των Πωλ Μ. Σουήζυ & Χάρι Μάγκντοφ[*]
Πως θ’ απαντούσατε στην ερώτηση «τι είναι μαρξισμός;». Μια νεαρή φίλη μας, στη θαυμαστή αυτή περίοδο της ζωής όπου η ανάγκη να καταλάβεις τι συμβαίνει στον κόσμο είναι άπληστη, μας έκανε τις προάλλες τούτη την ερώτηση. Είχε διαβάσει για τις πρόσφατες εξελίξεις στην Κίνα, κι όσο διάβαζε, τόσο περισσότερο της γεννιόνταν απορίες. «Είναι αλήθεια», ρώταγε, «ότι οι Κινέζοι εγκατέλειψαν τον μαρξισμό, γιατί αναγνωρίζουν πια ότι οι λύσεις για όλα τα προβλήματα τους δεν βρίσκονται στα γραπτά του Μαρξ; Προσπάθησε πραγματικά ο Μαρξ να δώσει απαντήσεις σε όλα τα προβλήματα του κόσμου, όχι μόνο της δικής του εποχής αλλά κι όλων των μελλοντικών εποχών;». «Αν είναι έτσι», σκέφτηκε, «θα πρέπει να ήταν κάποιο είδος μυστικιστή, ή ίσως ακόμη και παλαβός. Και το κινέζικο σλόγκαν «να μαθαίνουμε την αλήθεια από τα γεγονότα»; Αυτό ήταν που δίδασκε ο Μαρξ για το πώς θα φτάσουμε στη γνώση;» (αλήθεια και γνώση, γι’ αυτήν, ήταν το ίδιο πράγμα.)
Αυτές οι ερωτήσεις ήταν σχετικά εύκολες. Φυσικά, ο Μαρξ ουδέποτε ισχυρίστηκε ότι κατέχει όλες τις απαντήσεις. Η αξίωση πως το ισχυρίστηκε ήταν απλά μια από τις χιλιάδες διαστρεβλώσεις που έγιναν από τους εχθρούς του, για να δυσφημήσουν το μαρξισμό. Το ότι οι Κινέζοι δεν το παραδέχονται δεν αποδεικνύει τίποτε, ούτε για την υποστήριξη ούτε για την εγκατάλειψη του μαρξισμού από μέρους τους. Κι όσο για το «να μαθαίνουμε την αλήθεια από τα γεγονότα», αυτό ήταν άλλο ζήτημα. Οι Κινέζοι, προφανώς, το έβαλαν σαν προμετωπίδα της δικής τους κατανόησης για όσα δίδαξε ο Μαρξ (κι ο Μάο Τσε-Τουνγκ). Της εξηγήσαμε πως αυτός ο τρόπος κατανόησης δεν ήταν ο δικός μας, και ότι, κατά την άποψη μας, τα γεγονότα καθαυτά -ακόμη κι αν δεχτούμε πως είναι δυνατό να πούμε τι είναι «γεγονός»- δεν μεταφέρουν κανένα μήνυμα ανεξάρτητο από ένα σύνολο σειράς άλλων γεγονότων. Ωστόσο, ο Μαρξ κι ο Μάο δίδαξαν κάτι που ακούγεται παρόμοιο, .συγκεκριμένα το «μάθε την αλήθεια από την πράξη», από την ιστορία, την οικονομία και την πολιτική, από την παιδεία στην πλατύτερη της έννοια – με μια λέξη, από τον πραγματικό κόσμο των κοινωνικών σχέσεων και της πάλης των τάξεων, που είναι διαφορετικός από τους φανταστικούς κόσμους της αποκάλυψης και της καθαρής σκέψης. Ίσως αυτό να είναι που εννοούσαν οι Κινέζοι με ό,τι εκφράζει το κινέζικο ρητό «να μαθαίνουμε την αλήθεια από τα γεγονότα». Αν δεν ήταν αυτό, μας φαίνεται πως το ίδιο αυτό σύνθημα είναι μια αρκετά καλή ένδειξη για το ότι η κρατούσα κινεζική ηγεσία απομακρύνθηκε από το μαρξισμό – τουλάχιστον σε σχέση με ένα πολύ σημαντικό θέμα.
Αλλά, αν και νομίσαμε ότι αυτά θα ικανοποιούσαν τη φίλη μας, γρήγορα χάσαμε τις ψευδαισθήσεις μας: «Νομίζετε, λοιπόν, ότι μπορεί να εγκατέλειψαν το μαρξισμό;» είπε- «μα τι είναι μαρξισμός; Ή, τέλος πάντων, τι νομίζετε εσείς πως είναι;». Μετά κι απ’ αυτό δεν υπήρχε τρόπος διαφυγής. Έπρεπε να πιάσουμε τον ταύρο απ’ τα κέρατα και να κάνουμε ότι καλύτερο μπορούσαμε, για να της δώσουμε μια τίμια απάντηση. Στα επόμενα παρουσιάζουμε μια συνοπτική περίληψη όσων της είπαμε, παραλείποντας δικαιολογημένα τις συχνές παρεμβολές της, με αποτέλεσμα να φαίνεται πως δεν μιλάμε σε κανέναν άλλο έξω απ’ τον εαυτό μας.
Ο μαρξισμός είναι πάνω απ’ όλα μια πλατιά κοσμοθεωρία, αυτό που οι Γερμανοί αποκαλούν Weltanschauung: ένα σώμα φιλοσοφικών, οικονομικών, πολιτικών, κοινωνιολογικών, επιστημονικών δογμάτων ή αρχών, αλληλεξαρτώμενων, που σχηματίζουν όλα μαζί μιαν ανεξάρτητη και ευρεία, διανοητικά αυτάρκη δομή. Μερικά από τα δόγματα ή τις αρχές είναι βασικά, άλλα δευτερεύοντα ή ελάσσονος σημασίας. Ενώ οι μαρξιστές συμμερίζονται έναν κοινό τρόπο θεώρησης του κόσμου και ανταπόκρισης προς αυτόν, διαφέρουν μεταξύ τους σε πολλά προβλήματα ερμηνείας και αξιολόγησης. Και, φυσικά, μια τέτοια πνευματική δομή υπόκειται -και πρέπει να υπόκειται- σε αλλαγές, σύμφωνες με την πρόοδο της γνώσης και της κατανόησης της.
Σημαντικότερο, ίσως, είναι πως ο μαρξισμός διαθέτει μια θεωρία της ιστορίας και του πεπρωμένου της ανθρωπότητας, που είναι απλή στις κυριότερες γραμμές της αλλά και ανυπολόγιστα σημαντική στις συνέπειες της. Είναι μια θεωρία ορθολογική, και όχι μυστικιστική∙ αλλά, όπως όλες οι τέτοιου είδους θεωρίες, ποτέ δεν μπορεί να επαληθευτεί με ακριβή ή επιστημονική μορφή. Αποτελεί οδηγό στη ζωή και την κοινωνική πρακτική, ενώ η ισχύς της μπορεί α αποδειχθεί μακροπρόθεσμα, απ’ τα αποτελέσματα της.
Η θεωρία αυτή λέει ότι όλος ο μέχρι τώρα πολιτισμός είναι σε θέση να στηρίζεται στην εκμετάλλευση των ανθρώπινων όντων, ενώ την ίδια στιγμή φθείρεται από αυτήν. Η «πτώση» επήλθε, όχι όταν ο Αδάμ και η Εύα διώχτηκαν από τον Κήπο της Εδέμ, αλλά όταν η εργασία έγινε αρκετά παραγωγική, ώστε ν’ αξίζει τον κόπο ένα ανθρώπινο ον να σκλαβώνει ένα άλλο. Με την πράξη αυτήν η κοινωνία χωρίστηκε σε εκμεταλλευτές και σε θύματα της εκμετάλλευσης, και το δηλητήριο εισχώρησε στις καρδιές και των δύο κατηγοριών. Ωστόσο, ο μαρξισμός δεν νοσταλγεί τον χαμένο παράδεισο του πρωτόγονου κομμουνισμού (αν υπήρξε ποτέ κάτι τέτοιο). Ο πολιτισμός έγινε ανέφικτος δίχως την εκμετάλλευση. Χωρίς την ανύψωση των λίγων πάνω στις πλάτες των πολλών, δεν θα είχαμε ποτέ γνώση, τέχνη, παιδεία. Αλλά η αμαρτία βρισκόταν, πάντα το ίδιο, στην εργασία: ο πολιτισμός έγινε κατ’ ανάγκη μολυσμένος. Οι κοινωνίες αναπόφευκτα διχάστηκαν ενάντια στον ίδιο τον εαυτό τους. Τα άτομα αναπόφευκτα απανθρωπίστηκαν.
Όλα αυτά ήταν μοιραία -και τούτο πρέπει να το λέμε- όσο η παραγωγικότητα της ανθρώπινης εργασίας ήταν τόσο χαμηλή, ώστε ο πολιτισμός να μπορεί να ακμάζει μόνο αν το κοινωνικό πλεόνασμα συγκεντρωνόταν στα χέρια των λίγων, έτσι που η πολυτέλεια, ο πλούτος, ο πολιτισμός στον ένα πόλο να ζευγαρώνει με τη φτώχεια, τη μιζέρια και τον εξευτελισμό στον άλλον.
Μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο γεννήθηκε ο καπιταλισμός∙ ο καπιταλισμός, που είναι η τελευταία και πιο αναπτυγμένη μορφή της εκμεταλλευτικής ταξικής κοινωνίας∙ μιας κοινωνίας που δεν βασίζεται στη δουλεία, αλλά στην ελεύθερη μισθωτή εργασία∙ μιας κοινωνίας όπου όσοι κατέχουν τα μέσα παραγωγής σφετερίζονται το κοινωνικό πλεόνασμα, με τη μορφή του κέρδους, των τόκων και της εκμίσθωσης. Αυτό αποδεικνύει -για λόγους που, για να τους καταλάβει, ο Μαρξ ξόδεψε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του- ότι αυτός ο καπιταλισμός ήταν αναμφισβήτητα η πιο παραγωγική και, μ’ αυτήν την έννοια, η πιο προοδευτική κοινωνία που αντίκρισε ποτέ ο κόσμος- και μάλιστα τόσο πολύ, ώστε να γίνει εφικτή, για πρώτη φορά, μια κοινωνία όπου η εκμετάλλευση και η συγκέντρωση του πλεονάσματος στα χέρια των λίγων δεν ήταν πια αναγκαία προϋπόθεση για τον πολιτισμό.
Τώρα η ανθρωπότητα αντιμετώπιζε ένα μεγάλο δίλημμα, μια προσδοκία δίχως προηγούμενο: θα βάδιζε προς μια νέα και υψηλότερη, χωρίς εκμετάλλευση, μορφή πολιτισμού; Ή θα αποτύγχανε ν’ αδράξει τις νέες ευκαιρίες που της ανοίγονταν; Και με μεταφορικούς όρους: θα εξιλεωνόταν για το προπατορικό αμάρτημα της υποδούλωσης, ή η εκμετάλλευση των πολλών απ’ τους λίγους θα εξακολουθούσε να είναι ο τρόπος με τον οποίο ξεδιπλώνεται η ανθρώπινη ζωή;
Ο ίδιος ο Μαρξ δεν αμφέβαλλε για τις απαντήσεις. Από τότε που έγραψε τα νεανικά του κείμενα (κι όσα έγραψε σε στενή συνεργασία με τον Φρειδερίκο Ένγκελς), πίστευε ότι, ενώ ο καπιταλισμός έκανε θαύματα με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας, ποτέ δεν θα κατάφερνε να τις χρησιμοποιήσει προς όφελος των εργατών, που, όπως νόμιζε, θα γίνονταν η πλειοψηφία του πληθυσμού. Υπήρχε μια ενδημική αντίφαση ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις, που αναπτύσσονταν γοργά, και στις κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις παραγωγής, που βασίζονταν στην ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Αυτή η αντίφαση παίρνει τη μορφή των οικονομικών κρίσεων, που γίνονται συνεχώς πιο βίαιες και που σπρώχνουν τους εργάτες ολοένα περισσότερο στην κατάσταση της ανασφάλειας και της μιζέριας. Αργά ή γρήγορα (κι όπως ο Μαρξ έτεινε να πιστεύει, γρήγορα) οι εργάτες θα αποκτούσαν συνείδηση των πραγματικών ταξικών συμφερόντων τους∙ θα αυτο-οργανώνονταν σε μιαν ισχυρή επαναστατική δύναμη και, παίρνοντας την εξουσία από τους καπιταλιστές, θα ξεκινούσαν τη μετάβαση σε μια κομμουνιστική κοινωνία, όπου θα καταργούνταν οριστικά η εκμετάλλευση κι οι τάξεις.
Δεν έγινε όμως έτσι. Οι εργάτες των αναπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών κατάφεραν να κερδίσουν αρκετά με την πάλη τους στα πλαίσια του συστήματος, με αποτέλεσμα να αποφευχθεί ο κίνδυνος μιας επαναστατικής συνειδητοποίησης. Σημαντικό μέρος αυτών των κερδών προερχόταν από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, που ήταν εξαρτημένες και θύματα εκμετάλλευσης και που εμποδίζονταν να χρησιμοποιήσουν τους πόρους τους για τη δική τους ανεξάρτητη ανάπτυξη. Αποτέλεσμα ήταν να μετατοπιστεί το κέντρο της επαναστατικής πάλης από τα αναπτυγμένα στα καθυστερημένα τμήματα του καπιταλιστικού κόσμου. Αυτό εξηγεί τα πρωταρχικά αίτια και τον γενικό : χαρακτήρα που είχαν οι κυριότερες επαναστάσεις του 20ού αιώνα. Σε καμιάν από τις χώρες όπου πραγματοποιήθηκαν, το προλεταριάτο (με την έννοια που του έδινε ο Μαρξ) δεν ήταν ικανοποιητικά μεγάλο ή πολιτικά αναπτυγμένο, ώστε να καθοδηγήσει την επανάσταση ή να διαμορφώσει τη μετεπαναστατική κοινωνία. Τα καθήκοντα αυτά τα ανέλαβαν επαναστατικά κόμματα με σφιχτή οργάνωση, που τα αποτελούσαν ποικίλα τμήματα του πληθυσμού και δεν είχαν ξεκάθαρη ταξική βάση. Στην πορεία των κατοπινών εξελίξεων αναδείχθηκαν νέες κυρίαρχες ομάδες, με έντονα ταξικά χαρακτηριστικά.
Απαλλαγμένα πια από την κυριαρχία και τον προγραμματισμό της οικονομικής εξουσίας και από τα φυσικά ταξικά συμφέροντα των προηγούμενων εκμεταλλευτών, τα νέα αυτά καθεστώτα προσπάθησαν να νομιμοποιήσουν κυριαρχία τους προωθώντας κάποιες βασικές μεταρρυθμίσεις (που αφορούσαν τους ιδιοκτήτες της γης, τα εργατικά δικαιώματα, την κοινωνική ασφάλιση, την εκπαίδευση, την υγεία), ευνοϊκές για τα συμφέροντα των μαζών, χωρίς ωστόσο να αποκηρύξουν την προνομιούχο θέση τους ή να αποδυθούν σε πολιτικές προσπάθειες που θα είχαν τελικό στόχο την πραγματοποίηση μιας εξισωτικής, αταξικής κοινωνίας. Αν εξετάσουμε τις μετεπαναστατικές αυτές κοινωνίες στα πλαίσια της μαρξιστικής κοσμοθεωρίας όπως τη σκιαγραφήσαμε πιο πάνω, θα δούμε ότι παρουσιάζουν σαφέστατη πρόοδο, αλλά πλησιάζουν όλο και λιγότερο στην αποφασιστική εκείνη ρήξη με το παρελθόν που πολλοί μαρξιστές νόμιζαν κάποτε πως θα την έκανε η Ρωσική Επανάσταση.
Έτσι, το βασικό δίλημμα που έθεσε ο καπιταλισμός παραμένει άλυτο: η ανθρωπότητα έχει μεν τα μέσα να εξαλείψει τον απαρχαιωμένο διαχωρισμό ανάμεσα σε εκμεταλλευτές και θύματα της εκμετάλλευσης, αλλά βρίσκεται τόσο μακριά από την επιτυχία αυτού του στόχου, όσο βρισκόταν πάντα. Στις αναπτυγμένες χώρες δεν φαίνονται σημάδια πως θα εμφανιστεί μια ομοιογενής προλεταριακή πλειοψηφία∙ η στασιμότητα και η ηττοπάθεια βαθαίνουν χρειάζεται να εμφανιστούν νέα επαναστατικά ερεθίσματα. Από την άλλη μεριά, στις υπανάπτυκτες χώρες μεγαλώνει η ανάγκη για επαναστατικές αλλαγές (γι’ αυτήν την ανάγκη δεν μιλά καλύτερα κανένα άλλο σύμπτωμα όσο η εμφάνιση, μεταξύ των μεγαλύτερων θρησκειών του κόσμου, θεολογιών με απελευθερωτικό χαρακτήρα), και παίρνουν μορφή κινήματα που δίνουν πρακτική έκφραση σ’ αυτήν την ανάγκη. Αν επιτραπεί σ’ αυτά τα κινήματα να αναπτυχθούν σύμφωνα με την εσωτερική λογική τους, σύντομα -αυτό το «σύντομα» καθορίζεται από ιστορικά δεδομένα- θα γεννήσουν μια σειρά επαναστάσεις, που θα συνδέονται και θα επιδρούν μεταξύ τους, για τον ριζοσπαστικό μετασχηματισμό της παγκόσμιας προοπτικής.
