει να μας αρκεί –πως με τον καπιταλισμό η ανθρωπότητα τελείωσε τις αναζητήσεις της και άρα «να τον βελτιώνουμε βρε παιδιά…».

Θα ήταν αφελές να δεχθεί κανείς πως η κοινωνία, η οικονομία του καπιταλισμού, -οι παραγωγικές σχέσεις και οι παραγωγικές δυνάμεις και το εποικοδόμημά τους, βρίσκονται ακόμα εκεί που τους συνάντησαν οι μεγάλοι θεωρητικοί του επιστημονικού σοσιαλισμού.

Αλλά είναι εξίσου αφελής η αντίληψη που θεωρεί τις παραγωγικές δυνάμεις σαν τον καθοριστικό παράγοντα της ιστορικής εξέλιξης, και υποβιβαζει τη ζωντανή δραστηριότητα των ανθρώπων σε απλό βοηθητικό μοχλό ενός αυτοματισμού που ενυπάρχει τάχα στην αυτοεξέλιξη των παραγωγικών δυνάμεων –η θεωρία του ώριμου φρούτου για την πτώση του καπιταλισμού, -και οτι οι μάζες θα έπρεπε να υποβοηθήσουν απλά αυτόν τον αυτοματισμό. Στη θέση της ταξικής πάλης επιστρατεύτηκε ένας οικονομικός ντετερμινισμός για να δικαιολογήσει την προσαρμογή στις απαιτήσεις των «παραγωγικών δυνάμεων». Δεν είναι τυχαίο που όλες οι ρεβιζιονιστικές «μαρξιστικές» θεωρίες στηρίζονται στη «θεωρία των παραγωγικών δυνάμεων».

Θα ήταν αφελές να παραγνωρίζει κανείς τις ιδιομορφίες κάθε κοινωνίας και να μιλάει για «μοντέλα»…

Θα ήταν αφελές να λέει «για όλα φταίει ο ιμπεριαλισμός –εμείς τα κάναμε όλα σωστά»

Θα ήταν αφελές να θεωρεί κανείς πως οι «επαναστατικές ρήξεις» γίνονται κατά παραγγελία με μηχανιστικούς αυτοματισμούς (πάλι ο οικονομισμός)…πως τα «λαϊκά μέτωπα» και οι κοινωνικές συμμαχίες χτίζονται –έτσι επειδή κάποιος το ζητάει και όχι με την κοπιώδη οργάνωση της πιό συνειδητοποιημένης τάξης της κοινωνίας –της εργατικής τάξης, -και «το πώς γεννιέται η ιστορική κίνηση της εργατικής τάξης πάνω στη βάση της οικονομίας» σε όποιο επίπεδο ανάπτυξης και αν βρίσκεται … Για το πως διαμορφώνεται μια συλλογική θέληση για έναν καθορισμένο σκοπό.

Και για τον Γκράμσι, το κατάλληλο όργανο για την οργάνωση αυτή είναι το πολιτικό κόμμα της πρωτοπόρας τάξης. Στη διαδικασία αυτή, το κόμμα πρέπει να είναι ο οργανωτής και η δραστήρια και ενεργητική της έκφραση – να έχει την ικανότητα να δημιουργήσει μια εθνική-λαϊκή συλλογική θέληση. Θα πρέπει να είναι…

Θα ήταν αφελές να θεωρεί κανείς πως τα βήματα οικοδόμησης του σοσιαλισμού, ακολουθούν προστάγματα –τώρα αυτό-μετά εκείνο και πάλι μηχανιστικά…, πως δεν θα υπάρχουν μπρος-πίσω, πως δεν θα υπάρχουν μεταβατικές περίοδοι και κυρίως πως δεν θα υπάρχει όλο και πιό σκληρή ταξική σύγκρουση… Και για να νικήσει αλλά και να κρατήσει τη νίκη του, πρέπει να προωθηθεί μια τεράστια πνευματική και ηθική μεταρρύθμιση ή, με άλλους όρους, πολιτιστική επανάσταση.

Θα ήταν αφελές….θα ήταν αφελές…κλπ

(σημ. –δεν κατάλαβα ποτέ γιατί τον είπαν ευρω-«κομμουνισμό», θα μπορούσαν να το πουν «αριστερό ευρωπαϊσμό», «νέα σοσιαλδημοκρατία» ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων…)

Σύντομο URL http://wp.me/pPn6Y-2lI

Ετικέτα: Σχολιασμός

Posted in: Ιστορία, Κόσμος, Πολιτική