Αλλά το σημείο ακριβώς όπου τα επαναστατικά κινήματα μας απογοητεύουν, σε συμφωνία με την εσωτερική λογική τους, είναι η ελεύθερη ανάπτυξη. Και, φυσικά, σηκώνονται συνεχώς νέοι φραγμοί, που ισχυροποιούνται με την κατοχύρωση τους και από εξαιρετικά δυνατές τάξεις, ειδικά στις καπιταλιστικές χώρες του κέντρου, που επωφελούνται από τη συνέχιση των εκμεταλλευτικών σχέσεων στο καθεστώς που επικρατεί παγκόσμια.
Αυτή είναι η βασική κατάσταση που κυριαρχεί σήμερα στην παγκόσμια σκηνή. Αυτή η κατάσταση ανακατεύεται με όλα και με όλους, ακόμη και μ’ εκείνους που πιστεύουν πως μπορούν να μείνουν απ’ έξω: ο δικός τους τρόπος είναι απλά ο παθητικός τρόπος υποστήριξης του καθεστώτος. Πώς μπορούμε ν’ αντιδράσουμε εμείς, ως μαρξιστές; Εμείς, πιο πολύ κι απ’ τους Κινέζους, δεν θα βρούμε την απάντηση στον Μαρξ – αυτοί μπορούσαν τουλάχιστον να ελπίζουν πως θα βρουν σ’ εκείνον απαντήσεις για συγκεκριμένα προβλήματα. Πιστεύουμε, όμως, ότι είναι χρήσιμο (κι ίσως αυτό να είναι η ουσία του να είσαι μαρξιστής) ν’ αναρωτηθούμε πώς θα αντιδρούσε ο ίδιος ο Μαρξ, αν ήταν ζωντανός. Η απάντηση, όπως εμείς την βλέπουμε, είναι: να κάνουμε ό,τι περνά απ’ το χέρι μας, για να δώσουμε βοήθεια στις επαναστατικές δυνάμεις που δουλεύουν για ν’ ανατρέψουν το παγκόσμιο σύστημα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης και να τις ανακουφίσουμε. Αφού, στην πράξη, αυτές οι δυνάμεις υπάρχουν (όπως έχουν σήμερα τα πράγματα) μόνο στις υπανάπτυκτες χώρες, κι αφού αυτό που εμποδίζει την πρόοδο τους- και σε πολλές περιπτώσεις απειλεί την ίδια την ύπαρξη τους- είναι ο αντεπαναστατικός έλεγχος από τις κυρίαρχες τάξεις των αναπτυγμένων χωρών (πάνω απ’ όλα των δικών μας κυρίαρχων τάξεων, εδώ, στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής), πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε, για ν’ ανατρέψουμε αυτήν την πολιτική βραχυπρόθεσμα και να την αλλάξουμε μακροπρόθεσμα. Κι αυτό σημαίνει: α) ολόψυχη θέληση για τακτικές συμμαχίες με τους πάντες και τα πάντα, παντού -στις ανεπτυγμένες χώρες, στις υπανάπτυκτες χώρες και στις μετεπαναστατικές κοινωνίες- όπου συμμερίζονται τους βραχυπρόθεσμους στόχους μας∙ και β) συγκεκριμένη προσπάθεια να μεταστρέψουμε όλους όσους μπορούν να ασπαστούν τους μακροπρόθεσμους στόχους μας.
Σ’ αυτό το σημείο σταματήσαμε και ρωτήσαμε τη νεαρή φίλη μας αν υπήρχαν ειδικότερα θέματα που είχε στο μυαλό της και τα παραλείψαμε. «Ναι», απάντησε∙ «γράφετε συχνά στο Monthly Review για όσα πάνε στραβά στην αμερικάνικη οικονομία, για την απανθρωπιά και την περιττή δυστυχία που είναι η συνέπεια τους. Ακόμη κι αν δεχτούμε πως αυτά τα προβλήματα θα συνεχίσουν να υπάρχουν όσο ζούμε σε καθεστώς καπιταλισμού, δεν μπορεί να γίνει κάτι για να βελτιωθεί η κατάσταση της πλειοψηφίας εκείνης που είναι τα θύματα του;». Ναι, μπορεί να γίνει κάτι, πραγματικά. Αλλά χρειάζεται να είμαστε ξεκάθαροι για το τι είδους πράξεις και στόχοι έχουν νόημα. Δεν μπορείς να κάνεις τον καπιταλισμό να δουλέψει ενάντια στην εκμετάλλευση. Αυτή, για να μεταχειριστούμε μια καπιταλιστική έκφραση, είναι ο βαθμός αντοχής του. Αλλά, αν τα θύματα της εκμετάλλευσης έχουν αποφασιστικότητα και καλή οργάνωση, μπορούν να επιβάλουν όρια στην εκμετάλλευση και να υποχρεώσουν τους εκμεταλλευτές να κάνουν παραχωρήσεις. Ισχυρές ενώσεις μπορούν ν’ αποφέρουν στους εργάτες πραγματικά οφέλη. Η αστική δημοκρατία δεν είναι εντελώς για πέταμα. Υπάρχουν περίοδοι, όπως η δεκαετία του 1930, όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί, για να εξαναγκαστεί η κυβέρνηση να καλύψει τουλάχιστον μερικές από τις πιο επιτακτικές ανάγκες της πλειοψηφίας, για εργασία, στέγαση, υγειονομική περίθαλψη κ.ά. Δεν είναι καθόλου εύκολο αυτό, και μερικά κέρδη είναι εντελώς αβέβαια σε καθεστώς καπιταλισμού, όπως δείχνει με αρνητικό τρόπο η εμπειρία μας από τον Ρέηγκαν. Είναι όμως σημαντικά, και οι εργαζόμενοι πρέπει, φυσικά, να αγωνίζονται γι’ αυτά. Σίγουρα αυτό είναι ένα ουσιαστικό μέρος στη ζωή ενός μαρξιστή. Το υπόλοιπο είναι να αναγνωρίσει αυτές τις προσπάθειες ως αναπόσπαστο κομμάτι της παγκόσμιας πάλης που συνεχίζεται, για να λυτρωθεί η ανθρωπότητα από την κατάρα της εκμετάλλευσης.
Σημείωση: Το πρωτότυπο κείμενο εκδόθηκε με τον τίτλο «What is Marxism?», Monthly Review, No 47, June 1985. Η ελληνική επανέκδοσή του πραγματοποιήθηκε από την «Μηνιαία Επιθεώρηση», Νο 60, Δεκέμβριος 2009. Τη μετάφραση επιμελήθηκε ο Γιώργος Μερτίκας.
Για την αναδημοσίευση: COMMANDO MITSARAS
[*] Οι Πωλ Σουήζυ (1910-2004) και Χάρι Μάγκντοφ (1913-2006) μαζί με τον Λίο Χάμπερμαν (1903-1968) υπήρξαν ιδρυτές του ανεξάρτητου σοσιαλιστικού περιοδικού Monthly Review το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά την 1η Μάη του 1949 και συνεχίζει να κυκλοφορεί μέχρι και τις μέρες μας. Στη φωτογραφία της ανάρτησης αριστερά απεικονίζεται ο Χάρι Μάγκντοφ και στα δεξιά του ο Πωλ Σουήζυ.
Marx Factor
30 Μαΐου, 2010 7:02 μμ
Καλή άνάρτηση, μεσα στη πραγματικότητα, και συμφωνώ οτι συνήθως (και στο μέλλον) οι εξεγέρσεις η οι αλλαγές δεν θα έρχονται απο εκεί που έχει τάξεις βιομηχανικών εργατών αλλά μάλλον απο εκεί που παράγονται οι πρώτες ύλες οπως πάντα γινόταν. Επίσης νομίζω (και τοχω γράψει) οτι το μανιφέστο του 21ου αιώνα θα γραφτεί απο πολλούς και οχι απο έναν οπως τον 19ο αιώνα. Τέλος οτι η ανάπτυξη ο ανταγωνισμός και η παραγωγικότητα η θα φτάσουν στο ιστορικό τους τέλος για να σωθούμε και να επικρατήσει ευημερια ευτυχία και ισότητα η θα μας οδηγήσουν σε περιβαλλοντική καταστροφή σε περιβάλλον εξαθλίωσης (αυτό δεν μπορούσε νομίζω να το προβλέψει ο Μαρξ, ηταν υπερ της ανάπτυξης και της παραγωγικότητας..άλλες εποχές)
COMMANDO MITSARAS
30 Μαΐου, 2010 7:39 μμ
Ο Μαρξ είχε κάνει κάποιες αναφορές στο έργο του σχετικά με τη ζημιά στο περιβάλλον που κάνει η καπιταλιστική ανάπτυξη πιθανότατα όμως να μην είχε υπόψην του του το εύρος. Γενικά όπως σωστά αναφέρεις ο Μαρξ θεωρούσε πως η συσσώρευση κεφαλαίου είναι η μοιραία αποστολή του καπιταλισμού.
Για το μανιφέστο που αναφέρεις συμφωνώ κι εγώ. Εξ’ αλλου η γνώση έχει εξειδικευτεί τόσο πολύ στα επιμέρους που ο «Πανεπιστήμονας» του 19ου αιώνα δεν υφίσταται πια.
kixwtis
31 Μαΐου, 2010 3:18 πμ
Παιδιά σκεφτείτε λίγο τι εμπειρίες προσωπικές – τι προσλαμβάνουσες – είχε ο Μαρξ το 19ο αιώνα.
Πριν την βιομηχανική επανάσταση οι πόλεις και η ύπαιθρος δεν πρέπει να φαίνονταν τόσο τεχνητές και ασυσχέτιστες με το φυσικό περιβάλλον.
Ή τουλάχιστον δεν ήταν κάτι που κάποιος μπορούσε να το σκεφτεί εύκολα, να πάει το μυαλό του εκεί αν δεν ήταν φυσιοδίφης.
Αντιθέτως η νέα κατάσταση στις κοινωνίες έδειχνε πως υπέφεραν οι άνθρωποι στην εργασία και από τη φτώχια. Αυτό ήταν η καθημερινή εμπειρία.
Βέβαια αν πάμε πίσω στην ιστορία, θα δούμε ότι καθοριστικός παράγοντας στις κοινωνίες είναι διαδικασίες της ίδιας της φύσης. Ολόκληροι πολιτισμοί χάθηκαν λόγω περιβαλλοντικών καταστροφών, όπως πχ τα ηφαίστια, οι σεισμοί, οι λειψυδρίες. Αν πάμε πολύ πιο πίσω οι δεινόσαυροι χάθηκαν λόγω κάποιας περιβαλλοντικής καταστροφής. Η πιο περίφημη λέει ότι αυτό έγινε λόγω πτώσης κάποιου μετεωρίτη. Άλλα ζητήματα έχουν να κάνουν με μικρές κλίμακες της βιολογίας οι οποίες έχουν θερίσει πληθυσμούς, όπως οι διάφορες επιδημίες.
Ο Μαρξ δίνει καλά εργαλεία για την ανάλυση του καπιταλισμού.
Αν ήθελα προσωπικά όμως να βρω ζητήματα που αφορούν το περιβάλλον θα άνοιγα άλλα πράγματα, όπως πχ περιβαλλοντολογία, βιολογία, γεωλογία, φυσική περιβάλλοντος κλπ
Αν ήθελα κάπως να τα δω σε μία σχέση και με τα κινήματα θα άνοιγα Bookchin.
Άλλα όλα τα παραπάνω χρειάζονται για να κάνουμε πολιτική.
Ο λόγος είναι ότι ο άνθρωπος παίρνει καθημερινά αποφάσεις για την αφαίρεση υλών από το περιβάλλον, την μεταμόρφωσή τους, τη χρήση τους, την εναπόθεσή τους πάλι στο περιβάλλον. Ο ίδιος είναι ένας ζωντανός οργανισμός με εισροές και εκροές διαφόρων τύπων.
ο άνθρωπος μπορεί να επηρεάσει ακόμα και το κλίμα σε πλανητική κλίμακα όπως γίνεται ακούσια με τις διάφορες δραστηριότητες που εκπέμπουν αέρια θερμοκηπίου, μπορεί ακόμα να επηρεάσει το κλίμα και εκούσια, όπως η τοποθέτηση φίλτρων ανάμεσα στη γη και τον ήλιο.
Αυτά όλα αφορούν τους ανθρώπους; ή είναι μόνο για τους ειδικούς; Ο Μαρξ δε μιλάει καθόλου για αυτά. Πρέπει να κάτσουμε εμείς και να στίψουμε το κεφάλι μας για το τι θα πει περιβάλλον και οικολογία
Ili Geri
30 Μαΐου, 2010 7:17 μμ
@Μαρξ «..ανάπτυξη ο ανταγωνισμός και η παραγωγικότητα η θα φτάσουν στο ιστορικό τους τέλος για να σωθούμε και να επικρατήσει ευημερια ευτυχία και ισότητα ..»
Συμφωνώ σ’ αυτό!.. (πιστεύω έτσι πρέπει να γίνει..)
Το είπα δυο χρόνια πριν όταν εκλέχτηκε ο Ομπάμα… «Ρομαντικά» πίστεψα ότι θα πρότεινε έναν «εξορθολογισμό» της κατανάλωσης και του ανταγωνισμού σαν απάντηση στην οικονομική τοτε κριση της Αμερικής και της εξαθλίωσης των πολιτών της.. Με εκπληξη ακουσα την σιγουριά του ότι θα πρέπει να ενισχυθεί η «παραγωγικότητα»-«ανταγωνισμός»-μέσω της «κατανάλωσης» …
δεν καταλαβαίνω πως..
(παρεπιπτόντως σε σχολίασα και στο άλλο θεμα περι ηγεσίας..)
COMMANDO MITSARAS
30 Μαΐου, 2010 7:33 μμ
Ιστορικά έχει παρατηρηθεί πως η ανοδική πορεία ενός κύκλου συνοδεύεται από καινοτομίες ή νέες τεχνολογίες που διαχέονται στη παραγωγική διαδικασία άλλοτε με περισσότερη κι άλλοτε με λιγότερη επιτυχία. Κατά τη παρούσα κρίση δίνεται έμφαση στη πράσινη τεχνολογία (αν και προσωπικά αμφιβάλλω κατά πόσο βαθιά θα είναι η διάχυση της στη παραγωγή ). Η εισαγωγή όμως των καινοτομιών οδηγεί και στην εισαγωγή νέων καταναλωτικών προτύπων. Και φτάνοντας στη πράσινη ανάπτυξη ο εξορθολογισμός της κατανάλωσης θα περνάει μέσα από τη κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών τα οποία θα είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον. Εξάλλου ο Ομπάμα βγήκε μεταξύ των άλλων και με τη σημαία της προστασίας του περιβάλλοντος. Πιθανότατα να εννοούσε αυτό.
Όσο για τον ανταγωνισμό γενικά ακόμα και οι νεοφιλελεύθεροι τάσσονται υπέρ του ανταγωνισμού και η ύπαρξη μονοπωλιακών καταστάσεων αποτελεί στρεύλωση γι’ αυτούς. Όμως όσο και να λεονταρίζουν μπροστά στα μονοπώλια που δημιουργούνται, αυτά προέκυψαν από τους ίδιους νόμους κίνησς του συστήματος. Αλλά μη περιμένεις να δαγκώσουν το χέρι που τους ταϊζει.
iguana
30 Μαΐου, 2010 10:42 μμ
Μπράβο για την ανάρτηση Μητσάρα. Η αντίληψη ότι ο καπιταλισμός δεν είναι κατάρα για την ανθρωπότητα, αλλα στην πραγματικότητα ιστορική ευκαιρία για εξίψωση της, είναι πράγματι μία από τις πιο παρεξηγημένες πτυχές της σκέψης του θείου Κάρολου.
COMMANDO MITSARAS
30 Μαΐου, 2010 10:48 μμ
Σ’ ευχαριστώ σαυρούλα για τα καλά σου λόγια. Ακριβώς όπως τα λες είναι. Ο Καπιταλισμός μέσα από τη φύση του δημιουργεί τις υλικές προϋποθέσεις για την εξύψωσή της ανθρωπότητας κι αυτό νομίζω πως πρέπει να το λαμβάνουμε υπόψη πριν τον στείλουμε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
nolongersafe
31 Μαΐου, 2010 1:24 πμ
Είμαι αρωστάκι: διαβάζω πρώτα τα σχόλια και μετά το θρεντ. ΧΑΧΑΧΑΧΑ
Λοιπόν για το θρεντ θα γράψω αύριο για να έχω καθαρό μυαλό.
Τώρα μόνο μια παρατήρηση: Ο Μαρξ και στα οικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφα αλλά σκόρπια και στο Κεφάλαιο μιλάει για την καταστροφή της φύσης εξαιτίας της καπιταλιστικής μορφής της ανάπτυξης.
Και η ίδια η προβληματική του περί αλλοτρίωσης του ανθρώπου από άνθρωπο και έτσι του ανθρώπου από την φύση (την φυση του τελικά) που γίνεται στις ταξικές κοινωνίες, είναι η βαθύτερη φιλοσοφική τεκμηρίωση μιας οικολογικής θέσης που πρέπει ωστόσο να αναδειχθει στον πολιτικό λόγο της επαναστατικής αριστεράς.
Συγχαρητήρια για την ανάρτηση. Θα επανέλθω.
koula
31 Μαΐου, 2010 1:39 πμ
αρρωστάκι..?
nolongersane.. eisai.. 😛
Ivrish (Ver)
31 Μαΐου, 2010 4:34 πμ
Sυγχαρητηρια για την αναρτηση!
Οι τυποι που το εγραψαν πρεπει να εχουν ενα σχετικο ενδιαφερον, αν κ παραξενευτηκα σε ορισμενα σημεια απ αυτα που ειπαν. Οπως πχ, οτι ο Μαρξ «νομιζε» πως οι εργατες θα γινουν πλειοψηφια…Αλλα δεν ισχυει το αντιθετο, ειδικα στην Αμερικη.
Εκει σημερα το 90% του πληθυσμου ειναι μισθωτοι. Τι μας λεει αυτο για το ποσοστιαιο μεγεθος των εργατων?
Απλως εχω παρατηρησει οτι πολλοι κατα καιρους τεινουν να παρασερνονται απο την πολυ μερικη κ ενιοτε μυωπικη πραγματικοτητα του στενου παροντος κ στα εξισου στενα ορια μιας περιοχης ή μιας χωρας.
Δλδ, νομιζω πως το ζητημα ειναι να βλεπουμε τα πραγματα μεσα στην εξελιξη τους. Τι και αν πριν 20-30 χρονια κυριαρχουσαν οι μικρες οικογενειακες επιχειρησεις? Δεν μπορουμε να κρινουμε ξεκομμενα αυτο το γεγονος απο την ιδια του την εξελιξη, η οποια δεν ειναι αλλη απο τη γνωστη «το μεγαλο ψαρι τρωει το μικρο»….κ ετσι κατεληξαν οι πρωην μαγαζατορες, εργαζομενοι πια στους διεθνεις μεγαλοκαρχαριες.
«Να μαθαινουμε απο την πραγματικοτητα», οπως γραφουν και οι ιδιοι….
Αρουραίος
31 Μαΐου, 2010 10:05 πμ
Αναρωτιέμαι: Αν βλέπαμε ένα τεράστιο γκρι ζώο με χαυλιόδοντες και προβοσκίδα, θα ήταν ανάγκη να εξετάσουμε λεπτομερώς τα περιττώματά του για να αποφανθούμε ότι είναι ελέφαντας; Το ότι οι Κινέζοι λοιπόν έχουν εγκαταλείψει τον Μαρξισμό, φαίνεται από την φράση «οι λύσεις για όλα τα προβλήματα μας δεν βρίσκονται στα γραπτά του Μαρξ»;
Πριν όμως το πουν αυτό οι Κινέζοι, γνωρίζουμε ότι η εργατική τάξη της Κίνας πασχίζει για να φτάσει το επίπεδο των εργατών της Ινδονησίας μετά από 60 χρόνια…»σοσιαλισμού», γνωρίζουμε ότι το ΚΚΚίνας έχει καλέσει επισήμως τους καπιταλιστές να πλαισιώσουν το κόμμα, γνωρίζουμε ότι κάποιοι εργάτες στην Κίνα υπογράφουν χαρτί ότι δεν θα…αυτοκτονήσουν!
Παλιότερα είχα δει σ’ ένα ντοκιμαντέρ έναν από αυτούς τους νέους «κομμουνιστές», που βόσκουν σήμερα κατά χιλιάδες στο κόμμα αυτό: Δήλωνε δημοσίως (στην τηλεόραση) ότι μπήκε στο ΚΚΚ γιατί εκεί εξυπηρετούνται καλύτερα τα συμφέροντά του ως επιχειρηματίας και ότι στόχος του είναι να διαλυθεί κάποτε το ΚΚ. Όταν ο δημοσιογράφος τον ρώτησε πως είναι δυνατόν να μιλά έτσι όντας μέλος του ΚΚ, απάντησε ότι στα παλιά χρόνια (επί Μάο) δεν θα τολμούσε να περάσει ούτε έξω από τα γραφεία του κόμματος. Σήμερα όμως το κόμμα είναι πολύ…ανεκτικό απέναντι σε «απόψεις» όπως οι δικές του.
Όπως καταλαβαίνουμε λοιπόν δεν χρειάζεται να μας πει το ΚΚΚ ότι ο Μαρξισμός δεν απαντά σε όλα τα ζητήματα. Μάλλον δεν απαντά σε ΚΑΝΕΝΑ από τα ζητήματα που βάζουν οι συγκεκριμένοι: Δυστυχώς ο Μαρξισμός δεν ήταν μια θεωρία για το πως θα μπορέσει η εκμεταλλευτική κλίκα της δικής σου χώρας να υπερισχύσει στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Και δυστυχώς αυτά είναι σήμερα τα προβλήματα των Κινέζων αστών και του κόμματός τους.
Το θέμα δεν είναι πως θα ονομάσω κάτι, αλλά το τι είναι αυτό το κάτι. Και σήμερα το ΚΚΚίνας είναι ένας ακόμη παίκτης στο ιμπεριαλιστικό παιχνίδι, παίκτης-πρότυπο μάλιστα για όλους τους άλλους.
Από εκεί και πέρα: Ο Μαρξ δεν έφτιαξε κανένα manual, ούτε κανένα τσελεμεντέ για επαναστάτες-σοσιαλιστές. Περιέγραψε την βάση της εκμετάλλευσης στον καπιταλισμό και πως μπορεί αυτός ο ίδιος να αποτελέσει την βάση για το πέρασμα σε μια μη εκμεταλλευτική, αταξική κοινωνία: Την πρώτη μετά την εποχή του πρωτόγονου κομμουνισμού. Όλα αυτά βασισμένα σε ένα συγκεκριμένο σύστημα ανάλυσης και σκέψης, τον διαλεκτικό υλισμό. Τίποτε από όλα αυτά όμως δεν αποτελούσε «δόγμα», όχι μόνο για το Μαρξ, αλλά και για το Λένιν (που θεωρείται πιο…brutal, μιας και τους έκοψε ολίγον τι τον κώλο).
Από την στιγμή όμως που η ίδια σου η αντίληψη βασίζεται στο ότι η αλήθεια και το ψέμα, το σωστό και το λάθος έχουν ιστορικό χαρακτήρα, από την στιγμή που η ίδια σου η θεωρία λέει ότι η η ανθρώπινη γνώση προσεγγίζει ασυμπτωτικά την αντικειμενική πραγματικότητα, είναι προφανές ότι το σύστημά σου είναι ένα ανοιχτό σύστημα που μπορεί να υποστεί κριτική, προσθήκη, αναθεώρηση ή ακόμη και απόρριψη, αν τελικά μέσα από την ιστορική διαδικασία και την πρόοδο της επιστήμης και των κοινωνιών αποδειχθεί ανεπαρκές ή και λανθασμένο.
Φυσικά είναι λογικό ότι σε μια ταξική κοινωνία οι αστοί θα πιέζουν (και το έκαναν!!!) να θεωρηθεί ξεπερασμένος ο Μαρξισμός ήδη από το…1900. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να το αποδεχθούμε άκριτα, όπως κάνουν κάποιοι όνομα και μη χωριό!
Το πρόβλημα όμως με τους διάφορους «αναθεωρητές» δεν είναι ότι παραβιάζουν το δόγμα και άρα είναι….»ιερόσυλοι». Είναι ότι παρόλο που αναθεωρούν τον μαρξισμό ή τον λενινισμό και το ΞΕΡΟΥΝ, επιμένουν ότι ποτέ δεν τον εγκατέλειψαν, ότι αυτός είναι ο πραγματικός μαρξισμός κλπ., προσπαθώντας να καλύψουν την αναθεώρηση του μαρξισμού ή του Λενινισμού πίσω από τον..Μαρξ και τον Λένιν!
Κάτι τέτοιο άλλωστε κάνει και το ΚΚΚίνας που κρύβεται ακόμη και σήμερα πίσω από τον…Μάο!
Το άλλο σημείο που μου έκανε εντύπωση είναι η εξής φράση του άρθρου:
«…είναι χρήσιμο (κι ίσως αυτό να είναι η ουσία του να είσαι μαρξιστής) ν’ αναρωτηθούμε πώς θα αντιδρούσε ο ίδιος ο Μαρξ, αν ήταν ζωντανός»
Για να μιλήσω σε καθημερινή γλώσσα ;), δεν υπάρχει κάτι που να έχω περισσότερο γραμμένο στ’ αρχίδια μου από το τι θα έκανε ο Μαρξ σήμερα. Ο Μαρξ ήλπιζε ο κακόμοιρος ότι η Αγγλία θα είναι μια πρωτοπόρος χώρα. Την πάτησε. Δυστυχώς φαίνεται είναι πιο πιθανό κάποτε να «παρακαλάει» όλος ο πλανήτης την Αγγλία να εγκαταλείψει τον καπιταλισμό.
Αυτό φυσικά δεν αφαιρεί το παραμικρό στην αξία του Μαρξισμού. Όμως ο Μαρξισμός δεν ταυτίζεται με τον Μαρξ ως φυσική οντότητα. Ο μαρξισμός έγινε μια επαναστατική θεωρία που επηρέασε όλη την πορεία του 20ού αιώνα και πάει για τον 21ο!! Όλα αυτά δεν ήταν μια προσπάθεια να βρει η ανθρωπότητα ποιά θα ήταν η επόμενη ρήση/εκτίμηση του Μαρξ.
Ήταν κίνηση μαζών: Ο Μαρξισμός κρίνεται κάθε μέρα και δεν κρίνεται από τους μελετητές της…»Μαρξικής» αντίληψης. Κρίνεται μέσα στην ταξική πάλη.
Είναι επίσης απολύτως προφανές σ’ εμένα ότι ο μαρξισμός ΔΕΝ δίνει μονοδιάστατες λύσεις. Μπορεί να δίνει ένα τρόπο σκέψης, μια μεθοδολογία, ή και κάποια πολιτικά εργαλεία (ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ όλα αυτά κατά την γνώμη μου, ΕΙΔΙΚΑ σε ένα κόσμο όπου η υπερπληροφόρηση με σκουπίδια δημιουργεί ένα ιδιότυπο αναλφαβητισμό), μπορεί να απαιτεί απ’ όλους μας να κάνουμε επιλογές που θα τις υπερασπίσουμε μέσα στην σχετικότητά τους, όμως δεν δίνει σε κανένα μας μια εξ αποκαλύψεως απόλυτη αλήθεια. Αυτή δυστυχώς ή ΕΥΤΥΧΩΣ είμαστε καταδικασμένοι να την ψάχνουμε συνεχώς…
Από εκεί και πέρα η αποτυχία της Σοβιετικής Ένωσης κατ’ εμέ δεν έγκειται στο ότι δεν δημιούργησε την αταξική κοινωνία. Αυτή κατά την δική μου γνώμη δεν πρόκειται να έρθει Π-Ο-Τ-Ε εάν δεν ηττηθεί ο ιμπεριαλισμός. Είναι ένας κατ’εμέ απαραίτητος όρος για να μπορούμε να μιλάμε στα σοβαρά ότι ένας κοινωνικός σχηματισμός βαδίζει γρήγορα ή πιο αργά ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ προς την αταξική κοινωνία. Η όλη διαδικασία του σπασίματος της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας, του χτισίματος του σοσιαλισμού κλπ. δεν πρόκειται ΠΟΤΕ κατά την άποψή μου να οδηγήσει στην αταξική κοινωνία και άρα σε μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση, δίχως την ήττα του ιμπεριαλισμού.
Αυτό όμως δεν είναι δυνατόν να μας οδηγεί προς μια αντίληψη «όλα ή τίποτε, μονομιάς». Ο ταξικός αγώνας, η ταξική πάλη μπορεί να πάρει πολλές μορφές και η συνολική διαδικασία της προόδου προς τον στρατηγικό στόχο μπορεί να είναι μακροχρόνια ή όχι. Δεν είμαστε Πυθίες, πρέπει όμως να είμαστε αγωνιστές. Η πάλη για αντίσταση, η πάλη για μεταρρυθμίσεις προς όφελος των λαϊκών στρωμάτων, η πάλη για την σοσιαλιστική επανάσταση, η οικονομική ή και στρατιωτική πάλη με τον ιμπεριαλισμό αποτελούν μέρος μια συνολικής διαδικασίας που στρατηγικός της στόχος είναι η αταξική κοινωνία. Γι αυτό και κατά την δική μου γνώμη η λογική της «ειρηνικής συνύπαρξης» ήταν μια τεράστια μπαρούφα. Δεν υπάρχει ειρηνική συνύπαρξη ανάμεσα στα δύο αυτά συστήματα, όσο κι αν η βιτρίνα μπορεί να δείχνει πουλάκια να κελαηδάνε και προβατάκια να βόσκουν. Ο ταξικός πόλεμος βράζει από κάτω κι αυτό είναι σήμερα περισσότερο φανερό από ποτέ: Ξαφνικά κάθε δικαίωμα των εργαζομένων έγινε «αβάσταχτο» οικονομικό βάρος…
Από εκεί και πέρα θα ήθελα να ρωτήσω τι εννοεί ο συγγραφέας με την φράση «Η αστική δημοκρατία δεν είναι εντελώς για πέταμα.».
Με μία έννοια ναι δεν είναι, με μία άλλη όχι: Η αστική δημοκρατία είναι εντελώς για πέταμα αν κάποτε θελήσουμε να κάνουμε όντως την προσπάθεια μετάβασης προς ένα μη εκμεταλλευτικό κόσμο. Αν θελήσουμε να περάσουμε σε μία διαφορετική κοινωνική οργάνωση, θα χρειαστούμε κι διαφορετικό σύστημα αντιπροσώπευσης που θα βγαίνει μέσα από τον κόσμο της εργασίας και όχι μέσα από μια κατηγορία οικονομικά πετυχημένων ή πολιτικά (εξ)αγορασμένων κηφήνων.
Υγ: Διαφωνώ με την άποψη περί απο-ανάπτυξης: Οι υλική βάση της μελλοντικής κομμουνιστικής κοινωνίας είναι η μεγάλη παραγωγή. Μόνο που «μεγάλη παραγωγή» δεν σημαίνει καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος υποχρεωτικά, ούτε σημαίνει καταναλωτισμός.
Αρουραίος
31 Μαΐου, 2010 1:58 μμ
Γνωρίζω ότι αλλού είναι το σημαντικό σήμερα. Μάλιστα αν το ήξερα πιθανά να μην έγραφα και τίποτε σε αυτή την κουβέντα, την στιγμή που οι φασίστες του Ισραήλ δηλώνουν με πρωτοφανές θράσος παγκοσμίως ότι οι προστάτες τους είναι πολύ ισχυροί για να τους αγγίξει κάτι και την στιγμή που ακόμη δεν ξέρουμε τι γίνεται με κάποιους που πολλοί από εμάς γνωρίζαμε.
Όμως μιας και το ξεκίνησα βλέποντας ότι στο άρθρο αναρωτιέται η κοπελίτσα και ο συγγραφέας για το αν στην Κίνα είναι Μαρξιστές κι επειδή δεν θέλω αύριο μεθαύριο να μου ξαναπεί ο Capybara ότι παλιότερα είχαμε την Κίνα ως πρότυπο 😉 σας βάζω ένα γράμμα που έχω βάλει κι αλλού, προκειμένου να δείτε, όσοι μπορείτε, και μια «άλλη» μαρξιστική κριτική που εγώ εμπιστεύομαι εξίσου…
«Ονομάζομαι Ζιανγκ Λιουσί. Γεννήθηκα τον Απρίλη του 1928 από μια απλή αγροτική οικογένεια στην χερσόνησο Γκαοτζού, επαρχία Σαντόγκ. Σε ηλικία 14 ετών, σαν επικεφαλής της νεολαιίστικης ταξιαρχίας, εντάχθηκα στην πάλη ενάντια στον Γιαπωνέζο εισβολέα. Έγινα μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος στην διάρκεια της εκστρατείας Χουιχαι, σε ηλικία 20 ετών. Έχει περάσει πάνω από μισός αιώνας από τότε. Στα μάτια της σημερινής νέας γενιάς φαίνομαι σαν βετεράνος επαναστάτης.
Μετά την εκστρατεία Χουιχαι πήρα μέρος στην εκστρατεία διάσχισης του ποταμού Γιανγκτσε, ενάντια στις δυνάμεις του Κουομιταγκ. Στον αντιαμερικάνικο πόλεμο βοήθειας προς την Κορέα υπηρέτησα στην 68η στρατιά. Τραυματίστηκα και μεταφέρθηκα στην δυτική επαρχία Χενάν, σε μια ορεινή περιοχή, όπου δούλεψα σαν διευθυντής της τηλεφωνικής υπηρεσίας και τοπικός γραμματέας του κόμματος. Παρέμεινα σ’ αυτή την θέση επί 20 χρόνια οπότε και συνταξιοδοτήθηκα σαν στέλεχος του τεχνικού τομέα. Το κόμμα και ο λαός με τίμησαν περισσότερο απ’ όσο προσέφερα. Στην διάρκεια του απελευθερωτικού πολέμου και του πολέμου στην Κορέα τιμήθηκα με διάφορες διακρίσεις κι έλαβα παράσημα που κοσμούν την στολή μου. Ακόμη και τώρα φροντίζω αυτή την στολή, κι όποτε την αντικρίζω πλημμυρίζω από συγκίνηση.
Δεν τα λέω αυτά για να ευχαριστήσω τον εαυτό μου ή να μεγαλοποιήσω την δράση μου. Σκέφτομαι τους συντρόφους μου –πάνω από τους μισούς θυσιάστηκαν για τον αγώνα. Τα πρόσωπά τους μου έρχονται ακόμα ολοζώντανα στα μάτια μου. Η εκστρατεία Χουιχαι ήταν νικηφόρα, αλλά η μονάδα μας είχε τραγικές απώλειες. Έπειτα στον πόλεμο της Κορέας η μονάδα μας αποκόπηκε από την ταξιαρχία εξαιτίας της πυκνής ομίχλης –πέσαμε πάνω στις εχθρικές γραμμές και είχαμε 50% απώλειες. Ήτ6αν σε αυτή την μάχη που πληγώθηκα. Σε σύγκριση με τους συντρόφους μου που θυσιάστηκαν ήμουν πιο τυχερός. Έζησα κάπου 50 χρόνια περισσότερο από αυτούς. Νοιώθω ντροπή που δεν έπεσα μαζί τους. Τι καλή τύχη θα ήταν αλήθεια να είμαι μαζί τους, να κουβεντιάζουμε για τα όνειρά μας, την πίστη μας, τους αγώνες μας….Λυπάμαι γιατί πρόσφερα τόσο λίγα στο λαό και το κόμμα, στενοχωριέμαι γιατί ήμουν ανάξιος της θυσίας των συντρόφων μου. Τότε λοιπόν….γιατί αποχωρώ από το κόμμα;
Είναι με βαθιά οδύνη και πόνο ψυχής που γράφω αυτή την δήλωση. Αλλά στην ζωή δεν υπάρχουν μόνο λιακάδες και λαμπερά λουλούδια, υπάρχουν και σκοτάδια. Από τους συντρόφους μας στον πόλεμο της Κορέας τώρα μερικοί έχουν τον βαθμό τους στρατηγού. Υπάρχει ο υπολοχαγός Ζανγκ, που τώρα είναι αντιπρόεδρος της στρατιωτικής επιτροπής του ΚΚΚίνας. Αλλά αυτοί είναι αυτοί κι εγώ είμαι εγώ. Για δεκαετίες δεν είχα καμία επαφή μαζί τους. Τι θέλω να πω;
Η γυναίκα μου έχει ήδη πάρει σύνταξη. Οι δύο γιοί μου και οι τρεις κόρες μου έχουν παντρευτεί και εργάζονται. Έχω εγγόνια και μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή.
Γιατί να μην είμαι ευχαριστημένος;
Σήμερα, παρά τις πότε ευγενικές και πότε απειλητικές παραινέσεις της κομματικής οργάνωσης, παρά τις συμβουλές φίλων και συντρόφων, παρά τις απελπισμένες εκκλήσεις μελών της οικογένειάς μου, αποφασίζω με σταθερότητα να αποχωρήσω από το κόμμα. Γιατί; Για να το εξηγήσω θα πρέπει πρώτα να πω γιατί μπήκα στο κόμμα.
Στην διάρκεια της εκστρατείας Χουιχαι, ο λαός του Σαντογκ, γυναίκες, γέροι και παιδιά συνέρεαν από όλες τις μεριές προς το μέτωπο. Ακολουθούσαν τον ήχο των κανονιών φέρνοντας τροφιμα και πυρομαχικά, κουβαλώντας τους πληγωμένους –σαν κύμματα σε μια θάλασσα λαϊκού πολέμου. Μερικοί πολίτες κατέρρεαν από την εξάντληση και την πείνα καθώς βάδιζαν, αλλά δεν άγγιξαν ούτε μια μπουκιά από τα τρόφιμα που προορίζονταν για τους μαχητές μας στο μέτωπο. Αυτές οι εικόνες με έκαναν να κλαίω σαν παιδί. Αυτή ήταν η πραγματική εικόνα του λαού, του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού και του Κόμματος. Ένα αδιάσπαστο σύνολο. Το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν ο σωτήρας του λαού. Κι ο λαός υπεράσπιζε σκυλίσια το Κόμμα και τα στρατευμένα παιδιά του. Το ΚΚ είχε βαθιές ρίζες στο λαό. Ένα τέτοιο λαϊκό κόμμα μπορούσε σίγουρα να ανατρέψει το διεφθαρμένο Κουομιταγκ.
Τότε αποφάσισα να ενταχθώ στο κομμουνιστικό κόμμα. Ορκίστηκα ότι θα προσφέρω όλα όσα έχω για την ανεξαρτησία και την απελευθέρωση του Κινεζικού λαού. Ορκίστηκα ότι ο καθένας θα πρέπει να έχει φαγητό, ρούχα, ότι δεν πρέπει να υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι καταπιέζουν και εκμεταλλεύονται άλλους ανθρώπους και θα αγωνιστώ για την δημιουργία μιας νέας κοινωνίας. Ο όρκος ήταν απλός: «Ορκίζομαι ότι μπαίνω εθελοντικά στο Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα, ότι θα υπακούω στην κομματική οργάνωση, θα τηρώ τους κομματικούς κανόνες, θα παλεύω για τον κομμουνισμό, και δεν θα προδώσω ποτέ το κόμμα.» Ήμουν πολύ συγκινημένος. Από τότε εγώ, ο Ζαγκ Λιουσί, γεννημένος στο Σαντογκ, έγινα μέλος του κόμματος. Άνθρωποι σαν κι εμάς που θα έπρεπε να έχουμε πεθάνει εννιά φορές, συμμετείχαμε με μεγάλο ενθουσιασμό στην δημιουργία της σοσιαλιστικής πατρίδας με την επανάσταση και την ανοικοδόμηση. Αγροτική Μεταρρύθμιση, Διορθωτική και Αντιδεξιά Εκστρατεία, το Μεγάλο Άλμα προς τα Μπρος, οι Λαϊκές Κομμούνες, οι Τρεις Κόκκινες Σημαίες, οι Τέσσερις Εκκαθαρίσεις, και η Σινοσοβιετική διαμάχη: Τόσα κινήματα και αγώνες! Τραγουδούσαμε παραπάνω απ’ όσο άντεχαν οι φωνές μας, αντιμετωπίζαμε άφοβα τους εχθρούς μας. Η σοσιαλιστική πατρίδα μας βάδιζε σταθερά προς την ευημερία και προς ένα λαμπρό μέλλον. Αλλά στην διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης έγινα αντικείμενο της κριτικής των επαναστατικών μαζών.
Μια μέρα φόρεσα την παλιά στρατιωτική στολή μου με όλα μου τα μετάλλια και πήρα μέρος στην συνάντηση κριτικής. Δήλωσα: «Στο παρελθόν διακινδύνευσα την ζωή μου πολεμώντας για το σοσιαλισμό. Πολλοί σύντροφοί μου έδωσαν την ζωή τους για το σοσιαλισμό. Πείτε μου ποιός παίρνει τον καπιταλιστικό δρόμο κι εγώ θα παλαίψω εναντίον του μέχρι θανάτου.» Ο πρόεδρος της Επαναστατικής Επιτροπής χαμογέλασε και μου είπε: «Σύντροφε Ζανγκ δεν χρειάζεται να δείχνεις τα στρατιωτικά σου παράσημα. Αυτοί που θέλουν να ακολουθήσουν τον καπιταλιστικό δρόμο βρίσκονται μέσα στο κόμμα. Αυτό είναι γεγονός. Όταν η σοσιαλιστική επανάσταση απειλεί τα συμφέροντά τους αντιστέκονται. Θέλουν να προωθήσουν την γραφειοκρατία και να γίνουν αφεντικά. Ο πρόεδρος Μάο ξεκίνησε την Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση για να αντισταθεί στον ρεβιζιονισμό και να αποφύγει την επανάληψη των Σοβιετικών λαθών. Πρέπει να έχεις μια σωστή στάση απέναντι στα κινήματα των μαζών.». Από εκείνη την ημέρα δεν ξαναέγινα αντικείμενο κριτικής. Συνέχισα να μελετώ την θεωρία του Μάο για την συνεχιζόμενη επανάσταση μέσω της δικτατορίας του προλεταριάτου.
Η πολιτιστική επανάσταση σταμάτησε πριν από 25 χρόνια. Η θεωρία της δικτατορίας του προλεταριάτου τσαλαπατήθηκε. Το κάποτε δοξασμένο και ορθό Κινέζικο Κομμουνιστικό Κόμμα χάνοντας τους δεσμούς αίματος με το λαό και τον έλεγχό του από τις λαϊκές μάζες, υπέστη ένα ριζικο μετασχηματισμό. Τώρα η διαφθορά του είναι η χειρότερη σε όλο τον κόσμο. Το έθνος μας χωρίστηκε σε δύο τάξεις και το χάσμα μεταξύ τους είναι επίσης το χειρότερο στον κόσμο. Δεν δείχνουν όλα όσα έγιναν τα τελευταία 25 χρόνια ότι αυτά που μου είπε ο πρόεδρος της επαναστατικής επιτροπής ήταν σωστά;
Πολλά καλά στελέχη κατηγορήθηκαν άδικα και πέθαναν. Το είδα με τα μάτια μου στην διάρκεια της Πολιτιστικής Επανάστασης όταν ορισμένοι άνθρωποι του μηχανισμού, επειδή δεν μπορούσαν να ανεχτούν το μαζικό κίνημα προσπαθούσαν να αποπροσανατολίσουν, διασπώντας τις μάζες σε φράξιες, στρέφοντας την μία ενάντια στην άλλη, σπρώχνοντας στην ένοπλη αντιπαράθεση, κι έπειτα ρίχνοντας το φταίξιμο στην επαναστατική επιτροπή.
Επιθυμώ έστω τώρα να ζητήσω συγνώμη από τον πρόεδρο της επαναστατικής επιτροπής γιατί κατά την διάρκεια των ανακρίσεων μετά την Πολιτιστική Επανάσταση μαρτύρησα εναντίον του. Είναι κρίμα που δεν ζει πια για να του απευθυνθώ λέγοντας: «Είχες δίκιο». Για την ευημερία του λαού, για το μέλλον του κομμουνισμού, η προσωπική μας ευθιξία δεν είναι τίποτα. Τώρα πράγματι η κατάσταση της χώρας είναι λυπηρή.
Οι λαϊκές κομμούνες και η κολεκτιβίστικη οικονομία έχουν διαλυθεί. Ι χωρικοί έχουν όλοι χρεοκοπήσει. Οι κρατικές επιχειρήσεις έχουν καταστραφεί. Το μέλλον των εργατών είναι η μαζική ανεργία. Η διαφθορά του Κομμουνιστικού Κόμματος είναι τρομακτική. Σε ορισμένα επίπεδα είναι χειρότερη και από το διεφθαρμένο Κουομιταγκ. Μια υπόγεια φωτιά καίει, η κοινωνία εγκυμονεί την αστάθεια και την αναταραχή. Παρόλο που το πολιτιστικό μου επίπεδο δεν είναι υψηλό (είχα μόνο στοιχειώδη σχολική εκπαίδευση και δεν διαθέτω υψηλή θεωρητική κατάρτιση) ακόμη κι εγώ ξέρω ότι κομμουνισμός είναι η συλλογική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής η από κοινού απόλαυση του συλλογικού πλούτου. Ο δρόμος που βαδίζουμε τώρα είναι καθαρός καπιταλισμός.
Αλλά ποιά είναι η ρίζα όλων αυτών; Δεν είναι το αποτέλεσμα προώθησης του ρεβιζιονισμού από το Κομμουνιστικό Κόμμα; Κι αν συνεχίσω, δεν είναι αυτό ενάντια στον όρκο που έδωσα μπαίνοντας στο κόμμα; Ο όρκος αντηχεί στ’ αυτιά μου. Οι συνθήκες που με οδήγησαν να μπω στο κόμμα είναι ακόμη ζωντανές εμπρός στα μάτια μου. Γι αυτό δεν μπορώ να μείνω απαθής. Διαφορετικά για 100 χρόνια θα αντικρίζω τους μάρτυρές μας με ντροπή. Είμαι μέλος του κόμματος για πάνω από μισό αιώνα. Το να αρνηθώ τον εαυτό μου είναι πολύ οδυνηρό. Αλλά δίχως την άρνηση δεν μπορεί να υπάρξει αναγέννηση. Δεν είμαι διατεθειμένος να πατήσω τον όρκο μου στο τέλος της ζωής μου.
Άκουσα τον λόγο που έβγαλε ο Ζιανγκ Ζενμιν την 1η Ιουλίου: «Οι καπιταλιστές, όντας επίσης εργαζόμενοι, υποστηρικτές του σοσιαλισμού με Κινέζικα χαρακτηριστικά, έχουν επίσης θέση στο κόμμα.». Είπε ακόμα ότι ο κομμουνισμός είναι μια απραγματοποίητη φαντασίωση. Αυτό δεν χρειάζεται να το αναλύσουμε. Ακούγοντας τον λόγο του Ζαιανγκ έφτυνα αίμα. Ήταν ξεκάθαρο ότι ο ρεβιζιονισμός του Ζιανγκ είναι τώρα το επίσημο δόγμα. Ο λόγος του διέλυσε και τις τελευταίες ψευδαισθήσεις μου.
Αυτός ο ρεβιζιονιστής στο παρελθόν δρούσε σιωπηλά. Τώρα η γραμμή του είναι επίσημη. Ας μπουν λοιπόν οι αγαπημένοι του καπιταλιστές στο κόμμα. Σήμερα στο κρεβάτι της αρρώστιας και όσο ακόμα μπορώ να γράφω, δηλώνω επίσημα ότι:
1. Από σήμερα παραιτούμαι από την θέση του βετεράνου γραμματέα και αποχωρώ από το κόμμα.
2. Εξακολουθώ να πιστεύω ολόψυχα στον Μαρξισμό-Λενινισμό και στην Σκέψη Μαο-Τσε-Τουγκ και θα συνεχίσω όσο ζω να αγωνίζομαι για την οικοδόμηση του κομμουνισμού στην Κίνα.
3. Όντας γέρος και άρρωστος και επειδή δεν μου μένει πολλή ζωή ζητώ, αν μετά τον θάνατό μου ιδρυθεί στην Κίνα ένα κομμουνιστικό κόμμα που θα υποστηρίζει αυθεντικά την θεωρία του ΜάοΤσεΤουγκ για συνεχιζόμενη επανάσταση κάτω από την δικτατορία του προλεταριάτου, να θεωρηθώ μέλος ενός τέτοιου κόμματος.
Δεν είμαι πλούσιος, αλλά είμαι τίμιος. Έχω πολύ μικρές οικονομίες. Έχω 30.000 ρενμινμπάο. Τα κληροδοτώ σε αυτό το νέο κόμμα. Ας θεωρηθούν η προσωπική μου συνδρομή αν γίνω δεκτός σε αυτό το νέον κόμμα. Η παρούσα δήλωση έχει ισχύ από την 1η Ιουλίου του 2001.
19 Ιουλίου 2001
Ζιανγκ Λιουσί»
COMMANDO MITSARAS
1 Ιουνίου, 2010 12:07 πμ
Αρουραίε όπως ίσως να γνωρίζεις το διδακτορικό μου είναι στη Μαρξιστική Πολιτική Οικονομία. Έρχονται αρκετοί σύντροφοι και με ρωτάνε καμιά φορά αν πέφτει τελικά το ποσοστό κέρδους. Συνήθως η πρώτη απάντηση που τους δίνω είναι αν σε περίπτωση που τελικά δεν παρουσιάζει πτωτική τάση αυτόματα ακυρώνεται η αναγκαιότητα της ταξικής πάλης. Δηλαδή πριν 45 χρόνια που το καπιταλιστικό σύστημα ζούσε τη χρυσή εποχή του η ταξική πάλη υπήρξε ένα καπρίτσιο μερικών αιθεροβάμονων ή μία υπερβολή (που οδήγησε τελικά στο ιδεολόγημα της ειρηνικής συνύπαρξης)? Η απάντηση είναι κατηγορηματικά όχι. Απλά οι μεταβολές του ποσοστού κέρδους, τα ζενίθ και τα ναδίρ αποτελούν ένα περίγραμμα του πλαισίου που διεξάγεται η ταξική πάλη. Σε καμία περίπτωση όμως δε μπορούμε να πούμε σε ποιο επίπεδο πρέπει να φτάσει ώστε να ισχυριστούμε με σιγουριά πως βρισκόμαστε στο τέλος του καπιταλισμού. Με λίγα λόγια δε μπορούμε να βασιζόμαστε με σιγουριά στις νομοτέλειες του καπιταλιστικού κινήματος όπως οι χριστιανοί περιμένουν τη δευτέρα παρουσία. Υπάρχουν νόμοι κίνησης του καπιταλιστικού συστήματος αλλά δε μπορούμε να προεξοφλήσουμε απαραίτητα το αποτέλεσμα του. Αλλιώς το καπιταλιστικό σύστημα θα έπρεπε να είχε καταρρεύσει τουλάχιστον 2 φορές και η Μ. Βρεττανία να ήταν κομμουνιστική χώρα. Προσωπικά αν και έχω αφιερώσει ένα σημαντικό μέρος της ζωής μου στη ταξική πάλη, τη προοπτική του σοσιαλισμού-κομμουνισμού δεν την αντιλαμβάνομαι σε ιστορικό αλλά σε αναλυτικό χρόνο. Απαιτείται ένας μαγικός συνδυασμός πραγμάτων στη κοινωνία που βέβαια το κλειδί του συνδυασμού βρίσκεται στους νόμους κίνησης του καπιταλιστικού συστήματος. Με λίγα λόγια στο να απαιτούμε από το μαρξισμό να δώσει λύσεις σε όλα μιλώντας εξ’ ονόματός του αποτελεί κακοποίηση του ίδιου του μαρξισμού.
Ivrish (Ver)
1 Ιουνίου, 2010 1:43 πμ
ΕΕεεεε, βασικα δεν ειμαι πολυ σιγουρη για τον αν η χρηση της εκφρασης «να μας λυσει τα προβληματα ο μαρξισμος» που γενικα συνανταω συχνα ειναι απολυτως δοκιμος.
Βεβαια, αναγνωριζω πως χωρις επαναστατικη θεωρια δεν υπαρχει επαναστατικη πραξη, αλλα οχι με την εννοια της συνταγης επι του τακτικου στην εκαστοτε συγκυρια.
Θελω να πω πως ο μαρξισμος σιγουρα αποτελει ενα εργαλειο κ ενα τροπο για την αναλυση του καπιταλισμου και συγχρονως- καθως πιστευω οτι ειναι μαλλον λαθος να τον τοποθετησουμε στα συνηθη στεγανα «οικονομικη επιστημη, πολιτικη» κτλ- μια επαναστατικη θεωρια.
Καθως δηλαδη, δεν μπορουμε να εννοησουμε με αλλο τροπο εκτος απο την επαναστατικη διαδικασια τη μεταβαση σε εναν αλλο κοινωνικο-παραγωγικο σχηματισμο (ενπροκειμενω το σοσιαλισμο-κομμουνισμο), η διαδικασια αυτη δεν μπορει παρα να απαιτει και μια επαναστατικη θεωρια.
Πρωτη δουλεια λοιπον ειναι να κατανοησουμε τον καπιταλισμο και ταυτοχρονα τον ιστορικο ρολο της εργατικης ταξης να απελευθερωσει τον εαυτο της απο το ζυγο της μισθωτης δουλειας. Γιατι αυτη και μονο αυτη μπορει να κανει κατι τετοιο και θα το κανει-αργα ή γρηγορα.
Σε αυτην την κατευθυνση σιγουρα η μαρξικη αναλυση του καπιταλισμου και σιγουρα συνολικα η επαναστατικη θεωρια που εχει μεχρι τωρα διατυπωθει απο τον ιδιο μα και απο αλλους, βοηθουν καταλυτικα.
Αλλα αυτο δεν πρεπει να το αντιλαμβανομαστε με εναν τροπο προσωπολαγνο, μα να αναγνωριζουμε πως και αυτοι οι ιδιοι υπηρξαν δημιουργηματα του καιρου τους και της κοινωνιας-δεν ξεφυτρωσαν 2 μυαλα απ το πουθενα. Με αυτην την εννοια δεν ξερω αν καλυπτομαι απο την εκφραση «η λυση των προβληματων μας στο μαρξισμο»–δεν ηταν ενας μαγος.
Αλλωστε, ο ιδιος ο πυρηνας του μαρξισμου αναγνωριζει πως η επιστημη για να συνεχιζει να ειναι επιστημη και οχι να καταντα δογμα, πρεπει να εξελισσεται, το ιδιο και ο μαρξισμος ως επιστημη. ( Η καμπανα χτυπαει για οσους αυθαιρετα και χωρις να ξερουν αποκαλουν τους μαρξιστες «δογματικους»).
Αρουραίος
1 Ιουνίου, 2010 11:14 πμ
Αγαπητέ Μητσάρα
Δεν έχω κάποια εξειδικευμένη γνώση πάνω στο αντικείμενο της πολιτικής οικονομίας γενικότερα. Η δε πολιτική οικονομία που κάναμε στην σχολή ήταν κάποιες βασικές αρχές της αστικής πολιτικής οικονομίας και σίγουρα δεν μας μίλησε κανείς για το κεφάλαιο ως κοινωνική σχέση. Ωστόσο και παρόλο που δεν είναι πρόσφατα και ούτε ολοκληρωμένα τα διαβάσματα που έχω κάνει, θα σου πω δυό σκέψεις, περισσότερο ως σκέψεις και όχι τόσο ως τεκμηριωμένη αντίληψη.
Η δική μου λοιπόν οπτική λέει ότι ο Μαρξ αναφέρθηκε και ανέλυσε τον καπιταλισμό της εποχής του, τον καπιταλισμό της ελεύθερης αγοράς. Επίσης η όλη του αντίληψη δεν ήταν στενά οικονομική, αφού ουσιαστικά πίσω από τα εμπορεύματα έβλεπε κοινωνικές σχέσεις, έβλεπε τις λεγόμενες «εμπράγματες σχέσεις προσώπων» ή τις «κοινωνικές σχέσεις πραγμάτων».
Κατά την δική μου άποψη λοιπόν η τεράστια αξία του μαρξισμού δεν έγκειται στο να υπολογίσει κανείς με ακρίβεια την συνολική πτώση του ποσοστού κέρδους ή την υπεραξία που εμπεριέχεται σε μία σοκολάτα, έγκειται στο ότι αυτό που ο καπιταλισμός κρατούσε κρυφό ως επτασφράγιστο μυστικό (την εκμετάλλευση) βγαίνει στην επιφάνεια με ένα επιστημονικό τρόπο. Επίσης για πρώτη φορά μπόρεσε να δοθεί μια συνεκτική θεώρηση τόσο των αρχών του καπιταλιστικού συστήματος και της νέας μορφής των κοινωνικών του σχέσεων, όσο και του τρόπου που αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μία νέα, μη εκμεταλλευτική κοινωνία.
Από εκεί και πέρα χωρίς να απαξιώνω καθόλου τις εργασίες και τις προσπάθειες των μαρξιστών οικονομολόγων να εξετάσουν με διάφορα οικονομικά μοντέλα το καθαρά οικονομικό κομμάτι, πιστεύω ότι από την στιγμή που ο καπιταλισμός πέρασε στην ιμπεριαλιστικό του στάδιο, πολλά από τα χαρακτηριστικά της ελεύθερης αγοράς αλλοιώθηκαν. (Παρένθεση: Σήμερα ΔΕΝ έχουμε ελεύθερη αγορά, αυτό είναι τεράστια απάτη κατά την γνώμη μου)
Σήμερα, κατά τη γνώμη μου…πάντα, η υπεραξία που καρπώνεται ένας βιομήχανος (π.χ.) δεν είναι η υπερεργασία που προσφέρουν οι εργάτες του. Η υπεραξία σαφώς και υπάρχει και πιθανότατα ως άθροισμα της σχετικής και της απόλυτης μορφής της να ανεβαίνει συνεχώς, ειδικά μετά την δεκαετία του ’70. Όμως…
…όμως τα μονοπώλια έχουν δημιουργήσει ένα ή περισσότερα (για να το πω σχηματικά) συνολικό/α τσουβάλι/α μέσα στο οποίο μαζεύεται η υπεραξία. Από αυτό λοιπόν το «τσουβάλι» οι ιμπεριαλιστές αλλά και ο αρχικός βιομήχανός μας προσπαθεί να τσιμπήσει ότι μπορεί, ανάλογα την θέση του, τις αξίες που παράγει κλπ. Εν ολίγοις δεν πιστεύω ότι ΣΗΜΕΡΑ τα προϊόντα πουλιούνται στην αξία τους. Πιστεύω ότι ανάλογα με την θέση που κατέχει το κάθε κεφάλαιο μέσα στο ιμπεριαλιστικό σύστημα «ρουφά» περισσότερο ή λιγότερο από αυτή την συνολικά πλέον παραγόμενη υπεραξία. Γι αυτό και για μένα πλέον η πολιτική έχει αποκτήσει την πρωτοκαθεδρία σε σχέση με την οικονομία, παρόλο που η βάση παραμένει φυσικά οικονομική! Από την άλλη υπάρχει και μία εντελώς «φανταστική» οικονομία «προσδοκιών» (αυτά τα 500 τρις των παραγώγων-δεκαπλάσια σε σχέση με το παγκόσμιο ΑΕΠ), τα οποία όμως δεν είναι και τόσο φανταστικά αφού επηρεάζουν και επηρεάζονται από την πραγματική παραγωγή/οικονομία.
Υπάρχει πτώση λοιπόν του ποσοστού κέρδους;
Ε λοιπόν πιστεύω ότι συνολικά υπάρχει, ναι, γι αυτό και έχουν αποκτήσει τόση αξία οι «προσδοκίες» που όμως μόνο προσωρινά δίνουν διέξοδο: Η πραγματικότητα είναι πεισματάρικη που έλεγε κι ο Λένιν και η πραγματικότητα είναι η υλική παραγωγή.
Η υλική παραγωγή και τα αδιέξοδά της μέσα σε αυτό το σύστημα…
Αυτά και sorry αν κακοποίησα τον μαρξισμό, τουλάχιστον όμως είμαι ανοιχτός στο να τον μάθω… 😉
COMMANDO MITSARAS
31 Μαΐου, 2010 2:03 μμ
Αρουραίε, διάβασα στα πεταχτά τόσο τα δικά σου σχόλια όσο και των υπολοίπων και σας ευχαριστώ. Όπως σωστά αναφέρεις τα γεγονότα βάζουν στην άκρη τέτοια ζητήματα οπότε προς το παρόν δε θα συνεχίσω τη συζήτηση. Όταν η συνθήκες είναι κατάλληλες θα προσπαθήσω να τοποθετηθώ. Εννοείτα πως όποιος επιθυμεί μπορεί να σχολιάσει.
ΥΓ Καλά έκανες και συνέχισες το σχολιασμό. Δε μου φαίνεσαι για άνθρωπο που αφήνει μισές δουλειές 😉
tolos
31 Μαΐου, 2010 9:53 μμ
COMMANDO MITSARAS ή COMMANDATE MITSARAS ;
Να ανοιχτεί δημόσιος διάλογος επί του θέματος
COMMANDO MITSARAS
31 Μαΐου, 2010 10:45 μμ
Φίλε tolos νομίζω πως θα ήταν καλό να ανοιχτεί ένας διάλογος στο συγκεκριμένο ζήτημα. Το κείμενο μου άρεσε καθώς στέκεται μακριά από τις μανιχαϊστικές προσεγγίσεις του Μαρξισμού.
ΥΓ. Είναι commando και έχει μείνει από ένα thread killing όπου η απουσία σου ήταν εκκωφαντική.
MITSARAS
1 Ιουνίου, 2010 1:05 πμ
Τώρα που το σκέφτομαι καλύτερα λες πως ο δημόσιος διάλογος πρέπει να γίνει μεταξύ του
COMMANDO MITSARAS ή COMMANDATE MITSARAS
Βλέπεις η ποντιακή μου καταγωγή δε με βοηθάει να αντιλαμβάνομαι τα πράγματα αμέσως 🙂
Μετά την εισβολή των ισραηλινών commandos αποφάσισα να γυρίσω ξανά στο σκέτο MITSARAS
Για COMMANDATE ούτε λόγος.
JMB
31 Μαΐου, 2010 10:20 μμ
Είναι απίστευτα συγκινιτηκό το γράμμα αυτού του κινέζου συντρόφου. Δυστυχώς δεν γνωρίζω σχεδόν καθόλου την ιστορία της Κινεζικής επανάστασης, και πράγματη νομίζω πως θα ήταν πολύ καλό να ανοίξει η συζήτηση σχετικά με την Κίνα και την ΕΣΣΔ και το τι πήγε στραβά και στις δύο περιπτώσεις.
ΑΡΟΥΡΑΙΕΕΕΕΕ έχεια τα συγχαριτήρια μου για την αντίληψη που εκθέτεις αναφορικά με το είναι μαρξισμός όπως και με την κριτική που κάνεις στο άρθρο που έχει ποστάρει ο ΜITSARAS.
Ivrish (Ver)
31 Μαΐου, 2010 10:30 μμ
Περιμενουμε κι αλλα Jmb….!!!Take your time and do what has to be done!
Αρουραιε, εχεις και τα δικα μου συγχαρητηρια, γιατι αυτη που διαβασα ηταν ομολογουμενως μια απο τις πιο σπανιες προσεγγισεις του μαρξισμου, που εχω συναντησει, που ωστοσο, δεν ειναι ευκολο να της διακρινεις εσωτερικες αντιφασεις.
COMMANDO MITSARAS
31 Μαΐου, 2010 10:47 μμ
JMB
Αν έχεις κάτι σχετικό για Κίνα ή ΕΣΣΔ ώστε να αποτελέσει βάση για συζήτηση θα σου πρότεινα να το ανεβάσεις. Χαίρομαι που σε βλέπω ξανά στα πέριξ.
JMB
31 Μαΐου, 2010 11:07 μμ
@ΜITSARAS
Και εγώ χαίρομαι που επανήλθα αλλά θα ξαναεξαφανιστώ λόγο εξεταστικής, πτυχιακών, και ένα κάρο άλλα τρεχάματα. Τέλος πάντων, λοιπόν, θα κοιτάξω άμεσα να συγκροτήσω ένα κείμενο για την εποχή μας και τις τύχες που μπορεί να έίχε ο Οκτώβρης, και μέχρη αύριο το απόγευμα θα κοιτάξω να το ανεβάσω!!! Όμως όποιος ξέρει κάτι για την Κινεζική επανάσταση ας γράψει καθώς, όπως και να το κάνουμε είναι πιο παραμελημένο θέμα απο τον Κόκκινο Οκτωβρη.
Ivrish (Ver)
31 Μαΐου, 2010 11:24 μμ
Εχω την εντυπωση Jmb, πως υπαρχει ενα κομματι της Αριστερας που εχει ασχοληθει ιδιαιτερως με την Πολιτιστικη Επανασταση και το Μαο, απλως ταυτοχρονα πιστευω (ή καλυτερα μου εχει δοθει η εντυπωση) πως οι διαφορες ανα τον κοσμο σοσιαλιστικες επαναστασεις εχουν απασχολησει ανισομερως η καθε μια τις διαφορες συνιστωσες εντος και εκτος Κοινοβουλιου.
Ωστοσο, αν οντως αυτο εχει μια εστω και μικρη δοση αληθειας, θα θεωρουσα χρησιμο για την Αριστερα και την σε γερες βασεις ανοικοδομηση του κομμουνιστικου κινηματος, μια συνολικη αναλυση των επαναστασεων αυτων, καθως και των κατα τοπους εργατικων κινηματων. Δηλαδη να υπαρχει μια ενιαια και ολοκληρωμενη εικονα για τη ιστορια αυτη, αν και αναγνωριζω πως σαν εγχειρημα αυτο ειναι και απαιτητικο, και χρειαζεται και πολυ χρονο, οπως και τεκμηρια που με το διαβα του χρονου καταστραφηκαν, παραποιηθηκαν κ.ο.κ.
Το γεγονος οτι βρισκομαστε στην πλεονεκτικη θεση να γνωριζουμε την εκβαση αυτων των ιστοριων, νομιζω δεν πρεπει να αποτελεσει παγιδα που θα μας εγκλωβισει να δουμε με μυωπικο τροπο (οποιος και αν ειναι αυτος) τις προθεσεις, τα κινητρα, τους συσχετισμους, τις πιεσεις κτλ που οδηγησαν εκει που οδηγησαν.
Παντως, γενικα, ναι θα συμφωνησω και βρικω καλη ιδεα οποιος εχει κατι να ποσταρει σχετικα με την Κινεζικη Επανασταση εδω, ας το βαλει και σιγουρα θα ειναι πολυ χρησιμο!
COMMANDO MITSARAS
1 Ιουνίου, 2010 12:08 πμ
Μην αγχώνεσαι, δε θα φύγουμε από εδώ 😉
Καλή δύναμη!
Αρουραίος
1 Ιουνίου, 2010 12:53 πμ
Παιδιά για όποιον ενδιαφέρεται για την Κινέζικη επανάσταση, έχει εκδοθεί ένα βιβλίο πρόσφατα από τις εκδόσεις ΚΨΜ που φαίνεται ιδιαίτερα ενδιαφέρον.
http://www.kapsimi.gr/modules.php?name=Asers_Shop&s_op=viewproductdetails&lid=105
Ivrish (Ver)
1 Ιουνίου, 2010 12:59 πμ
Υπαρχουν ακομα οι εκδοσεις ΚΨΜ??? ελεγαν οτι ξοφλησανε.
Ξερει κανεις μηπως τυχον εχουν καποιο δικο τους βιβλιοπωλειο στην Αθηνα (ή αλλου)?
Καιγομεθα! Ψαχνω βιβλια τους και δεν υπαρχουν πουθενα!
Αρουραίος
1 Ιουνίου, 2010 8:32 πμ
Στο site τους που έδωσα αναφέρουν την διεύθυνση του βιβλιοπωλείου.
Κοίτα το κι εσύ λίγο… 😉
Πάντως επειδή το συγκεκριμένο βιβλίο το πήρα πριν από κανα-δυό εβδομάδες, δεν έχω καταλάβει ότι υπάρχει κάποιο πρόβλημα στις εκδόσεις, παρόλο που στο site τους στην κατηγορία «Υπό έκδοση» δεν υπάρχει κανένα βιβλίο, κι αυτό με προβλημάτισε.
Μακάρι να μην υπάρχει θέμα γιατί πραγματικά είναι πολύ αξιόλογες εκδόσεις.
nolongersafe
1 Ιουνίου, 2010 4:54 μμ
Η ΚΙΝΑ ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΜΑΟ
μια τροτσκιστική ανάλυση της Κινέζικης επανάστασης το 1976, λίγο μετά τον θάνατο του Μάο και την επικράτηση της δεξιάς πτέρυγας του Ντεγκ Σιάο Πιγκ
nolongersafe
1 Ιουνίου, 2010 4:55 μμ
ξέχασα το λινκ
http://www.politikokafeneio.com/oplostasio/kina113.htm
nolongersafe
1 Ιουνίου, 2010 5:01 μμ
και εδώ το β΄μέρος που μιλά ιδιαίτερα για την μεγάλη Πολιτιστική Επανάσταση, ένα επαναστατικό γεγονός τεράστιας και οικουμενικής σημασίας
http://www.politikokafeneio.com/oplostasio/kina123.htm
nolongersafe
1 Ιουνίου, 2010 5:16 μμ
αν και έβαλα το λινκ, ας ανεβάσω και το κείμενο
Η ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Α. Οι υλικές βάσεις
Η άφθονη φιλολογία, τα ντοκουμέντα, οι μαρτυρίες κλπ., γύρω από την Πολιτιστική Επανάσταση αποτελούν ένα ογκώδες υλικό, που έχει γνωρίσει τις πιο απίθανες ιδεολογικές παραμορφώσεις, από κάθε πλευρά. Πέρα από τις γενικές κατευθύνσεις μιας μαρξιστικής ανάλυσης, η ολοκληρωμένη θεωρητική επεξεργασία αυτής της συγκλονιστικής ιστορικής εμπειρίας μένει να γίνει. Απαιτεί τη «συγκεκριμένη ανάλυση της συγκεκριμένης κατάστασης», τη λεπτομερή ανατομία των αντίθετων πολιτικών δυνάμεων, των κοινωνικών ανταγωνιστικών δυνάμεων πίσω τους, των ίδιων των αντιφάσεων της οικονομικής βάσης της κινέζικης οικονομίας, στην αλληλοεξάρτησή τους με την πορεία της παγκόσμιας επανάστασης. Η παρουσίαση που ακολουθεί αμέσως παρακάτω δεν είναι παρά ένα πρώτο σχεδιάγραμμα ανάλυσης.
ΟΙ αντίθετες πολιτικές δυνάμεις στην Κίνα η «κόκκινη» και (η «μαύρη γραμμή», κατά την κινέζικη ορολογία) δείξανε την πρώτη τους εξωτερική όψη, ακόμα αξεκαθάριστη στη συζήτηση «για τις αντιφάσεις μέσα στο λαό», το 1956-57. Αποκρυσταλλώθηκαν παίρνοντας την καθαρά ανταγωνιστική τους εμφάνιση στην πολιτική πάλη γύρω από τα οικονομικά προβλήματα της περιόδου του «Μεγάλου Άλματος Μπροστά». Από κει μέχρι τις μέρες μας, με υψηλότερο σημείο τους αγώνες του 1966-68, ξετυλίγεται η πραγμάτωση της σύγκρουσής τους. Οι πολιτικές δυνάμεις σε σύγκρουση δεν περιορίζονται στις αντίθετες φατρίες του κομματικού κρατικού και στρατιωτικού μηχανισμού. Αγκαλιάζουν όλα τα κοινωνικά στρώματα στις συγκεκριμένες – αν και ρευστές και σε διαρκή μεταμόρφωση – σχέσεις τους μετά τη νίκη του 1949.
Στην πρώτη περίοδο μετά το 1949, αφού μεσολάβησε ένα διάστημα ταλαντεύσεων η σοσιαλιστική μεταμόρφωση της καθυστερημένης οικονομίας της Κίνας άρχισε με την κοινωνικοποίηση των μεγάλων καπιταλιστικών επιχειρήσεων (κάρβουνο, χάλυβας, σιδηρόδρομοι), που η διαχείρησή τους ανατέθηκε σε στελέχη του κομματικού μηχανισμού. Αντίθετα, οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις παρέμειναν κάτω από τη διεύθυνση αστών διευθυντών, οργανωτικών και τεχνικών στελεχών. Για να αποφευχθεί η απειλή της καπιταλιστικής παλινόρθωσης το εμπόριο κοινωνικοποιήθηκε, κόβοντας έτσι το δεσμό ανάμεσα στα υπολείμματα της αστικής τάξης και τους παραγωγούς. Ένας μικτός τύπος οικονομίας διαμορφώθηκε μέσα στο εργατικό κράτος της Κίνας, πολύ διαφορετικός από εκείνο της σοβιετικής Ρωσίας, τον καιρό της ΝΕΠ. Η πρωταρχική συσσώρευση των υλικών όρων της οικοδόμησης του σοσιαλισμού ξεκινούσε στην Κίνα από ένα ακόμα πιο χαμηλό επίπεδο παραγωγικών δυνάμεων σε σχέση με τη Ρωσία του 1917 και με μια δραματική έλλειψη έμπειρων τεχνικών και διοικητικών στελεχών. Επίσης τελείως διαφορετικές ήταν οι σχέσεις ανάμεσα σε πολιτικές, κρατικές και οικονομικές λειτουργίες στη μετεπαναστατική Κίνα από ότι στη μετεπαναστατική Ρωσία.
Ο μηχανισμός του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας από την πρώτη στιγμή συγχωνεύτηκε με τον κρατικό μηχανισμό, με το διευθυντικό μηχανισμό του σοσιαλιστικού τομέα της οικονομίας με το μηχανισμό ελέγχου πάνω στο μη σοσιαλιστικό τομέα της οικονομίας. Αντίθετα, το Μπολσεβίκικο Κόμμα, παρόλη την αναμφισβήτητη πολιτική του ηγεσία μέσα στην πρώτη σοβιετική κοινωνία, είχε μια σχετική αυτονομία (στις πρώτες πάντα φάσεις) που του επέτρεπε να αρχίσει το ίδιο, την πάλη ενάντια στις τάσεις γραφειοκρατικού εκφυλισμού του κρατικού οικονομικού μηχανισμού. Ο ιστορικός ρόλος της κομματικής ομάδας του Στάλιν ήταν να παραλύσει αυτή την πάλη και να συγχωνεύσει τον κομματικό μηχανισμό με την ανερχόμενη γραφειοκρατία της κρατικής και οικονομικής διοίκησης. Σ’ αυτό το πρότυπο συγχώνευσης εκπαιδεύτηκε στη συνέχεια και η κινέζικη ηγεσία. Η Νιέχ Γιουάν τσού, ηγετική φυσιογνωμία της Πολιτιστικής Επανάστασης από το ξεκίνημά της, και μέλος της Κ.Ε. του ΚΚ Κίνας εκλεγμένο στο 9ο Συνέδριο είπε σχετικά μ’ αυτό το γεγονός σε συνέντευξή της στην Άννα Λουίζ Στρόνγκ («Πολιτιστική Επανάσταση στην Πέι-Τά» Progressive Labor, τόμος VI, Νοέμβρης – Δεκέμβρης 1967, σελ. 77): «Το 1949, όταν θεμελιώσαμε τη Λαϊκή Δημοκρατία, δεν πήραμε την εξουσία παρά στην κορυφή. Διατηρήσαμε ένα μεγάλο μέρος του παλιού μηχανισμού της κυβέρνησης και της οικονομίας. Μια τέτοια κατάληψη της εξουσίας δεν μπορούσε να μας εξασφαλίσει ενάντια στο ρεβιζιονισμό ή την «ειρηνική εξέλιξη» προς τον καπιταλισμό. Τα χρόνια που ακολούθησαν την Απελευθέρωση, τρία στοιχεία συγχωνεύτηκαν σε ένα: τα μέλη του παλιού μηχανισμού, η ιδεολογία των υπολειμμάτων της μπουρζουαζίας και ο ρεβιζιονισμός. Ο συνδυασμός τους καθόρισε τη γέννηση ενός γραφειοκρατικού μηχανισμού, πολύ πληθωρικού και ολοένα πιο αποκομμένου από το λαό…».
Στην περίοδο 1953-58, περίοδο εκβιομηχάνισης κατά τα σοβιετικά πρότυπα του 1930, το ζήτημα των τεχνικών και διοικητικών στελεχών της παραγωγικής μηχανής μπήκε με μεγαλύτερη ακόμα οξύτητα. Με την ιδιαίτερη προτροπή της φιλομοσχοβίτικης ομάδας Λιού Σάο-σί, εισάχθηκε για την αντιμετώπιση του ζητήματος το εκπαιδευτικό σύστημα της ΕΣΣΔ του 1930, που ευνοούσε την παραπέρα ανάπτυξη και σταθεροποίηση μιας τεχνοκρατικής-γραφειοκρατικής ελίτ. Η «σοβιετική» κατεύθυνση της κινέζικης οικονομίας κατάληξε στο ξέσπασμα μιας ανοιχτής κρίσης που προσπάθησε να αντιμετωπίσει η στροφή του «Μεγάλου Άλματος Μπροστά».
Η νέα γραμμή προσπάθησε να πετύχει την παράλληλη και αρμονική ανάπτυξη της βιομηχανίας και της γεωργίας, χωρίς να το καταφέρει. Για την αντιμετώπιση της φοβερής οικονομικής κρίσης που προέκυψε – και που επιδεινώθηκε με τη διακοπή της σοβιετικής βοήθειας (1960) και το δυνάμωμα της πίεσης του ιμπεριαλιστικού κλοιού – διαμορφώθηκαν ξεκάθαρα πια δυό ανταγωνιστικές πολιτικές γραμμές μέσα στην ίδια την κορυφή του ΚΚ Κίνας και του κράτους. Από τη μια οι «οικονομιστές», όπως τους ονόμασαν οι αντίπαλοί τους, με κεντρικό εκπρόσωπο εκείνη την εποχή τον Λιού Σά-σί. Ζητούσαν την παραπέρα συγκέντρωση της οικονομίας και των αρμοδιοτήτων στο στρώμα των διευθυντών και τεχνοκρατών. Να εξαρτάται η ζωή κάθε επιχείρησης από τη ανταγωνιστική της ικανότητα. Να εισαχθεί ένας δείκτης «ποιο ευαίσθητος στον υπολογισμό της καλής ή της κακής διαχείρισης της επιχείρησης και της αποτελεσματικότητάς της: το κέρδος». «Πρέπει να μελετήσουμε την πείρα της καπιταλιστικής διαχείρισης των επιχειρήσεων… να υπολογίζουμε στους ειδικούς, το διευθυντή, τους μηχανικούς και τους τεχνικούς που δίνουν τις εντολές». (Μ. Maccio, “Parti, technician etclasse ouvriere dans la revolution chinoise”. Temps Modernes Αύγουστος – Σεπτέμβρης 1970, σελ. 237).
Η μερίδα αυτή της γραφειοκρατίας έβλεπε με μεγάλη συμπάθεια τις «οικονομικές μεταρρυθμίσεις» των Λίμπερμαν, Καντόροβιτς, Νεμτσίνοφ κλπ., εκείνη την περίοδο στην ΕΣΣΔ. Επίσης βρισκόταν κοντά στις απόψεις της Μόσχας για την κινέζικη εσωτερική και εξωτερική πολιτική, ποντάροντας στην οικονομική συνεργασία με την ΕΣΣΔ και τις χώρες της Κομεκόν, όσο και στις γενικότερες οικονομικές ανταλλαγές με τον καπιταλιστικό κόσμο της Δύσης. Από την άλλη μεριά του οδοφράγματος βρίσκονταν οι «βολονταριστές», όπως τους είπαν οι αντίπαλοί τους, συσπειρωμένοι γύρω από τον Μάο Τσέ-τούγκ. Ο Μάο είδε ότι ο στόχος μιας παράλληλης ανάπτυξης βιομηχανίας-γεωργίας είχε αποτύχει προς το παρόν και ότι η εμμονή στην προτεραιότητα ανάπτυξης της βαριάς βιομηχανίας – όπως ζητούσαν οι «οικονομιστές» – θα προκαλούσε την κατάρρευση της αγροτικής οικονομίας. Λόγω της δραματικής έλλειψης υλικών μέσων, η βιομηχανική παραγωγή έπρεπε να επαναπροσανατολιστεί. Η βαριά βιομηχανία δεν έπρεπε να έχει σα στόχο την αυτοανάπτυξή της αλλά να καθορίζεται από τις ανάγκες της αγροτικής οικονομίας. Η επεκτατική ανάπτυξη της βιομηχανίας (αύξηση του αριθμού των εργοστασίων και των μηχανών) έπρεπε να δώσει την προτεραιότητα στην εντατική ανάπτυξη (καλύτερη ποιότητα, αποτελεσματικότητα και εξοικονόμηση πόρων). Αυτό, στις δοσμένες συνθήκες καθυστέρησης της κινέζικης οικονομίας, είχε σαν αποτέλεσμα την αποκέντρωση, τη μετατόπιση του κέντρου βάρους σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, το δυνάμωμα του ρόλου του δικτύου των λαϊκών κομμουνών που είχαν συγκροτηθεί σε χωριά και πόλεις – και μια αναπόφευκτη σύγκρουση με το προνομιούχο στρώμα των διευθυντικών και τεχνικών στελεχών. Μια σύγκρουση που ήταν αδύνατη χωρίς την πιο πλατιά κινητοποίηση της πολιτικής ενεργητικότητας των μαζών.
Οι κύριες κατευθύνσεις αυτού του προγράμματος βρίσκονται μ’ έναν εξιδανικευμένο τρόπο στην περίφημη «χάρτα του μεταλλουργικού συγκροτήματος του Αν-Σαν» (1960): «Να βάζουμε πάντα την πολιτική στο καθοδηγητικό πόστο, να δυναμώσουμε τον ηγετικό ρόλο του κόμματος, να εξαπολύσουμε ισχυρές μαζικές κινητοποιήσεις, να εφαρμόζουμε το σύστημα της συμμετοχής των στελεχών στην παραγωγική δουλειά και των εργατών στη διαχείρηση, να μεταρρυθμίζουμε τους κανονισμούς σε ότι το ανορθολογικό έχουν και να εξασφαλίζουμε μια στενή συνεργασία ανάμεσα στα στελέχη, τους εργάτες και τους τεχνικούς, να ενθαρρύνουμε με δύναμη τις τεχνικές τελειοποιήσεις και να διεξάγουμε ενεργητικά την τεχνική επανάσταση».
Οπωσδήποτε μέσα από τις θέσεις του Μάο ενάντια στους κήρυκες του οικονομικού φιλελευθερισμού αντανακλάται η τάση της υπεράσπισης των κοινωνικών βάσεων της Κινέζικης Επανάστασης. Αυτό όμως δε διαγράφει τη μεγάλη πολιτική τους αδυναμία – που θα δώσει τους αντιδραστικούς καρπούς της αργότερα. Το ξεπέρασμα της υποανάπτυξης της Κίνας στηρίζεται στην κινητοποίηση των μαζών και των εφοδίων της Κίνας μόνο. Παρόλο το γεγονός ότι η πολιτική επαναστατική ενεργοποίηση των κινέζικων μαζών είναι απαραίτητος όρος στη σοσιαλιστική μεταμόρφωση της κοινωνίας: αυτή η μεταμόρφωση δεν μπορεί να ολοκληρωθεί χωρίς να αποκτήσουν οι μάζες της Κίνας τον έλεγχο της υψηλής τεχνολογίας – που βρίσκεται ακόμα στα χέρια του ιμπεριαλισμού. Ο δρόμος της ένωσης της τεχνολογίας της Δύσης με την αγροτική οικονομία της Ανατολής δεν είναι η «ειρηνική συνύπαρξη» με τον ιμπεριαλισμό αλλά η διεθνής προλεταριακή επανάσταση.
Η μαοϊκή ηγεσία, παρόλο που μίλησε για (μη ανταγωνιστική!) αντίφαση παραγωγικών δυνάμεων και παραγωγικών σχέσεων στη «σοσιαλιστική Κίνα» ποτέ δεν προχώρησε παραπέρα από την ανάλυση αυτής της σύγκρουσης – όπως είχε κάνει ο Τρότσκι π.χ. στην «Προδομένη Επανάσταση». Ο μαοϊσμός έμεινε σε γενικότητες και κοινοτοπίες του τύπου «αντίφαση του παλιού με το καινούργιο, του ατομικού με το συλλογικό, του σωστού και του λάθους, του καλού και του κακού». («Λαϊκή Ημερησία», 5/4/1956).
Προσπαθώντας να συμβιβάσει τις αντικειμενικές ανάγκες με το δόγμα του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα, αρνήθηκε να δει ότι η συγκεκριμένη αντίφαση ανάμεσα στο χαμηλής στάθμης περιεχόμενο των παραγωγικών δυνάμεων στην Κίνα και στην υψηλή μορφή των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής μπορεί να ξεπεραστεί μόνο στην παγκόσμια αρένα. Δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε ότι πίσω από την πρωτοφανή μαζική σύγκρουση που θα ξεσπάσει ανάμεσα σε φίλους και εχθρούς των δύο γραμμών στην Κίνα, βρίσκεται με ένα διαλεχτικό τρόπο η επαναστατική ανάδυση των αντιφάσεων της διεθνούς ταξικής πάλης.
Β. Ο χαρακτήρας της σύγκρουσης
Μια προσεκτική εξέταση από μαρξιστική σκοπιά των ίδιων των γεγονότων που ξετυλίχτηκαν το 1966-68 μπορεί να δείξει τον αληθινό και βαθύ ιστορικό χαρακτήρα της σύγκρουσης. Δεν ήταν σύγκρουση «φίλων και εχθρών της ΕΣΣΔ» – όπως θέλει η προπαγάνδα της Μόσχας. Δεν ήταν μια απλή σύγκρουση πτερύγων της γραφειοκρατίας του Πεκίνου. Δεν ήταν καν απλώς μια γιγάντια επιχείρηση χειραγώγησης των μαζών από τον Μάο. Όλες αυτές οι απόψεις δίνουν το κέντρο του βάρους στο γραφειοκρατικό μηχανισμό. Σβήνουν την αυτοδύναμη κίνηση των μαζών, που προκαλεί πανικό στην παρασιτική κάστα των γραφειοκρατών. Τον καιρό του «Μεγάλου Άλματος», ο Πένγκ-Τέχ-χουάι, ένας από τους ηγέτες της ομάδας Λιού Σάο-σί, έδειξε ποια ήταν η πηγή των ανησυχιών και της πολιτικής της φράξιας του: «αν οι κινέζοι εργάτες κι αγρότες δεν ήταν από τόσο καλή πάστα, μια ουγγαρέζικη υπόθεση θα συνέβαινε στην Κίνα και θα χρειαζόταν να καλεστούν τα σοβιετικά στρατεύματα!», («Νέα Κίνα», 15/8/1967).
Ο επαναστατικός αναβρασμός ξεκίνησε από το Πανεπιστήμιο Πέι-τά του Πεκίνου, το κέντρο επιλογής, εκπαίδευσης κι επάνδρωσης με στελέχη του παραγωγικού και κρατικού μηχανισμού. Στις 16 του Μάη 1966 η ομάδα του Μάο – που είχε βρεθεί σε θέση μειοψηφίας μέσα στην ΚΕ – έδωσε την πλήρη υποστήριξή της στο αριστερό κίνημα των φοιτητών γύρω από την Νιέχ Γιουάν-τσού, που πάλευε από καιρό τη νέα κινέζικη αριστοκρατία. Με την ίδια πράξη εγκαθιδρύεται η «Κεντρική Ομάδα της Πολιτιστικής Επανάστασης», με πρόεδρο τον Τσέν Πό-τά κι αντιπρόεδρο τη γυναίκα του Μάο, Τσιάγκ Τσίγκ.
Έχοντας την υποστήριξη ενός τμήματος του Κόμματος και του κράτους, η Νιέχ τοιχοκολλά στις 25 του Μάη 1966 το πρώτο «Νταζιμπάο» (εφημερίδα τοίχου), που καταγγέλλει τους υπεύθυνους του Κόμματος και του Πανεπιστημίου ότι πνίγουν την πολιτική συζήτηση και καλεί σε λεύτερη κριτική και μαζική κινητοποίηση ενάντια «στη φούχτα των ανθρώπων που πήραν το δρόμο του καπιταλισμού μέσα στο Κόμμα». Στις 5 του Αυγούστου, ο ίδιος ο Μάο τοιχοκολλά το δικό του Νταζιμπάο με το χαρακτηριστικό τίτλο: «Βομβαρδίστε το γενικό αρχηγείο». Λίγο αργότερα θα δεχτεί και θα βάλει το κόκκινο περιβραχιόνιο στο μπράτσο των νεολαίων, που θα γίνουν γνωστοί σ’ όλο τον κόσμο σαν «Κόκκινοι Φρουροί». Η σύσταση, στις αρχές του Σεπτέμβρη 1966, του «3ου Γενικού Αρχηγείου των Κοκκινοφρουρών» σημαίνει την κλιμάκωση της πάλης ενάντια στον Λιού Σάο-σί και τη φράξιά του – που δεν κάθονται με σταυρωμένα τα χέρια.
Οργανώνουν τις δικές τους αντίπαλες ομάδες που μιλούν κι αυτές στο όνομα της «σκέψης του Μάο» (π.χ. «Κοκκινοφρουροί του Λιάν-Ντόγκ», «Στρατός κόκκινων εργατών του μεταλλουργικού εργοστασίου Νο 1 του Πεκίνου» κλπ.). Έχοντας, μέσω της τεχνικής ιντελλιγκέντσιας, τον έλεγχο των οικονομικών υπηρεσιών, μπλοκάρουν τους λογαριασμούς της Τράπεζας και τον εφοδιασμό της αγοράς, προχωρούν σε απρόβλεπτες μισθοδοσίες, αναθεωρούν τα πλάνα της παραγωγής, κηρύχνουν πραγματικά «λοκ – άουτ». Από τον Οκτώβρη του 1966 το κίνημα των Κοκκινοφρουρών έχει ξεπεράσει τα Πανεπιστήμια και τα εκπαιδευτικά κέντρα κι απλώνεται σ’ όλη την παραγωγική μηχανή της χώρας. Τα προλεταριακά αιτήματα πληθαίνουν: μείωση του ωραρίου, όχι στους υπερβολικούς ρυθμούς, όχι στα πριμ και την αμοιβή με το κομμάτι, κάτω οι μισθολογικές ανισότητες. ΟΙ μαθητευόμενοι αρνούνται να παίρνουν μικρότερο μισθό, οι χωρικοί που δουλεύουν με συμβόλαιο ατομικό ή ομαδικά σε εργοστάσιο ζητούν ίσο μισθό με τους μόνιμους.
Μόνο μετά από το ξέσπασμα αυτών των διεκδικητικών αγώνων και μετά την αντεπίθεση των μανδαρίνων των οικονομικών υπηρεσιών η ομάδα του Μάο δίνει το Δεκέμβρη του 1966 την πρώτη ντιρεκτίβα για επέκταση της πολιτιστικής επανάστασης στα εργοστάσια και τα ορυχεία. Τον Δεκέμβρη του 1966 – Γενάρη 1967 ξέσπασε ένα φοβερό κύμα επιθέσεων των μαζών ενάντια στην παρασιτική κομματική και κρατική γραφειοκρατία. Οι επιθέσεις αυτές, σε κάθε γωνιά της Κίνας, από το Πεκίνο στην Καντόνα και τη Σαγκάη, ονομάστηκαν «καταλήψεις της εξουσίας». Η ιμπεριαλιστική κι η μοσχοβίτικη προπαγάνδα έφτασαν σε υστερικό παραλήρημα την περίοδο εκείνη που το ψηλότερο σημείο της θα φτάσει με τη Μεγάλη Προλεταριακή Κομμούνα της Σαγκάης.
Στην πόλη αυτή, ήδη από τον Αύγουστο του 1966 είχαν φτάσει οι πρώτοι Κοκκινοφρουροί από το Πεκίνο κι ήρθαν σε προστριβές με την τοπική οργάνωση τους «πορφυρούς Φρουρούς». Οι τελευταίοι υπερτόνιζαν την «κομματική πειθαρχία», οι πρώτοι την κριτική. Οι «πορφυροί φρουροί» – όπως και οι αντίστοιχες οργανώσεις αλλού – έπαιζαν το ρόλο του αντίβαρου, που θα εμπόδιζε τις μάζες να επιτεθούν ολόπλευρα στο σύνολο της γραφειοκρατίας – και στη μαοϊκή μερίδα της. Το Γενάρη του 1967 η απεργία παράλυσε κάθε δραστηριότητα στο πελώριο λιμάνι της Σαγκάης. Τα πρώτα γνήσια σοβιέτ, με την ονομασία «επιτροπές παραγωγής» εμφανίστηκαν στα ναυπηγεία, τον ηλεκτρικό σταθμό, την υαλουργία. Οι επιτροπές αυτές αποτελούνται από δέκα εργάτες εκλεγμένους με μυστική ψηφοφορία και ανακλητούς σε κάθε στιγμή. Η προλεταριακή δημοκρατία ξαναγεννιόταν.
Στις 5 του Φλεβάρη 1967 τριάντα εργατικές οργανώσεις συμφωνούν και ανακηρύσσεται η «Κομμούνα της Σαγκάης». Το κεντρικό της συμβούλιο, δημοκρατικά εκλεγμένο έχει 11 μέλη: 5 εργάτες, 2 χωρικούς, 1 φοιτητή, 1 στέλεχος του ΚΚ, 2 στρατιωτικούς. Κανένας γραφειοκράτης – πλην δύο προσωπικών απεσταλμένων του Μάο – δε βρίσκει θέση σ’ αυτή την «Προσωρινή Επιτροπή» που ακολουθεί το πρότυπο της Κομμούνας του Παρισιού. Το Μανιφέστο της Προσωρινής Επιτροπής αναγγέλλει: «Ένας νέος τύπος τοπικής οργάνωσης της δικτατορίας του προλεταριάτου γεννήθηκε στο δέλτα του Γαλάζιου Ποταμού και υψώνεται στα ανατολικά του Κόσμου». Κι αποφασίζει την κατάργηση των μέχρι τότε τοπικών αρχών της μέχρι τότε τοπικής επιτροπής του ΚΚ κι όλων των αποφάσεων της γραφειοκρατίας. Η ηγεσία του ΚΚ Κίνας και η μαοϊκή Κεντρική Ομάδα Πολιτιστικής Επανάστασης αντιδρούν. Κριτικάρουν ιδιαίτερα την απουσία ανθρώπων του μηχανισμού μέσα στην Προσωρινή Επιτροπή. Οι κομμουνάροι της Σαγκάης απαντούν περήφανα: «Ο κόσμος μας ανήκει».
Στις 24 του Φλεβάρη 1967, σε γιγάντια συγκέντρωση των εργατών της Σαγκάης επεμβαίνει και αποπροσανατολίζει το κίνημα ο ίδιος ο Τσάγκ Τσιού-τσιάο – που πρόσφατα εκκαθαρίστηκε σαν ηγέτης των «ριζοσπαστών». Μεταφέρει τη δυσαρέσκεια του Μάο και επιτίθεται στη σύνθεση της Επιτροπής και στον ίδιο της το στόχο: πρέπει να εγκαταλειφτεί η προετοιμασία της Κομμούνας και να σχηματιστεί στη θέση της μια «Επαναστατική Επιτροπή», στηριγμένη στην «τριπλή ενότητα των μαζών, των κομματικών στελεχών και του στρατού». Η Κομμούνα της Σαγκάης θα χαθεί από τον ίδιο λόγο που χάθηκε κι η Κομμούνα του Παρισιού: την απουσία ενός πραγματικού επαναστατικού μαρξιστικού κόμματος, διάδοχης λύσης στην κρίση ηγεσίας. Ο Τσάγκ Τσιού-τσιάο – εκπρόσωπος των συμφερόντων της γραφειοκρατίας ενάντια στις επαναστατημένες μάζες της Σαγκάης – εννιά χρόνια μετά θα συντριβεί ο ίδιος από την αντίδραση ενάντια στην πολιτιστική επανάσταση, ένα προτσές που άρχισε ακριβώς με τη διάλυση της Κομμούνας της Σαγκάης. Ανάλογες προσπάθειες του προλεταριάτου στο Νανκίν και στην Καντόνα, τέλη Φλεβάρη του 1967, για την εγκαθίδρυση της Κομμούνας, συντρίβονται βίαια αυτή τη φορά. Το Μάρτη του 1967, το ΚΚ Κίνας δίνει διαταγή να ξαναρχίσουν τα μαθήματα – που είχαν διακοπεί με το ξέσπασμα της επανάστασης – και να διαλυθούν τα «γενικά αρχηγεία των Κόκκινων Φρουρών» σε κλίμακα επαρχίας, κοινότητας και εργοστασίου («Λαϊκή Ημερησία». 6/3/1967).
Η «Μεγάλη Προλεταριακή Επανάσταση» δεν κάμπτεται όμως εύκολα. Οι 58 οργανώσεις της «Προπαρασκευαστικής Επιτροπής για την Επαναστατική Κομμούνα του Πεκίνου» σταματούν – προσωρινά – τη σύσταση μιας τοπικής «επαναστατικής επιτροπής» που θα τους αντικαθιστούσε. Το 3ο Γενικό Αρχηγείο των Κοκκινοφρουρών αρνείται να αυτοδιαλυθεί σ’ ένα συνέδριο Κοκκινοφρουρών. Ένα από τα δημοφιλέστερα μέλη της Κεντρικής Ομάδας Πολιτιστικής Επανάστασης, ο Τσί Πέν-γιού, φωνάζει σε μια πελώρια συγκέντρωση νεολαίας το Μάρτη του 1967: «Να κάνουμε επανάσταση 6 μήνες και μετά να ξαναπάρουν τα πράγματα τον ίδιο δρόμο όπως πριν είναι σαν να ομολογούμε την ήττα μας».
Η μαοϊκή ηγεσία κάνει ένα βραχύχρονο «αριστερό» ελιγμό, μπροστά σ’ αυτή την πίεση και αναγγέλλει τον Απρίλη του 1967 μια νέα εκστρατεία «μαζικής επαναστατικής κριτικής ενάντια στον Κρούστσεφ της Κίνας». Στα τέλη όμως του ίδιου μήνα, εγκαθιδρύει την ελεγχόμενη από το μηχανισμό της «επαναστατική επιτροπή» του Πεκίνου. Το Μάη, μέσα στην ίδια την Κεντρική Ομάδα Πολιτιστικής Επανάστασης επισημοποιείται η ρήξη της αριστερής πτέρυγας (Τσί Πέν-γιού, Βαγκ Λι, Λιν Τσιέχ, Κουάν Φεγκ) με τη δεξιά. Η κοκκινοφρουρίτικη Αριστερά προχώρησε σε ολοένα τολμηρότερες συγκρούσεις με τις μαοϊκές επιταγές. Όχι μόνο υποστήριζε το διαρκή χαρακτήρα που έπρεπε να διατηρήσει η πολιτιστική επανάσταση αλλά και έβαλε σε συγκεκριμένους στόχους επίθεσης δύο πολύ ευαίσθητους τομείς κάτω από γραφειοκρατικό έλεγχο: την εξωτερική πολιτική και το στρατό. Στις 13 του Μάη 1967, ο Βαγκ Λι και οι εξεγερμένοι εργάτες του Πεκίνου καταλαμβάνουν το υπουργείο Εξωτερικών, διαμαρτυρόμενοι για την πολιτική ειρηνικής συνύπαρξης. Οι ίδιες πολιτικές δυνάμεις καταλαμβάνουν επί ένα μήνα το χώρο μπροστά στο πρώην αυτοκρατορικό ανάκτορο, όπου έχει την έδρα της η ΚΕ και απαιτούν να τους παραδοθεί ο Λιού Σάο-σί. Τον Ιούλη του 1967 αιματηρές συγκρούσεις ξεσπούν στο Βουχάν ανάμεσα στους αριστερούς κοκκινοφρουρούς και το μαοϊκό στρατό. Η μονάδα 8201 με θωρακισμένα άρματα επιτίθεται ενάντια στο μεταλλουργικό συγκρότημα και το Πανεπιστήμιο όπου οι κοκκινοφρουροί αμύνονται ηρωϊκά οπλισμένοι μόνο με βόμβες Μολότοφ. Ο Βαγκ Λι, που βρισκόταν πίσω από τα γεγονότα του Βουχάν, βγάζει το συμπέρασμα ενάντια στη μαοϊκή θέση της τυφλής πειθαρχίας των μαζών απέναντι στο στρατό, ότι πρέπει να τσακιστεί η ρεβιζιονιστική κλίκα μέσα στο στρατό του Λιν Πιάο. Στη βάση των μαθημάτων του Βουχάν, ιδρύεται στις 3 του Αυγούστου στο Πεκίνο το «Σώμα Στρατού της 16 του Μάη», συντομογραφικά 5.16.
Αυτός ο επαναστατικός αναβρασμός μέσα στο στρατό συνδεόταν με το τελευταίο φούντωμα της πολιτιστικής επανάστασης, τον Αύγουστο του 1967. Νέες απεργίες πείνας μπροστά στην έδρα της ΚΕ., νέα κατάληψη του υπουργείου Εξωτερικών, επιδρομή στο σοβιετικό προξενείο, πυρκαγιά στη βρετανική διπλωματική αποστολή, μαχητική διεκδίκηση για ξεκαθάρισμα του στρατού από τους ρεβιζιονιστές, τα πρώτα «νταζιμπάο» ενάντια στον Τσού Εν-λάι. Την 1 του Σεπτέμβρη 1967 η οργάνωση 5.16 τίθεται εκτός νόμου. Η αντίδραση ενάντια στους κοκκινοφρουρούς κλιμακώνεται τους επόμενους μήνες και μέσα στο 1968. Η πολιτιστική επανάσταση, στη δύση της, χαιρετίζει σε μια γιγάντια διαδήλωση τη Γενική Απεργία στη Γαλλία, το χάραγμα της Ευρωπαϊκής Επανάστασης. Οι Κόκκινοι Φρουροί, καίγοντας ομοιώματα του Ντε Γκώλ και ζητωκραυγάζοντας την Κομμούνα του Παρισιού, διαδηλώνουν τον προλεταριακό διεθνισμό τους – ενάντια στη μαοϊκή ηγεσία που αργότερα θα στείλει στην κηδεία του γάλλου στρατοκράτη το θερμότερο συλλυπητήριο τηλεγράφημα, που έστειλε ξένη κυβέρνηση…
Στις 7 του Σεπτέμβρη 1968, η κομματική προπαγάνδα αναγγέλλει επίσημα το τέλος της πολιτιστικής επανάστασης. Ο Λιού Σάο-σί διαγράφεται. Το 9ο Συνέδριο του ΚΚ Κίνας επικυρώνει τη νίκη του Μάο και εξαγγείλει ένα σχέδιο οικονομικής ανάπτυξης ανάλογο με εκείνο του «Μεγάλου Άλματος». Όπως είδαμε η Πολιτιστική Επανάσταση δεν ήταν μια απλή εσωγραφειοκρατική διαμάχη η ένα παλατιανό πραξικόπημα. Το πιο βασικό της χαρακτηριστικό ήταν η άμεση και δραστήρια συμμετοχή των μαζών. Ήταν μια πολιτική επανάσταση σ’ ένα γραφειοκρατικό παραμορφωμένο εργατικό κράτος. Έστω κι αν οι επαναστατημένες μάζες βρέθηκαν κάτω από την ηγεσία – και τον έλεγχο – της μαοϊκής μερίδας της γραφειοκρατίας, ο μοχλός που τις κινητοποίησε ήταν η βαθιά αντίθεση του προλεταριάτου με τα παράσιτα που απομυζούν και απειλούν τις κοινωνικές βάσεις της Κινέζικης Επανάστασης.
Οι ίδιοι οι κινέζοι την ονόμασαν – επανάσταση στο εποικοδόμημα. Μολονότι ο όρος αποδίδει ένα βασικό χαρακτηριστικό που διαφορίζει την πολιτική από την επανάσταση, δεν εξαντλεί το πλούσιο περιεχόμενο των επαναστατικών αγώνων του 1966-68. Η πολιτιστική όπως και κάθε πολιτική επανάσταση στρεφόμενη ενάντια στις γραφειοκρατικές παραμορφώσεις στο εποικοδόμημα των εργατικών κρατών, βάζει αντικειμενικά το ζήτημα της μαρξιστικής αναγέννησης των σχέσεων βάσης και εποικοδομήματος, όλης της κοινωνικής ζωής.
Η πολιτιστική επανάσταση προπαντός έδωσε ένα από τα ισχυρότερα κτυπήματα στην αντιδραστική ουτοπία του «σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα». Ο Στάλιν διακήρυχνε ότι η οικοδόμηση του σοσιαλισμού μπορεί να ολοκληρωθεί σε μια μόνη απομονωμένη και καθυστερημένη χώρα, όπου οι τάξεις κι η πάλη των τάξεων θα εξαφανίζονταν, πριν τη νίκη της παγκόσμιας επανάστασης. Από τη δεκαετία του ’30 μέχρι τις μέρες μας οι σοβιετικοί γραφειοκράτες διαλαλούν ότι έχουν εξαφανιστεί οι τάξεις και η πάλη τους στην ΕΣΣΔ – και ότι μάλιστα μετά την ολοκληρωμένη οικοδόμηση του σοσιαλισμού οικοδομείται τώρα ο κομμουνισμός. Η μαοϊκή ηγεσία – μολονότι πιστή στη θεωρία του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα – κράτησε την απόστασή της από τη θέση του Στάλιν για την ταξική πάλη μέσα σ’ ένα εργατικό κράτος.
«Μετά την πραγματοποίηση της σοσιαλιστικής εκβιομηχάνισης και της κολλεχτιβοποίησης της γεωργίας στην ΕΣΣΔ…ο Στάλιν έκανε ένα ραπόρτο όπου σωστά εμφάνισε τον απολογισμό των μεγάλων επιτυχιών που συντελέστηκαν… αλλά όπου έκανε ταυτόχρονα θεωρητικά λάθη: δεν αναγνώριζε ότι οι τάξεις και η πάλη των τάξεων διατηρούνται στην κοινωνία ολόκληρη την ιστορική περίοδο της δικτατορίας του προλεταριάτου… Στο επίπεδο της θεωρίας ο Στάλιν δεν ήθελε να αναγνωρίσει ότι ένα πρόβλημα που ακόμα δε λύθηκε είναι ακριβώς το να ξέρουμε «ποιος θα κερδίσει την επανάσταση». Και αυτό το πρόβλημα πρέπει να λυθεί κατά τη διάρκεια ολόκληρης της ιστορικής περιόδου της δικτατορίας του προλεταριάτου…».
Αυτό το πρόβλημα μπορεί να λυθεί μόνο με τη νίκη της παγκόσμιας επανάστασης. Ο Στάλιν έθαψε τις προοπτικές της παγκόσμιας επανάστασης και μαζί τους την παλιά μπολσεβίκικη φρουρά και το «πρόβλημα» που είδαν οι Κινέζοι αλλά φοβήθηκαν να το αγγίξουν. Οι μαζικές συγκρούσεις στην Κίνα το 1966-68 δώσανε ένα θανάσιμο χτύπημα στις σταλινικές ανοησίες για «εξαφάνιση της ταξικής πάλης μέσα σ’ ένα απομονωμένο σοσιαλιστικό κράτος». Και ξαναεπιβεβαίωσαν τις θέσεις της Διαρκούς Επανάστασης του Λέων Τρότσκι: «Η κατάληψη της εξουσίας από το προλεταριάτο δε βάζει τέρμα στην επανάσταση, την εγκαινιάζει. Η σοσιαλιστική οικοδόμηση δεν είναι νοητή παρά μόνο στη βάση της ταξικής πάλης σε εθνική και διεθνή κλίμακα. Αυτή η πάλη, επειδή είναι δεδομένη η αποφασιστική κυριαρχία των καπιταλιστικών σχέσεων στην παγκόσμια αρένα, θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε βίαιες εκρήξεις, δηλαδή σε εμφύλιους πολέμους στο εσωτερικό και σε επαναστατικούς πολέμους στο εξωτερικό. Σ’ αυτό συνίσταται ο διαρκής χαρακτήρας της ίδιας της σοσιαλιστικής επανάστασης, είτε πρόκειται για μια καθυστερημένη χώρα που μόλις ολοκλήρωσε τη δημοκρατική της επανάσταση είτε για μια παλιά καπιταλιστική χώρα που ήδη πέρασε από μια μακριά περίοδο δημοκρατίας και κοινοβουλευτισμού». Το ξέσπασμα της Πολιτιστικής Επανάστασης επιβεβαίωσε τις κατευθυντήριες αρχές του τροτσκισμού. Το πνίξιμό της από τη μαοϊκή ηγεσία δικαίωσε, με ένα αρνητικό τρόπο, την αναγκαιότητα της ανεξάρτητης ύπαρξης της Τέταρτης Διεθνούς. Αυτό είναι το κυριότερο μάθημα.
Ο ΜΑΟΪΣΜΟΣ: ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ «ΜΕΛΛΟΝ»
Όταν η επαναστατική κινητοποίηση των κινέζικων μαζών άρχισε, ιδιαίτερα με την Κομμούνα της Σαγκάης και τον αναβρασμό στο στρατό, να απειλεί το σύνολο της γραφειοκρατίας του Πεκίνου, οι ανάγκες αυτοσυντήρησης της μαοϊκής ηγεσίας την έσπρωξαν στο δρόμο της απροκάλυπτης πολιτικής αντίδρασης. Αρχικά η αντίδραση στράφηκε ενάντια στις «υπερβολές» της Πολιτιστικής Επανάστασης και στα «υπεραριστερά σεχταριστικά, τροτσκιστικού τύπου λάθη» ορισμένων Κοκκινοφρουρών. Η κατάπνιξη του επαναστατικού αναβρασμού στο στρατό συνοδεύτηκε με τη θεαματική πτώση του άλλοτε συναρχηγού του Μάο, Λιν Πιάο. Απλώθηκε ένα κύμα αποκατάστασης διάφορων γραφειοκρατών, που ξηλώθηκαν από την Πολιτιστική Επανάσταση. Ένα κύμα, όμως, που διαρκώς βρίσκει εμπόδια μπροστά του, όπως απόδειξε πιο πρόσφατα η αναταραχή και η διαδήλωση ενάντια στην αποκατάσταση και εγκατάσταση σε καθοδηγητικό πόστο του μισητού στους Κοκκινοφρουρούς Τέγκ Χσιάο-πίγκ. «Η εξωτερική πολιτική είναι παντού και πάντοτε η συνέχεια της εσωτερικής πολιτικής, γιατί κατευθύνεται από την ίδια κυρίαρχη τάξη και ακολουθεί τους ίδιους ιστορικούς σκοπούς». (Τρότσκι, «Προδομένη Επανάσταση».
Μαζί με την εσωτερική και η εξωτερική πολιτική της μαοϊκής Κίνας έκανε τη δεξιότερή της στροφή μετά το πνίξιμο της Πολιτιστικής Επανάστασης. Η κριτική «από τα αριστερά» στη σοβιετική πολιτική, τα προηγούμενα χρόνια, μετατράπηκε στην υπερδεξιά αναζήτηση συμμάχων στην αντισοβιετική σταυροφορία από το στρατόπεδο του Νίξον, του Μακαρέζου, του Στράους, της ΕΟΚ και του ΝΑΤΟ. Οι ρητορείες για τη «ζώνη των θυελλών του Τρίτου Κόσμου» μετατράπηκε στην υπεράσπιση του Γιαχία Χάν ενάντια στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του Μπάγκλα Ντές, της κυρίας Μπανταρανάικε ενάντια στην αγροτιά και τη νεολαία της Κεϋλάνης, του Νουμέιρυ ενάντια στους κομμουνιστές του Σουδάν, του Μάρκος ενάντια στους μαοϊκούς αντάρτες των Φιλιππίνων, του Σάχη στην Περσία, των αντρείκελων της ΣΙΑ, FNLA και UNITA, στην Αγκόλα κλπ. Η μαοϊκή Κίνα έχασε γοργά την αίγλη και απήχηση που κάποτε είχε στις υποανάπτυκτες χώρες. Ο μαοϊσμός συρρικνώθηκε στις ευρωπαϊκές χώρες όπου είχε αναπτυχθεί την περίοδο του φοιτητικού κινήματος διαμαρτυρίας τη δεκαετία του ’60.
Η κινέζικη γραφειοκρατία στρέφεται ολοένα δεξιότερα, από αυτοσυντήρηση μπροστά στην άνοδο της παγκόσμιας επανάστασης. Την περίοδο που η κινέζικη ηγεσία ήθελε να αποδείξει τη νεοαποχτημένη «σύνεσή» της απέναντι στον ιμπεριαλισμό κι όλες τις διαθέσεις της για «ειρηνική συνύπαρξη» μαζί του, στα νότια σύνορα της Κίνας, ο θρίαμβος της Ινδοκινέζικης Επανάστασης σύντριβε το μύθο των «ειρηνικών σχέσεων» με την ιμπεριαλιστική μηχανή. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ίσα-ίσα μετά τη νίκη στο Βιετνάμ – ενάντια στη σοβιετική και κινέζικη διπλωματία – κι αμέσως μετά στην Καμπότζη και το Λάος, η πολιτική κρίση ξαναφούντωσε στο μαοϊκό καθεστώς και ξέσπασε ανοιχτά μετά το θάνατο του Μάο Τσέ-τούγκ.
Η εκκαθάριση των «ριζοσπαστών» της Σαγκάης στρέφεται ενάντια σ’ οτιδήποτε είχε η έχει σχέση με την κληρονομιά της Πολιτιστικής Επανάστασης. Η κλίκα του Χούα Κούο-φέγκ που κυβερνά τώρα, μιλάει ξανά για «οικονομικά κριτήρια» ενάντια στο «βολονταρισμό» κλπ., όπως οι παλιοί «οικονομιστές» του Λιού Σάο-σί.
Και είναι ακόμα πιο πρόθυμοι για συνεργασία με τον ιμπεριαλισμό, με αντάλλαγμα την τεχνολογική βοήθεια της καπιταλιστικής Δύσης. Όσον αφορά τις σχέσεις με την ΕΣΣΔ δεν πρέπει να περιμένουμε μια επανάληψη της γραμμής Λιού Σάο-σί από τους διαδόχους του. Η γραφειοκρατία σαν παρασιτική κοινωνική ομάδα, στις σημερινές συνθήκες της παγκόσμιας κρίσης, δένεται ακόμα περισσότερο στα εθνικά της πλαίσια παροξύνοντας τους εθνικούς ανταγωνισμούς. Για την κινέζικη γραφειοκρατία μπορούμε να επαναλάβουμε αυτά που ο Τρότσκι έγραφε για την καμαρίλα του Στάλιν: «Η γραφειοκρατία όχι μόνο έσπασε με το παρελθόν αλλά και στέρησε τον εαυτό της από την ικανότητα να καταλαβαίνει τα σπουδαιότερα μαθήματα αυτού του παρελθόντος». («Προδομένη Επανάσταση»).
Η γραφειοκρατία του Πεκίνου όχι μόνο έχει σπάσει πολιτικά από τις παραδόσεις της κινέζικης και της παγκόσμιας επανάστασης, αλλά είναι και ανίκανη να μάθει οτιδήποτε από αυτή την πείρα. Στέκεται σαν ένας αντιδραστικός σχηματισμός αντιμέτωπος με όλες τις δυνάμεις που εξαπολύει η παγκόσμια επαναστατική κρίση. Μπορούμε με ακόμα μεγαλύτερη εμπιστοσύνη να επαναλάβουμε τα λόγια με τα οποία κλείναμε μια σειρά άρθρων, που γράψαμε τον καιρό της επίσκεψης του Νίξον στην Κίνα («Ώρα της Αλλαγής» Νο 62-64 Μάρτης – Απρίλης 1972, Λονδίνο):
«Η επερχόμενη Ιστορία θα δείξει ότι η πολιτιστική επανάσταση δεν ήταν ένα γεγονός που πέρασε και έσβησε: οι άνεμοι που απελευθέρωσε από τους ασκούς ο Μάο για τα δικά του συμφέροντα, δεν τιθασεύονται εύκολα. Οι κοκκινοφρουροί θα ξαναφανούν στους δρόμους της Κίνας κρατώντας στα χέρια τους όχι πια τη «σκέψη του Μάο» αλλά το πρόγραμμα της πολιτικής επανάστασης, υψώνοντας αυτή τη φορά ψηλά την αλέκιαστη κόκκινη σημαία της Τέταρτης Διεθνούς».
Eminemmono
6 Απριλίου, 2017 9:18 μμ
Ο καπιταλισμός, ο κακός λύκος…